Ψηφιακή Παιδεία

Ο όρος «Εθνοκτονία» δεν υπήρχε πριν από κάποια χρόνια και ωστόσο πρόσφατα άρχισε να διαδίδεται με αρκετά ταχείς ρυθμούς στο χώρο που ουσιαστικά ανήκει η Εθνολογία. Πριν μιλήσουμε όμως γι’ αυτήν, θα αναφερθούμε επίσης και στον όρο «Γενοκτονία» σχετικά με το πώς η τελευταία εκδηλώνεται στην πραγματικότητα.
Η νομική έννοια της «Γενοκτονίας» εμφανίζεται στην δίκη της Νυρεμβέργης και αναφέρεται σε έναν ορισμένο τύπο εγκλήματος πολέμου που έως τότε ήταν σχεδόν ασήμαντος, ή μάλλον ακριβέστερα αποδίδεται στην πρώτη νομικά καταχωρημένη διάπραξη αυτού του εγκλήματος: την συστηματική εξόντωση κάποιων «κατώτερων» λαών στην Ευρώπη από τους Ναζί. Το έγκλημα αυτό που νομικά ορίζεται ως «γενοκτονία» έχει ως αφετηρία του τον ρατσισμό και απλώς αποτελεί την λογική και μοιραία του συνέπεια όταν εκείνος μπορέσει να αναπτυχθεί ελεύθερα, όπως συνέβη στην περίπτωση της ναζιστικής Γερμανίας.

Οι αποικιακοί πόλεμοι που μετά το 1945 συντάραξαν αποκλειστικά τον Τρίτο Κόσμο και που αρκετοί διαρκούνε ακόμα, συχνά ξεσήκωναν κατά των αποικιοκρατών τις κατηγορίες της «γενοκτονίας» αν και τα διάφορα προβλήματα της διεθνούς πολιτικής ή η απαράδεκτη αδιαφορία της παγκόσμιας κοινής γνώμης εμπόδιζαν μία νομική αγωγή παρόμοια με εκείνη της Νυρεμβέργης. Η γενίκευση του φαινομένου προκαλεί άμβλυνση των ευαισθησιών (σ.τ.μ. ή ίσως επιλεκτική εμφάνισή τους). Αν και η ναζιστική Γερμανία υπήρξε η πρώτη που χαρακτηρίστηκε και δικάστηκε σαν ένοχη γενοκτονίας, δεν είναι η πρώτη που διέπραξε κάτι τέτοιο. Ολόκληρη η Ιστορία της δυτικής (χριστιανικής) αποικιακής εξάπλωσης στον 19ο αιώνα –που είχε και σαν συνέπεια την δημιουργία των μεγάλων αποικιακών «αυτοκρατοριών»- δεν είναι παρά μία ατελείωτη αλυσίδα συστηματικών σφαγών των ιθαγενών πληθυσμών.

Σε ό,τι αφορά τις διαστάσεις, την δραματικότητα και την έκταση του εγκλήματος, πρώτη έρχεται η γενοκτονία κατά των ιθαγενών αμερικανικών πληθυσμών. Από το 1492 που οι λευκοί (χριστιανοί) πάτησαν για τα καλά το πόδι τους στην νέα ήπειρο, τέθηκε σε λειτουργία και εξακολουθεί να λειτουργεί ένας μηχανισμός αφανισμού των ιθαγενών, μία σύγχρονη μορφή του οποίου είναι η εξόντωση των ιθαγενών που ζουν στα μεγάλα δάση του Αμαζονίου. Τα τελευταία χρόνια έχουνε τεκμηριωμένα καταγγελθεί σφαγές Ινδιάνων στην Βραζιλία, την Kολομβία, την Παραγουάη και αλλού. Μάταια όμως.

Από την «αμερικάνικη εμπειρία», οι εθνολόγοι και κύρια ο Robert Jaulin οδηγήθηκαν στο να διατυπώσουν την έννοια της «Εθνοκτονίας», με θύματα αυτής ξανά τους αμερικανούς ιθαγενείς. Έχουμε λοιπόν στην διάθεσή μας έναν χώρο θλιβερά «προνομιακό» για την διερεύνηση της διαφορά μεταξύ «Γενοκτονίας» και «Εθνοκτονίας», καθώς οι τελευταίοι ελεύθεροι πληθυσμοί αυτής της ηπείρου τυγχάνουν θύματα ταυτόχρονα και των δύο εγκλημάτων.

