Μάθηση χωρίς σκέψη είναι χαμένος κόπος. Σκέψη χωρίς μάθηση είναι κίνδυνος. Κομφούκιος*
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
- Αρχική σελίδα
- Ταινίες
- Ντοκιμαντέρ
- Καλλιτεχνικά / Εκπαιδευτικά
- Οικολογία
- Φωτογραφία
- Δικαιώματα των Ζώων
- Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
- Η ελληνική ως ξένη γλώσσα
- Δραματοθεραπεία
- Online Περιοδικά
- Διαδικτυακές διαλέξεις
- Εκπαιδευτικά Project
- Ψηφιακές Βιβλιοθήκες
- Μουσεία / Γκαλερί
- Street Art
- Εκθέσεις-Εκδηλώσεις
- Visual Research
- Απόψεις
- Κριτικοί Εκπαιδευτικοί Αναστοχασμοί
- BLOG 2
26 Νοεμβρίου 2011
Ο μύθος της Πανδώρας
Η απεικονιση της γεννησης της Πανδωρας στην βαση του αγαλματος της Αθηνας Παρθενου δεν εχει λαβει ολη την απαιτουμενη προσοχη.Αυτη η μελετη επιχειρει να τοποθετησει την σημμασια και την λειτουγια του μυθου στα πλαισια και των δυο, του γλυπτικου προγραμματος του Παρθενωνος στο συνολο του και των αθηναικων πολιτικων ιδεολογιων περι πατριαρχιας και αυτοχθονιας.Η σκηνη της γεννησης της Πανδωρας λειτουργουσε σε πολλα διαφορετικα επιπεδα αλλα η σχεση της θνητης παρθενου με την θεικη παρθενο ηταν αρκετα ασαφης,ακομη και αντιθετικη.Η Πανδωρα ισως να ειχε λειτουργησει στην πραγματικοτητα ως "αντι-Αθηνα" και η εικονα της δημιουργιας της μπορει να ειχε ενισχυσει τις υψηλα ανδροκρατουμενες κοινωνικες και πολιτικες πραγματικοτητες της Αθηνας του πεμπτου αιωνος.
Αφου περνουσε κατω απο την δυτικη προσοψη του περικλειου Παρθενωνος,με την Αθηνα και τον Ποσειδωνα να μαχοντε για την κυριαρχια της αττικης γης στο αετωμα του και τους ελληνες να μαχοντε τις αμαζονες στις μετοπες του,αφου περνουσε κατα μηκος ειτε της βορειας πλευρας του κτηριου με τις μετοπες του να εικονιζουν σκηνες απο τον τρωικο πολεμο,ειτε της νοτιας με τους λαπιθες να μαχοντε τους κενταυρους,αφου κοιταζε σκηνες της πομπης των παναθηναιων ψηλα στον τοιχο του σηκου,αφου εφτανε στην ανατολικη πλευρα του κτηριου με το αετωμα του να διχνει την γεννηση της Αθηνας και τις μετοπες του να δειχνουν την μαχη Θεων και γιγαντων και πιο μεσα την παραδοση του πεπλου αναμεσα σε ομαδες ενθρονων θεων,ο αρχαιος επισκεπτης θα εβλεπε τελικα μεσα απο τις ανοικτες πορτες η με το που εμπενε στον σηκο του ναου,το αγαλμα της Αθηνας Παρθενου.Φτιαγμενο με πανω απο ενα τονο πλακων χρυσου και ελεφαντοδοντου στερεωμενων σε ξυλινο σκελετο,το δημιουργημα του Φειδια στεκοταν πελωριο και πατουσε πανω σε μια χαμηλη βαση στολισμενη με αναγλυφα, των οποιων το νοημα εχει απο τους περισσοτερους αγνοηθει.
Το θεμα της βασης ηταν η δημιουργεια της Πανδωρας,του χωματινου αγαλματος που ηταν η πρωτη θνητη γυναικα ,η ομορφη προγονος ολων των γυναικων και η αιτια του κακου στον κοσμο.Φαινοταν παντα ως μια επιλογη εκπληξη για την βαση της Αθηνας Παρθενου,αυτου του μνημειου του αθηναικου μεγαλειου,αυτης της υψηστης εκφρασης της αθηναικης δυναμης και ευημερειας,αυτης της εικονας της Θεας της οποιας το ονομα αντηχουσε καθε φορα που οι Αθηναιοι δηλωναν την καταγωγη τους.Το παραξενο της επιλογης βοηθαει να εξηγησουμε γιατι τοσο λιγες συγχρονες μελετες του γλυπτικου προγραμματος του Παρθενωνος κανουν περισσορερα απο αυτα που εκανε ο Παυσανιας τον δευτερο αιωνα μαχχ,οταν απλα σημειωσε το θεμα στο βαθρο στο διασημο βιβλιο-οδηγο του και προχωρησε παρα κατω.
Ειναι αληθεια οτι υπαρχει λιγο περισσοτερη πληροφορια απο αυτο.Συμφωνα με τον Πλινιο,20 Θεοι-δεν τους κατονομαζει-παρουσιαζονταν στην γεννηση.Ενα ελληνιστικο και ενα ρωμαικο αντιγραφο της Αθηνας Παρθενου-ενα αγαλμα της Αθηνας υψους 3m που βρεθηκε στην Περγαμο και η μικρη ανολοκληρωτη Αθηνα Lenormant στην Αθηνα-δινουν μια πολυ αμυδρη ιδεα για το πως οι φιγουρες ηταν τοποθετημενες,παρολο του οτι οι συμμετεχοντες χαρακτηρες ειναι μειωμενοι αριθμητικα και στα δυο.Μια σειρα απο νεοαττικα και ρωμαικα αναγλυφα θεωρηθηκε οτι αναπαρηγαγαν μερη του πρωτοτυπου,παρολα ταυτα υπαρχουν αρκετες αμφιβολιες.Ολα μαζι τα στοιχεια δεν ειναι πολλα αλλα αυτο δεν εχει σταματησει καποιους ερευνητες να αναπαραστησουν ολοκληρη την βαση σε χαρτι,ονομαζοντας ολες τις 20 φιγουρες και βαζοντας τες στην σειρα,η τον γλυπτη Alan LeQuire να την αναπλασει σε πραγματικο μεγεθος στο Nashville.Ισως πιο σημαντικη απο την θεαματικη αναπαρασταση ενος εργου που πλεον δεν υπαρχει ,ωστοσο,ειναι η αναγνωριση οτι η σχεση της Πανδωρας με την Παρθενο ηταν περιπλοκη και ασαφης και οτι η σκηνη της δημιουργιας της ηταν ενα σημαντικο στοιχειο στον ιδεολογικο ιστο του Παρθενωνος και της περικλειας ακροπολης σαν συνολο.
Ειναι δικαιο να υποθεσουμε οτι ο μεσος ελληνας της κλασσικης εποχης ηταν γνωστης του μυθου της Πανδωρας οπως τον εγραψε ο Ησιοδος και ο Ησιοδος τον εγραψε δυο φορες.Πρωτα η πιο συντομη και πιθανον η πιο πρωιμη εκδοση δοσμενη στην Θεογονια.Θυμωμενος για το οτι ο Προμηθεας εκλεψε την φωτια και την εδωσε στους θνητους,ο Ζευς πηρε την εκδηκιση του:Με μιας,ως αντιτιμο για την φωτια,εφτιαξε ενα κακο πραγμα για τους ανθρωπους,γιατι ο ξακουστος Ηφαιστος επλασε απο χωμα το ειδωλο μιας υπεροχης παρθενου οπως ο γιος του Κρονου επιθυμουσε και η μεγαλη γλαυκοματη Θεα Αθηνα την στολισε και την εντυσε με αστραφτερα ρουχα και πανω απο το κεφαλι της,της απλωσε με τα χερια της ενα λεπτουφαντο πεπλο,ενα θαυμα να το βλεπεις.Πανω απο αυτο, γυρω απο το κεφαλι της,της εβαλε ενα χρυσο στεμα που ο ξακουστος Ηφαιστος εφτιαξε ο ιδιος,δουλευοντας το με τα ιδια του τα χερια.Πανω σαυτο εικονιζονταν πολλα θαυμαστα πραγματα:Πολλα απο τα αγρια θηρια που ζουν στην ξηρα η στην θαλασσα ηταν δουλεμενα πανω στο στεμα-μεγαλη χαρη ξεχυνοταν απο αυτο-θαυμαστα πλασματα,σαν ζωντανα οντα.Αλλα οταν εφτιαξε αυτο το ομορφο κακο,την οδηγησε εκει που οι αλλοι Θεοι και οι θνητοι ανθρωποι ηταν,καθως ηταν απολαυστικη μεσα στο φορεμα που η γλαυκοματη,η κορη του μεγαλου πατερα, της εδωσε.Θαυμασμος κατελαβε τους αθανατους Θεους και τους θνητους ανθρωπους οταν αντικρυσαν αυτο το κατα παραγγελια τεχνασμα,για το οποιο οι ανθρωποι δεν εχουν θεραπεια.Γιατι απο αυτην ερχεται το γενος των γυναικων,μια μεγαλη δυστοιχια,που ζουν με τους θνητους ανδρες ως συντροφοι,οχι στην θλιβερη φτωχια αλλα μονο σε καιρους αφθονιας.Ο Ζευς εδωσε και ενα αλλο κακο σαν το τιμημα για το καλο:Οποιοσδηποτε,αποφευγοντας τον γαμο και τα βασανα που οι γυναικες προκαλουν,δεν παντρευεται,φτανει στα βαθεια γεραματα χωρις κανενας να νοιαζεται γιαυτον και ενω δεν του λοιπουν τα αγαθα οσο ζει,οι συγγενεις του μοιραζοντε την περιουσια του οταν πεθανει.Αλλα για εκεινον που ειναι παντερμενος και εχει μια υπακουη γυναικα διπλα του,το κακο αδιακοπα πολεμαει με το καλο...
Η γυναικα-ειδωλο που κατασκευασε ο Ηφαιστος και στολισε η Αθηνα δεν φερει ονομα στην Θεογονια.Εχει ομως στην δευτερη εκδοση του μυθου που βρισκεται στο Εργα Και Ημερες,οπου περισσοτεροι Θεοι και Θεες συμμετεχουν στην δημιουργια.Ξανα ο Διας,θυμωμενος για την κλοπη της φωτιας απο τον Προμηθεα,ετοιμαζει την τιμωρια των ανθρωπων:"Θα δωσω στους ανθρωπους σαν αντιτιμο για την φωτια ενα κακο, το οποιο ολοι οι ανδρες θα απολαμβανουν με την καρδια τους,ενα κακο που αυτοι θα αγκαλιασουν".Ετσι μιλησε ο πατερας Θεων και ανθρωπων και γελασε δυνατα.Διεταξε τον ξακουστο Ηφαιστο να αναμειξει αμεσως χωμα με νερο και να βαλει μεσα σαυτο ανθρωπινη φωνη και δυναμη,αλλα να της δωσει προσωπο ομοιο με αθανατης Θεας,την γοητευτικη,υπεροχη μορφη μιας παρθενας και ειπε στην Αθηνα να της μαθει γυναικειες δουλειες,πως να υφαινει στον αργαλειο και ειπε στην Αφροδιτη να σκορπισει χρυση χαρη πανω απο το κεφαλι της και οδυνηρη επιθυμια που κανει αδυναμα τα μελη και διεταξε τον Ερμη,τον αγγελιαφορο,τον φονια του Αργου,να βαλει μεσα της τον νου μιας σκυλας και μια επιβουλη φυση.
Ετσι προσταξε και αυτοι υπακουσαν τον αρχοντα Δια,τον γιο του Κρονου...Αλλα οταν τελειωσε το κατα παραγγελια εργο,ο Ζευς εστειλε τον φονια του Αργου να την παει ως δωρο στον Επιμυθεα και αυτος δεν σκεφτηκε την συμβουλη του Προμηθεα,ποτε να μην δεχτει δωρο απο τον Ολυμπιο Δια,αλλα να το στειλει πισω γιατι θα αποδειχθει κακο για τους ανθρωπους.Οταν ομως πηρε το δωρο,οταν ειχε το κακο,τοτε καταλαβε.Πριν απο αυτο οι γενιες των ανθρωπων ζουσαν πανω στην γη χωρις κακα,χωρις σκληρη δουλια και χωρις βαρειες αρρωστιες που οι μοιρες στελνουν στους θνητους.Αλλα η γυναικα,σηκονωντας το καπακι του δοχειου με τα χερια της,σκορπισε καταστροφικα δεινα για τους ανθρωπους.Μονο η ελπιδα εμεινε στο δοχειο και δεν πεταξε εξω.Απο τοτε οι αρρωστιες επισκεπτοντε τους ανθρωπους μερα και νυχτα σιωπηλα,αφοτου ο σοφος Διας τους πηρε την φωνη.Ετσι δεν υπαρχει τροπος να ξεφυγει κανεις τον νου του Διος.