Αν ο όρος «Γενοκτονία» αναφέρεται στην ιδέα της ράτσας & φυλής και στην θέληση για εξόντωση φυλετικών μειονοτήτων, η «Εθνοκτονία» αποσκοπεί όχι στην φυσική εξόντωση των ανθρώπων αλλά στην εκμηδένιση της κουλτούρας τους. Σε αντίθετη περίπτωση θα πέφταμε ξανά στην περίπτωση της «Γενοκτονίας».

Ως «Εθνοκτονία» ορίζεται η συστηματική καταστροφή του τρόπου ζωής και σκέψης ενός λαού από έναν άλλον. Ενώ ο γενοκτόνος σκοτώνει με φυσικό τρόπο, ο εθνοκτόνος σκοτώνει πνευματικά. Και στις δύο περιπτώσεις επέρχεται η εκμηδένιση αν και φαινομενικά είναι διαφορετικής μορφής. Η φυσική και άμεση εκμηδένιση μοιάζει μόνο, και δεν είναι στην πραγματικότητα διαφορετική τάχα από την πολιτισμική εκμηδένιση, Η τελευταία έχει μακροσκοπικό αποτέλεσμα που πετυχαίνεται με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο και καθορίζεται από τις συγκυρίες και τις δυνατότητες αντίστασης ή μη αντίστασης των καταπιεζόμενων.

Όμως, τόσο στην Γενοκτονία όσο και στην Εθνοκτονία, παραμένει ίδια η έννοια του «διαφορετικού». Ο «εχθρός» δεν είναι απλώς μία α ή β «διαφορά», υπαρκτή ή ανύπαρκτη, αλλά μία υποτιθέμενη «κακή φύση» αυτής της «διαφοράς». Παρ’ όλα αυτά, οι δύο πρακτικές ακολουθούν διαφορετικούς δρόμους όσον αφορά την «θεραπεία» αυτής της «κακής φύσης» της «διαφοράς».

Η προσδοκία της Γενοκτονίας είναι απλά και καθαρά να εκμηδενίσει την «διαφορά». Οι «άλλοι» εξοντώνονται γιατί υποτίθεται ότι είναι ανεπανόρθωτα «άγριοι», «αιμοχαρείς», «κακοί» και πάει λέγοντας. Η Εθνοκτονία από την άλλη μεριά μοιάζει να αποδέχεται μία κάποια σχετικότητα της «φρίκης» της «διαφοράς», αφού οι «άλλοι» είναι μεν «κακοί» αλλά μπορούν να ελευθερωθούν από την «κακία» τους αν υποχρεωθούν να μεταμορφωθούν μέχρι να γίνουν ακριβώς ίδιοι με το μοντέλο που προτείνουν οι «καλοί» (και που συνήθως δεν διστάζουν να το προπαγανδίσουν ή να το επιβάλουν με απροκάλυπτη κτηνωδία).

Η εθνοκτόνα απόρριψη του διαφορετικού, οδηγεί σε μία βίαιη αφομοίωση του άλλου, σε μία ολοκληρωτική αναγκαιότητα ταύτισης, τυλίγοντας τα δύο σε ένα. Εξετάζοντας την Γενοκτονία απέναντι στην Εθνοκτονία, καταλήγουμε στο να τις θεωρήσουμε ως διαστροφές αντίστοιχα της ανθρώπινης απαισιοδοξίας και αισιοδοξίας.