Ο μεσος Αθηναιος ειναι καπως απιθανο να ειχε απομνημονευσει ολοκληρα αυτα τα κειμενα (αν και ο ραψωδος του πεμπτου αιωνος θα τα ειχε) και αναμφιβολα θα υπηρχαν και αλλες παραδοσεις σχετικες με την Πανδωρα που ο επισκεπτης του πεμπτου αιωνος στον Παρθενωνα επισης μπορει να γνωριζε.Αλλα ενα απο τα πραγματα που κανουν τον μυθο μια ακομη πιο παραξενη επιλογη για το βαθρο της Αθηνας Παρθενου ειναι οτι,μετα τον Ησιοδο,δεν φενεται πρακτικα τιποτα για αυτην στα γραπτα μνημεια,ουτε και οι ελληνες καλλιτεχνες ενδιαφερονταν τοσο για αυτην.Δεν υπαρχει καμια σιγουρη παρασταση της Πανδωρας νωριτερα απο τον πεμπτο αιωνα και μονο λιγες παραστασεις σοζωντε λιγο πριν και μετα την κατασκευη του Παρθενωνα.Σε μια απο τις καλυτερα διατηρημενες απο αυτες τις παραστασεις δεν αναφερετε καν ως Πανδωρα αλλα ως Ανεσιδωρα.Το ονομα αυτο δηλωνει αυτην που στελνει δωρα και πολλοι συγχρονοι φιλολογοι συμφωνουν οτι το Πανδωρα σημαινει το ιδιο πραγμα,αυτην που δινει ολα τα δωρα.Αλλα αυτο δεν συμφωνει με αυτα που αναφερει ο Ησιοδος,ο οποιος μας λεει οτι πηρε το ονομα της απο το γεγονος του οτι ολοι οι Θεοι της εδωσαν δωρα.Η ετοιμολογια του Ησιοδου ισως να ειναι και λαθος,αλλα η πλειονοτητα των μεταγενεστερων ελληνων φαινετε οτι την ειχε αποδεχτει.
Απο αυτο που μπορουμε να δουμε απο τα μεταγενεστερα αντιγραφα της Αθηνας Παρθενου ,η απεικονηση του μυθου στην βαση του κλασσικου αγαλματος προηλθε απο την ιδια εικονογραφικη παραδοση που ηθελε την αποδωση δωρων στην Πανδωρα που ετσεκε ορθια με τους Θεους μοιρασμενους δεξια και αριστερα της.Αλλα υπηρχε και μια διαφορετικη παραδοση:Μια σειρα απο αγγεια,μερικα χρονολογουμενα πριν τον Παρθενωνα,δειχνουν την Πανδωρα να βγαινει απο την γη,σαν μια χθονια Θεα,οπως η ιδια η Γαια.Ισως αυτα τα στοιχεια να μαρτυρουν μια παραδοση,κατα την οποια η Πανδωρα βγηκε απο την γη με σφυροκοπηματα πανω στο εδαφος-ισως ακομη μια προτογονη παραδοση κατα την οποια η Πανδωρα ηταν η ιδια μια Θεα της γης η ενα απο τα λατρευτικα επιθετα της μητερας Γαιας και ετσι δοτειρα ολων των αγαθων.Πιθανον ειναι οι Αθηναιοι να ειχαν συγχωνευσει δυο Πανδωρες:Μια πρωτογονη Θεα της γης απο την μια πλευρα και την πρωτη γυναικα,το τεχνασμα των Ολυμπιων Θεων,απο την αλλη.Κρινωντας ομως απο τα αποσμασματικα σωζωμενα αναγλυφα της γεννησης της Πανδωρας οπως αυτη εικονιζοταν στο βαθρο της Αθηνας Παρθενου,η εικονογραφια της χθονιας Πανδωρας δεν φαινετε να ειχε εμπνευσει την συγκεκριμενη συνθεση.Μπορουμε να συμπερανουμε οτι ο Φειδιας βασιστηκε στην παραδοση του Ησιοδου για την παρασταση του μυθου,μια παραδοση που ενεπνευσε την εικονογραφια μιας γυναικας που ειναι ορθια σε παθητικη σταση και παρουσες δραστηριες θεοτητες.
Ειναι μερικες φορες δυσκολο να δουμε την ακριβης σχεση αναμεσα σε αυτο που εικονιζει το βαθρο ενος ελληνικου λατρευτικου αγαλματος και στο ιδιο το αγαλμα.Για παραδειγμα δεν ειναι ευκολα κατανοητο το γιατι ο Φειδιας διαλεξε την γεννηση της Αφροδιτης απο την θαλασσα για το βαθρο του χρυσελεφαντινου Διος της Ολυμπιας.Παρολαταυτα ειναι δυσκολο να αποφυγουμε το συμπερασμα του οτι,οτιδηποτε η Πανδωρα,η πρωτη θνητη γυναικα και μητερα και να ηθελε στο βαθρο της Αθηνας Παρθενου,της ατεκνης παρθενου Θεας,ο Φειδιας προσπαθουσε να πει κατι για το φυλο της-το γενος των θνητων γυναικων,οπως το θετει ο Ησιοδος.Το ερωτημα φυσικα ειναι,τι; Για να λαβουμε καποιες πιθανες απαντησεις θα πρεπει να λαβουμε υποψιν τις ευρυτερες διαπλοκες της μυθολογικης δομης του φυλου,της πατριαρχιας και αυτοχθονιας στον Παρθενωνα και την Ακροπολη.
Οπως ο Rojer Just εχει σημειωσει,ειναι πιθανον κατα καιρους να ειχε φανει σε μερικους Αθηναιους(τους κατοικους μιας πολης που διοικουταν απο τους ανδρες για τους ανδρες) καπως παραξενο που η πολιουχος θεοτητα ηταν θυλικη και υπαρχει ενα στοιχειο για αυτην την πρωσορινη συγχιση στις Ορνιθες του Αριστοφανη, οπου διατυπωνετε η αμφιβολια για την καλη διοικηση μιας πολης της οποιας η πολιουχος Θεα ντυνετε σαν ανδρας (και της οποιας οι ανδρες φεροντε γυναικια).
Χορος:Ποιος Θεος τοτε πρεπει να ειναι ο προστατης της πολης μας;
Ευελπιδες:Γιατι να μην κρατησουμε την Αθηνα σαν πολιουχο Θεα;
Πισθαιτερος:Πως μια πολη μπορει να ειναι σε ταξη οταν μια θηλικη Θεα στεκετε πανοπλη και ο Κλεισθενης δουλευει τον αργαλειο;
Τελικα απορριπτουν την αρσενοθυλικη Αθηνα και διαλεγουν εναν κοκκορα για πολιουχο Θεο.