Στην Νότια Αμερική οι σφαγές των Ινδιάνων ιθαγενών φθάνουνε στα άκρα την θέση περί «διαφοράς», θεωρώντας τον «άλλον» σαν κάτι το εντελώς ξένο προς το ανθρώπινο είδος. Ο «άγριος» Ινδιάνος δεν είναι ανθρώπινο πλάσμα αλά ένα επικίνδυνο ζώο γι’ αυτό και ο φόνος του δεν αποτελεί έγκλημα (!!!) Εδώ φθάνουμε στο σημείο να ξεπερνάμε και αυτόν ακόμα τον ρατσισμό, αφού αυτός τουλάχιστον προϋποθέτει την αναγνώριση μίας κάποιας ανθρώπινης φύσης στον διωκόμενο. Βρισκόμαστε μπροστά στην επανάληψη μίας παλαιάς και μονότονης ιστορίας, το σενάριο της οποίας διηγείται ο Levi – Strauss στο «Ράτσα και Ιστορία»: οι λαοί της Καραϊβικής αναρωτιόντουσαν εάν οι ισπανοί κατακτητές ήταν άνθρωποι ή… Θεοί., την ίδια στιγμή που οι Ισπανοί αναρωτιόντουσαν εάν η φύση των ιθαγενών ήταν ανθρώπινη ή… κτηνώδης.

Ποιος ασκεί Εθνοκτονία ; Ποιος μισεί την ψυχή των λαών ; Πρώτης τάξεως εθνοκτόνοι υπήρξαν στην Νότια Αμερική αλλά και αλλού οι χριστιανοί ιεραπόστολοι… Μαχόμενοι προπαγανδιστές της χριστιανικής πίστης, δεν είχανε άλλον σκοπό από την άνευ όρων αντικατάσταση των «κακών» μη χριστιανικών πίστεων και λατρειών από την «καλή» μονοθεϊστική Θρησκεία των ευαγγελίων. Η ευαγγελική μισαλλοδοξία κινήθηκε κατά περίπτωση ανάμεσα σε δύο σημεία – πεποιθήσεις:

Α. Στην εχθρότητα προς αυτή την ίδια την «διαφορά», δηλαδή στο ότι όλες οι μη χριστιανικές πίστεις είναι τάχα απαράδεκτες και απαιτείται να εξαφανιστούν, και
Β. Στην εχθρότητα προς την υποτιθέμενη «κακία» της «διαφοράς», δηλαδή στο ότι οι μη χριστιανικές πίστεις είναι ποιοτικά κατώτερες και άρα μπορούν να ξεπεραστούν και να σβήσουν.

Πάνω σε αυτή την δεύτερη θέση – πεποίθηση οι εθνοκτόνες κουλτούρες δείχνουν να εκδηλώνουν μία «αισιοδοξία»: ο Χριστιανισμός λ.χ. αναγνωρίζει τάχα τον «διαφορετικό» κάποια μέσα για να «ανυψωθεί», κατά κανόνα έπειτα από μία «διαδικασία ταύτισης» μέχρι μία απόλυτη υποτιθέμενη «τελείωσή» του. Έτσι λοιπόν η καταστροφή της δύναμης των μη χριστιανικών αντιλήψεων ισοδυναμεί με την πλήρη καταστροφή αυτή της ίδιας της ουσίας των φυλετικών κοινωνιών. Η πρακτική και το όλο πνεύμα της Γενοκτονίας στηρίζονται επάνω στα εξής αυθαίρετα «αξιώματα»:

Α. Ιεράρχηση των πολιτισμών: Υπάρχουν τάχα κάποιοι που είναι «ανώτεροι» και κάποιοι που είναι «κατώτεροι».

Β. Μόνο ένας πολιτισμός δικαιούται να στέκεται στην κορυφή (η άμεση αντανάκλαση του κοσμο-είδωλου του μονοθεϊσμού). Η «δική μας» κουλτούρα είναι πάντοτε καλύτερη όλων των άλλων, η «δυτική» (χριστιανική) κουλτούρα των λευκών (και χριστιανών) ανθρώπων που δικαιωματικά (!) τηρεί μόνον εχθρική και αρνητική στάση απέναντι σε κάθε άλλη. Το τραγικό είναι ότι αυτή η έχθρα και άρνηση υποτίθεται ότι είναι εποικοδομητική. Ζητάμε να συντρίψουμε τον «κατώτερο» μόνο σε εκείνο το σημείο του που είναι τέτοιος. Για να τον… «εξυψώσουμε» !

(Απόσπασμα του εθνολόγου Pierre Clastres που δημοσιεύθηκε στο 25ο τεύχος του περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη» τον Φεβρουάριο του 1991).

Rassias.gr