Ειναι τελικα αληθεια οτι η κλασσικη Αθηνα,οπως καθε αλλη ελληνικη πολη,ηταν ενας συλλογος ανδρων,ενα φρουριο ανδρικης πλεονεκτηκοτητας και οτι οι γυναικες ηταν σπρογμενες στο "πισω μερος" της κοινωνιας σε υποδεεστερες,παθητικες θεσεις.Παρολο του οτι οι γυναικες της Αθηνας ηταν οι μητερες,κορες και αδελφες πολιτων,δεν ηταν οι ιδιες πολιτες στην κυριολεξια του ορου.Δεν κατειχαν αληθηνα πολιτικα δικαιωματα,δεν μπορουσαν να καθησουν ως ενορκοι σε δικαστηριο,δεν μπορουσαν να ελεγξουν οποιαδηποτε περιουσια που τεχνικα ηταν στο ονομα τους,δεν ηταν αυτονομα οντα μπροστα στον νομο (ηταν παντα υπο την εξουσια ενος ανδρα φρουρου,η κυριου,συνηθως πατρος η συζηγου) και η καταλληλη θεση τους ηταν στο σπιτι,οπου η κυρια λειτουργια τους ηταν να μεγαλωνουν παιδια,τα οποια ουσιαστικα ανηκαν στον πατερα.Η ελληνικη λεξη "Οι Αθηναιοι" γλωσικα εξαιρουσε τις γυναικες απο την πολη ως πολιτες.
Στην Αθηνα του πεμπτου αιωνα,υπηρχε μια διαφορα αναμεσα στην ιδεολογια και την πραγματικοτητα και η κατασταση των γυναικων ηταν καπως πιο περιπλοκη.Ενω ο ρολος τους στην πολιτικη ζωη ηταν αυστηρα περιορισμενος,δεν ηταν κλειδωμενες πισω απο κλειστες πορτες και η επιροη τους στο παρασκηνιο,στην ιδιωτικη ζωη,στις αθηναικες οικογενειες και στην θρησκευτικη σφαιρα ηταν μεγαλη.Μπορουσαν να διατηρουν ακομη και δικες τους δουλειες.Μπορουσαν να συνοδευουν τους πατερες,συζιγους και γιους σε θυσιες και μπορουσαν να κανουν αφιερωσεις στους Θεους με το ονομα τους (το μερος των γυναικιων προσφορων στην αρχαικη και κλασσικη Ακροπολη ειναι εκπληκτικα υψηλο):κρινωντας απο εναν αριθμο απο ακριβα αφιερωματα που γνωριζουμε πως ηταν αφιερωμενα απο γυναικες, καταλαβαινουμε οτι μπορουσαν να πλουτισουν.Μπορουσαν να αφηνουν τα σπιτια τους σε ημερες εορτων (υπηρχαν ακομη και ξεχωρα γυναικιες εορτες οπως τα Θεσμοφορια).Μπορουσαν να παραστουν σε γαμους,κηδειες και πιθανον δραματικες παραστασεις (εαν ειχαν την αδεια του κυριου τους).Ο σκοπος της ζωης τους ηταν σημαδεμενος απο δημοσια υπηρεσια η καθηκοντα ως αρρηφοροι,αρκτοι και κανηφοροι και φυσικα λειτουργουσαν ως ιερειες σε μεγαλες λατρειες (αυτες της Αθηνας Πολιαδος και της Αθηνας Νικης για παραδειγμα).Ενω μπορει να τους ειχαν αρνηθει τα πολιτικα δικαιωματα,οι Αθηναιες γυναικες ηταν εντος αλλων πλαισιων ενεργα μελη της ευρυτερης αθηναικης κοινωνιας.
Λιγα χρονια πριν αρχισει η κατασκευη του Παρθενωνα,η Αθηναιες γυναικες εγιναν πολυ συμαντικο ζητημα.Το ετος 451/0 ο Περικλης περασε ενα νομο βαση του οποιου επαναπροσδιοροζοταν η σημμασια του Αθηναιου πολιτη:Για να θεωρηθει κανεις Αθηναιος πολιτης θα επρεπε να εχει μια Αθηναια μητερα και εναν Αθηναιο πατερα.Σε καποιους αυτος ο νομος φανηκε ως βελτιωση στην επικρατουσα συμπεριφορα απεναντι στις γυναικες στα μισα του πεμπτου αιωνα και ειχε ακομη υποτεθει οτι η νεα τους νομικη υποσταση αντικατοπριστηκε στην πλειονοτητα των γυναικων στην ανατολικη πλευρα της ζωφορου του Παρθενωνα η στον μεγαλο αριθμο γυναικειων μορφων του δυτικου αετωματος.
Αλλα οπως οι τραγωδειες του Σοφοκλη και του Ευριπιδη,οι οποιες,αν και περιλαμβανουν δυναμικες και συμπαθητικες γυναικες,ηταν απευθυνομενες σε ενα ανδρικο ακρωατηριο και οπως τα κλασσικα αγαλματα γυναικων,θνητων και αθανατων,των οποιων ο "ιδανικος θεατης" ηταν επισης ανδρας,το κοινο που θαυμαζε τον γλυπτικο διακοσμο του Παρθενωνα ηταν αναμφιβολα το ιδιο ανδρικο.Οι γυναικες στα αετωματα και την ζωφορο ηταν σιγουρα οι εκφρασεις μιας ανδρικης ιδεολογιας,παρουσιαζομενες ως προσαρμοσμενες στους ανδρικους κανονες: Ο θυλικος θεατης ηταν "συμβατικα αορατος".Σε καθε περιπτωση το νοημα και οι προθεση του νεου νομου ηταν καθε αλλο παρα ξεκαθαρα.Σε ενα επιπεδο, η θεσπιση του καταδεικνιει την μεγαλη αξια του Αθηναιου πολιτη στα πλαισια της δημοκρατιας (οι πολιτες πληρωνονταν για συγκεκριμενα δημοσια καθηκοντα και ειχαν δικαιωματα που οι αλλοι δεν ειχαν).Απο την αλλη πλευρα,καθιερωθηκε η "αγνοτητα" του αθηναικου αιματος το οποιο προστατευτηκε απο την αναμειξη με ξενο:ο νομος εμποδιζε κατα καποιο τροπο τις αθηναιες γυναικες να παντρευτουν ξενους η μετοικους ενω το ιδιο υσχιε και για τους ανδρες.Εν συντομια,ειναι πολυ δυσκολο να εντοπισει κανεις στο προσωπο του Περικλη εναν προταθλητη για τα γυναικεια δικαιωματα,ο οποιος προτεινε τον νομο και του οποιου ο επικηδειος τελειωσε με την αναφορα στην υπαρξη χοιρων γυναικων απο τον πολεμο και μια απλη σεξιστικη προειδοποιηση οτι η μεγαλυτερη δοξα της γυναικας ειναι να μην αναφερετε απο τους ανδρες ειτε για καλο ειτε για κακο.Ο συγκεκριμενος νομος,οποια και αν ηταν η αρχικη του προθεση,δεν ηταν αρεστος σε καμια περιπτωση και σιγουρα δεν ηταν αρκετος για να ανατρεψει την επικρατουσα αντιληψη του οτι οι γυναικες ηταν εκ φυσεως λαγνα,παραλογα,ασταθη πλασματα που χρειαζονταν διαρκη ελεγχο και οτι η σταθεροτητα της πολης εξαρταται απο την αυστηρη εφαρμογη αυτου του ελεγχου.
Οποιες και να ηταν οι διαφορες μεταξυ θεωριας και πραξης στην αθηναικη συμπεριφορα απεναντι στις γυναικες το γλυπτικο προγραμμα του Παρθενωνα ηταν ενα μνημειο στην θεωρια.Η μητροτητα για παραδειγμα,ηταν υποπτα απουσα απο το ανατολικο αετωμα του κτηριου,οπου φαινοταν η γεννηση της Αθηνας απο την κεφαλη του Διος.Παρολο του οτι η αναπαρασταση του κεντρου του αετωματος εξακολουθει να ειναι θεμα διαφωνιων,ο Ζευς ηταν σιγουρα εκει.Αλλα η Μητις,η Θεα που συνελαβε την Αθηνα και την οποια ο Διας καταπιε πριν προλαβει να γεννησει γιο ισχυροτερο απο τον ιδιο,σιγουρα απουσιαζε.Δεν υπηρχε κανενα ορατο στοιχειο οτι η Μητις βρησκοταν στην κοιλια του Διος και αορατη, η Μητις δεν υπηρχε.Η πασιγνωστη ιστορια της γεννησης της Αθηνας απο την κεφαλη του Διος θα μπορουσε μονο να επιβεβαιωσει την ανωτεροτητα του αρσενικου και τα δικαιωματα του πατερα,ιδιαιτερα υπο το φως της διασημης σκηνης απο τις Ευμενιδες του Αισχυλου ,που παιχτηκαν στην Αθηνα το 485,μολις μια δεκαετια πριν χτηστει ο Παρθενωνας.
Ο Ορεστης ειναι σε δικη για τον φονο της μητερας του Κλητεμνιστρας,τον φονια του πατερα του Αγαμεμνονα.Δρωντας ως υπερασπιστης του και υποστηριζοντας οτι ειναι χειροτερο η σιζυγος να σκωτονει τον αντρα της αποτι ο γιος να σκωτονει την μητερα ως εκδικιση,Ο Απολλων,το ιδανικο αρσενικο,ανακοινωνει την αξιοπροσεκτη θεωρεια οτι η μητερα δεν ειναι διολου γονιος αλλα απλα ο θερμοστατης για το σπερμα του πατερα.Ο Απολλων αναφερετε στην Αθηνα ως αποδειξη:Μπορει να υπαρξει πατερας χωρις μητερα.Εκει κοντα στεκετε ο μαρτυρας μου:
Η κορη του Ολυμπιου Δια,που δεν μεγαλωσε στο σκοταδι της μητρας αλλα το ειδος του παιδιου που καμια Θεα δεν θα μπορουσε να κυοφορησει.
Η επιστημη του Απολλωνα δεν βρησκει αντιπαλο και ριχνοντας τον ψηφο της υπερ του Ορεστη,η Αθηνα δινει την αιτια:
Δεν υπαρχει μητερα που με γεννησε και δοξαζω το αρσενικο σε ολα,εκτος απο τον γαμο,με ολη μου την καρδια και ειμαι σταθερα στο πλευρο του πατερα.
Αυτο ειναι ο μυθος,η επιστημη και το φρουριο της πατριαρχιας.Η Αθηνα ειναι ο υπερασπιστης της.Ειναι η βαση της και η δικαιωση της (και το γεγονος του οτι ο Ζευς γεννησε μια τελεια κορη ενω η Ηρα απο μονη της μπορουσε μονο να γεννησει τον χωλο Ηφαιστο,δειχνει ξανα τον ανωτερο ρολο του αρσενικου).Κορη του πατερα της απο καθε αποψη,η Αθηνα δεν περασε ουτε μεσα απο τα γεννητικα οργανα γυναικας και καθως γεννηθηκε πληρως αναπτυγμενη δεν βιωσε ουτε την παιδικη ηλικια και τις αδυναμιες της.Ο μυθος και η θαυματουργικη της γεννηση-καθως ηταν διαθεσιμη σε ολους να την δουν στο ανατολικο αετωμα-μειωνει τον φυσικο ρολο της γυναικας και ανυψωνει το ανδρικο στοιχειο.
Συμφωνα με κειμενα του Αυγουστινου στο εργο του Η πολης του Θεου,η συγκρουση αναμεσα στην Αθηνα και τον Ποσειδωνα (στο δυτικο αετωμα του Παρθενωνα) εξηγουσε και δικαιολογουσε την υπαρξη της πατριαρχιας.Σαυτην την εκδοση του μυθου οι ανδρες και οι γυναικες της Αθηνας που κυβερνιοταν απο τον βασιλια Κεκροπα,ψηφησαν για το ποια θεοτητα θα ηταν η πολιουχος τους.Ολοι οι ανδρες ψηφησαν για τον Ποσειδωνα,ολες οι γυναικες για την Αθηνα και αφου υπηρχε μια γυναικα περισσοτερη η Αθηνα κερδισε την νικη.Ο Ποσειδωνας τοτε πλημηρισε την αττικη μεσα στον θυμο του -οι δαιμονες δρουν με αυτον τον τροπο,σημειωνει ο Αυγουστινος-και μπορουσε μονο να εξευμενιστει απο την τριπλη τιμωρια των γυναικων:επρεπε να αποδυναμωθουν,τα παιδια τους επρεπε να παιρνουν το ονομα του πατερα και δεν θα απεκαλουντο πλεων Αθηναιαι.Αποτι φαινετε ο Αυγουστινος εβαλε και την δικη του ουρα στον μυθο.
Η υπαρξη αυτου του μυθου υποθετει οτι η "πολιτικη των φυλων" μπορουσε να διαβαστει σε πολλα απο τα πλεον διασημοτερα εργα της κλασσικης Ακροπολης.
Εαν η πατριαρχεια ηταν ενα απο τα υποστρωματα της ιδεολογιας της Ακροπολεως,η αυτοχθονια ηταν αλλο ενα και η τελευταια ηταν φυσικα ενσωματωμενη στον Ερεχθεα/Εριχθονιο,τον ηρωα του οποιου η εικονα βρισκοταν στη ασπιδα της Αθηνας παρθενου.Οπως και η Αθηνα ο Ερεχθεας/Εριχθονιος γεννηθηκε υπο θαυμαστες συνθηκες ως αποτελεσμα της προωρης εξπερματωσης του Ηφαιστου και της αυτοματης δημιουργειας του παιδιου απο το σπερμα που η Παρθενος Αθηνα σκουπησε και εριψε στην γη.Με αλλα λογια η γεννηση του ηρωα ηταν το παραδειγμα της αυτοχθονιας.Στην πραγματικοτητα ομως πολλοι αλλοι ηρωες της αττικης γεννηθηκαν μεσα απο την γη (Κεκρωπας,Κραναος).Η εντυπωση (επαναλαμβανομενη πολλες φορες στους λογους του Δημοσθενη και του Λυσια και στους διαλογους του Πλατωνα) οτι οι Αθηναιοι ηταν αυτοχθονες βρικετε στην καρδια της αθηναικης σκεψης και ιδεολογιας.Ετσι οι Αθηναιοι θεωρουσαν τους εαυτους τους ξεχωριστους και ανωτερους απο τους αλλους ελληνες-τους απογονους του Πελοπος του Καδμου κτλ-που τους θεωρουσαν ως μεταγενεστερους και εισβολεις,πλυθισμοι που ηταν βαρβαρικοι στην φυση τους και ελληνες κατα τα εθιμα.Τα στοιχεια της αυτοχθονιας περιλαμβανουν πρωτον,το οτι οι Αθηναιοι ειναι ανωτεροι απο τους υπολοιπους και δευτερον,οτι οι ιδιοι,οπως και η παραδοξη πολιουχος Θεα τους,ηταν αμολυντοι απο το θνητο γυναικειο στοιχειο.Οι μυθοι της αυτοχθονιας καθιερωσαν την διαφορετικοτητα,την καθαροτητα και την ομοιογενεια της αθηναικης κοινωνιας.Ηταν ετσι θεμελειωδης για τον αθηναικο ναρκισσισμο,την αυτοπροβολη,ακομη και την δημοκρατια.
Με το να λατρευουν την Αθηνα,μια Θεα που δεν γεννηθηκε απο θυλικο,που η ιδια ειναι "μητερα" χωρις να εχει βιωσει την συνουσια και τους πονους του τοκετου,που φερει οπλα ανδρικα,που ειναι το δεξι χερι του Διος,ο ενισχυτης του,που ενσωματωνει ολες αυτες τις αρετες και τα χαρακτηριστικα (αυτοελεγχος,σοφια,λογικη) που οι θνητες γυναικες υποτιθετε πως δεν κατειχαν,η οποια,οπως λεει στις Ευμενιδες,συντασσετε με το αρσενικο στα περισσοτερα πραγματα και η οποια ετσι,εν συντομια,υψωνετε πανω απο το φυλο της,η αθηναικη κοινωνια αρνειτο την σεξουαλικοτητα της Αθηνας και το φυλο της.Δεν ειναι απλως Παρθενος και αδιαφθορος,ειναι εικονικα χωρις φυλο και η μυθολογια της εκανε την αναπαραγωγικη λειτουργια του θυλικου ελαχιστης σημμασιας η ακομη και ασχετη.Μπορει επισης να λεχθει οτι με την υοθεσια του Εριχθονιου και την αναθεση της προσοχης του στις κορες του Κεκροπα,η Αθηνα εμφανιζετε περισσσοτερο ως Αθηναιος πατερας παρα ως Αθηναια μητερα.Ο Ηφαιστος μπορει να ειναι ο βιολογικος πατερας του παιδιου,αλλα η Αθηνα εμφανιζετε ως θετος πατερας.
Αλλοι διασημοι μυθοι στην τεχνη της Ακροπολεως στηριζαν την πατριαρχια:Η μαχη των ελληνων εναντια στις αμαζονες,για παραδειγμα,οπου ο Θησεας και οι Αθηναιοι υπερασπησαν την πολη και την Ακροπολη απο τις θνητες γυναικες,που σε αντιθεση με την Αθηνα,δεν ηταν παρθενες,που εκοβαν το στηθος τους για να μπορουν να τραβουν τα τοξα και τα βελη τους χωρις εμποδια και που οι αντρες εμεναν σπιτι και φροντιζαν τα παιδια-που,με αλλα λογια,η μητριαρχικη τους κοινωνια ειναι η αντιθετη της αθηναικης και που γιαυτο επρεπε να ηττηθουν με καθε κοστος.Παρολα ταυτα το γλυπτικο προγραμμα του Παρθενωνος δεν ηταν βασισμενο μονο στην πολιτικη των φυλων:οι αποψεις που εξεφραζε για το φυλο ηταν μερος μιας ευρυτερης διανοητικης και φιλοσοφικης θεσεως.Ο Αθηναιος του πεμπτου αιωνα (οπως οι ελληνες γενικα) ειδε η κατασκευασε τον κοσμο με ορους πολικοτητας η αντιθετικοτητες-πολιτισμος και φυση,ανθρωπος και ζωο,λογικο και παραλογο,ελληνικο και βαρβαρικο κτλ- στον οποιο τα πρωτα συστατικα καθε ζευγους(πολιτισμος,ανθρωπος,λογικο,ελληνικο) αποτελουσαν το φυσιολογικο και το ιδανικο.Μεσα σε ενα τετοιο διανοητικο πλαισιο δεν αποτελει εκπληξη το οτι ο διακοσμος του Παρθενωνος εξεφρασε πολλες απο αυτες τις αλλες αντιθεσεις.
Για παραδειγμα,η μαχη των Λαπιθων με τους κενταυρους αντιπροσωπευε καθαρα την μαχη αναμεσα στην πολιτισμενη ανθρωποτητα και τα ζωοδη ενστικτα.Παρομοιως,η νικη του Θησεα επι των αμαζονων δεν ηταν μονο η νικη της πατριαρχιας επανω στην μη φυσιολογικη μητριαρχια.Ηταν επισης η νικη του πολιτισμου επανω στην βαρβαροτητα και το χαος,της δυσης επανω στην ανατολη,της Αθηνας επανω στην Περσια.Στην Αθηνα του πεμπτου αιωνα υπηρχαν ισως λιγες δυνατοτερες πολιτιστικες αντιθεσεις απο αυτην του αρσενικου και του θυλικου.Θα ηταν εκπληκτικο εαν ο διακοσμος της κλασσικης Ακροπολεως αποτυγχανε να την μεταδοσει.Ετσι ειναι καιρος να επιστρεψουμε στην Πανδωρα και να δουμε πως ταιριαζει με την μυθολογια και ιδεολογια του μερους.
Ειναι ελαχιστα πιθανο το οτι ο τυπικος Αθηναιος θα εβρησκε την παρασταση της Πανδωρας αμεσως ενοχλητικη η εκτος τοπου στο βαθρο της Αθηνας Παρθενου,διοτι η σκηνη θα ηταν συνδεδεμενη με πολλες εικονες που ειχε ηδη δει στον Παρθενωνα και με λατρειες και μυθους της Ακροπολης ηδη γνωριμους.Με αλλα λογια,η εικονογραφικη και μυθολογικη υπαινικτικη της σκηνης μπορουσε να ειναι σε ενα επιπεδο η δικαιοση της.
Το βαθρο εικονιζε, φυσικα,την θαυμαστη γεννηση μιας πληρως ανεπτυγμενης,πληρως διαμορφωμενης γυναικιας μορφης,οπως ακριβως εκανε και το ανατολικο αετωμα:ο καθενας που εμπενε στον ναο απο τα ανατολικα δεν θα εχανε τον παραλληλισμο.Οι Θεοι παρεισταντο στην γεννηση της Πανδωρας,οπως εκαναν και στην γεννηση της Αθηνας και οπως οι Θεοι αντεδρασαν στην γεννηση της Αθηνας με θαυμασμο,ενθουσιαστηκαν με την γεννηση της Πανδωρας.Η συγκεντρωση των Θεων στο βαθρο,ηταν μια απο τις απεικονισεις τους στον Παρθενωνα:οι Θεοι πολεμουν μαζι εναντια στους γιγαντες στις ανατολικες μετοπες και στο εσωτερικο της ασπιδας της Αθηνας,ξεκουραζοντε μαζι στην ανατολικη ζωφορο,συγκεντωνοντε μαζι στο ανατολικο αετωμα,συμμετεχουν στον Τρωικο πολεμο στις βορειες μετοπες του κτηριου και οπως το αγαλματιδιο Lenormant φαινετε οτι διχνει ολοκληρη η σκηνη ειχε ενα κοσμικο πλαισιο οπως το ανατολικο αετωμα και ισως η πλειονοτητα των βορειων μετοπων του Παρθενωνα:στο ενα ακρο του βαθρου ο Ηλιος υψωνοταν με το αρμα του και απο την αλλη η Σεληνη κατεβενε στον ωκεανο με το αλογο της.Η γεννηση της Πανδωρας,οπως της Αθηνας,ελαβε χωρα την αυγη και ηταν εναρμονισμενη με τις λογικες κοσμικες δυναμεις.
Ετσι,η Πανδωρα ειναι επισης ενα αγαλμα που εικονιζετε στο βαθρο ενος αλλου.Παρολο που ειναι εμψυχο,ειναι ενα τεχνιτο κατασκευασμα,μια δημιουργια πρωτιστος του Ηφαιστου και της Αθηνας,των Θεων της τεχνης.Ειναι φτιαγμενη απο χωμα και νερο,ενα μειγμα ειδικα συνδεδεμενο με τις αθηναικες τεχνες.
Θα πρεπει να σημειωθει οτι το βαθρο δεν εικονιζε πραγματικα την γεννηση της Πανδωρας γιατι ο Ηφαιστος δεν φαινοταν οτι την επλαθε απο πηλο,αλλα τον στολισμο της με δωρα.Η Αθηνα πιθανον να εικονιζοταν να την ντυνει με φορεμα και αλληγορικα να την μαθαινει την τεχνη της υφανσης.Ο πεπλος που δωθηκε στην Πανδωρα απο την Αθηνα θα μπορουσε να υπενθυμηζει στον υποθετικο μας επισκεπτη τον πεπλο που βρισκοταν στο κεντρο της ανατολικης ζωφορου:ο πεπλος που δινοταν σε ενα αλλο κατασκευασμα-το παλιο ξοανο της Αθηνας Πολιαδος-κατα την εορτη των Παναθηναιων.
Η Πανδωρα περιγραφετε κατεπαναληψη απο τον Ησιοδο ως παρθενος,σαν την Θεα του ναου και απο την στιγμη που ηταν φτιαγμενη απο χωμα η πηλο ηταν στην ουσια αυτοχθονος,ενα αλλο πλασμα χωρις μητερα,ενα παιδι της γης,οπως οι Αθηναιοι πενευαν τους εαυτους τους.Με την εννοια του οτι ηταν δημιουργημα του Ηφαιστου και της Αθηνας,η Πανδωρα θα παραλληλιζοταν ετσι με τον Εριχθονιο,το προιον μιας αλλης(αν και πιο ασυνηθηστης) συνεργασιας η οποια δεν ηταν μονο αναγνωρισημη στο φιδι που ορθονωταν μεσα απο της ασπιδα της Αθηνας Παρθενου αμεσως πανω απο την σκηνη της Πανδωρας στο βαθρο,αλλα του οποιου η ιστορια ηταν αναμφηβολα εικονισμενη στην ζωφορο του Ερεχθειου.Το καταστροφικο ανοιγμα του δοχειου της Πανδωρας μπορει να θυμηζε τον μυθο που οι δυο ανυπακουες κορες του Κεκροπα ανοιξαν το απαγορευμενο καλαθι,με τον Εριχθονιο μεσα-και με μοιρεες συνεπειες.Απο την αλλη πλευρα,οι Αθηναιοι μπορει να γνωριζαν μια ιστορια κατα την οποια μια απο τις κορες του Εριχθονιου ονομαζοταν Πανδωρα και η οποια θα μπορουσε να ειναι μια απο αυτες που θυσιασαν την ζωη τους για να σωσουν την πολη απο τις δυναμεις του Ευμολπου.
Αφου περπατουσε στην Ακροπολη,ο αρχαιος επισκεπτης θα γνωριζε οτι ο Ερμης,οι Χαριτες,η Πειθω και η Αφροδιτη,το ιδιο και η Αθηνα-Θεοι που στολισαν την Πανδωρα με ποικιλα δωρα και που πιθανον ηταν παροντες στο βαθρο-ηταν ολοι εικονιζομενοι η ειχαν χωρους λατρειας στην Ακροπολη.
Ο μυθος της Πανδωρας εξηγει γιατι οι ανθρωποι πρεπει να δουλεουν για να επιβιωσουν:Η Πανδωρα φερνει τα εργα στους ανθρωπους και η Αθηνα,σαν Αθηνα εργανη,ηταν η Θεα της εργασιας.Τελικα η σκηνη του στολισμου και των δωρων στο βαθρο ισως μερικες φορες να αντανακαλουσε τον παραδοσιακο ελληνικο γαμο και μερικοι Αθηναιοι γνωριζοντας οτι η Αθηνα ηταν η Θεα του καλου νοικοκυριου στον γαμο,ισως να ανακαλουσαν και το οτι ο βασιλιας Κεκροπας,που εικονιζοταν στο δυτικο αετωμα,υποτειθετε οτι καθιερωσε τον γαμο σαν μεσο ελεγχου των γυναικων.
Ισως,αφου εκανε αυτους τους βασικους συνειρμους,ο μεσος επισκεπτης δεν θα βασανιζοταν να βρει το γιατι η Πανδωρα εικονιζοταν πραγματικα εκει.Εξαλου,η σκηνη εδειχνε τους Θεους να δινουν δωρα,οπως ακριβως εστελναν τα δωρα τους στην Αθηνα του Περικλη.
Παρολα ταυτα υπηρχα περισσοτερα επιπεδα στον μυθο απο αυτο οπως και περισσοτεροι θεατες στην Αθηνα του Περικλη απο τον μεσο θεατη.Ο ιδανικος θεατης (ο καλος γνωστης του μυθου) θα επρεπε να ειχε συνηδιτοποιησει οτι εαν η γυναικα εφερε την τεχνη της υφαντουργειας στον κοσμο,την ανεση μιας ομορφης συντροφιας και φροντιδας στα γεραματα,τα αλλα δωρα που εδωσε δεν ηταν καθολου τετοια.Ωστοσο,υπαρχει ακομη και στην μισογυνικη αρχαικη γραμματεια η επιγνωση του οτι,η γυναικα εχει προοπτικες να ειναι καλη (πχ Πηνελοπη) και υπηρχε η κοινη παραδοχη του οτι οι γυναικες ηταν απαραιτητες για την συνεχιση του ειδους και την αναπαραγωγη των κοινωνικων πραγματικοτητων του.Αλλα θα ηταν υπερβολικο να υποστηριξουμε οτι η Πανδωρα αντιπροσωπευε μονο την ευλογια των τεχνων η το οτι η δημιουργια της αποτελει εναν εορτασμο για την τεχνη,οπως και να πουμε οτι ο μυθος εδειχνε την αδιαφορια,αν οχι την εχθρικοτητα,των Θεων απεναντι στους ανθρωπους.Στα πλαισια των αλλων πατριαρχικων μυθων της Ακροπολης,η απεικονιση της Πανδωρας θα πρεπει να ερμηνευτει ως μια ακομα προσπαθεια για να τονιστει το απαραιτητο της ανδρικης κυριαρχιας,σαν μια δικαιωση της πατριαρχιας.Η γυναικα ειναι η εξηγηση για την πτωση απο την χρυση εποχη,οπου οι ευλογημενοι ανθρωποι δεν γνωριζαν πονο η θληψη.Η Πανδωρα (η πρωτη απο την γενια των λαγνων,παρασιτικων και απατηλων γυναικων) ειναι ο λογος γιατι η Αθηνα (Παρθενος,προσανατολισμενη προς το αρσενικο Θεα των τεχνων,της παραγωγης και της λογικης) ειναι τοσο σπουδαια και γιατι οι ανδρες πρεπει να οργανωνουν και να ελεγχουν την κοινωνια.Ενα απο τα αποφθεγματα που υπηρχε στον ναο του Απολλωνος στους Δελφους ηταν και το "γυναικος αρχε".Το βαθρο της Αθηνας Παρθενου ελεγε τα ιδια πραγματα με αλλο τροπο.
Η Πανδωρα ειναι μια ομορφη φιγουρα,μια μοιραια γυναικα.Ενω εχει ολα τα δωρα απο τους Θεους,αυτο το θυλικο πρωτοτυπο,αυτη η μητερα ολων των γυναικων ειναι φτιαγμενη να αποπλανει τους ανδρες με την ομορφια της και την ανεξελεγτη σεξουαλικοτητα της,να φερει ψευτικα λογια και ανυπακοη στις ζωες τους,να ελευθερωσει ολα τα κακα στον κοσμο απο το διασημο δοχειο της.Το ιδιο της το ονομα ειναι γιαυτον τον λογο μια τεραστια ειρωνια και απατη.Δεν ειναι δωρο,ουτε δωτειρα δωρων,αλλα μια τιμωρια,μια παγιδα,ενα τιμημα για την φωτια που εκλεψε ο Προμηθεας,το προιον και το τιμημα της τεχνης,το αντιθετο της Θεας της οποιας το κολοσσιαιο αγαλμα στεκοταν επιβλητικο απο πανω της.Κατα τον Ησιοδο,με το ανοιγμα του δοχειου η Πανδωρα παραβιασε τους δεσμους γαμου με τον Επιμηθεα-τους δεσμους που η ιδια η Αθηνα σαν Θεα της πολεως προστατευει.Με λιγα λογια ειναι η αλλη πλευρα της Αθηνας.Εαν η Πανδωρα ειναι Παρθενος,αυτο σημαινει πως ειναι ετοιμη για γαμο-σεξουλικα διαθεσιμη,μια που απλα δεν εχασε ακομα την παρθενικοτητα της-κατι το οποιο φυσικα,η Αθηνα Παρθενος δεν ειναι.Σαν γυναικα ειναι λαγνα,ενω η Αθηνα ειναι εικονικα χωρις φυλο.Προκαλει αδυναμιες,ενω η Αθηνα ειναι δυναμικη και εφευρισκει για το ανθρωπινο γενος τεχνολογιες καθε ειδους.Ειναι χωρις γνωσεις,ενω η Αθηνα ειναι σοφη.Ειναι κατασκευασμα,ενω η Αθηνα ειναι κατασκευαστης.Η Πανδωρα ειναι στην ουσια η αντι-Αθηνα.
Ειναι γιαυτο δυσκολο να πιστεψουμε,οτι ο Φειδιας διαλεξε τον μυθο της Πανδωρας σαν κατι μονοδιαστατο,σαν μια εκφραση του στολισματος της Πανδωρας απο τους Θεους και των δωρων που εδωσαν οι Θεοι στην ανθρωποτητα η στην Αθηνα συγκεκριμενα η να θεωρησουμε οτι ειναι μια αποπειρα του Φειδια να ανυψωσει τις γυναικες στην θεση του πραγματικου Αθηναιου πολιτη.Λιγο ως πολυ,η Ακροπολης ηταν,οπως καθε πολιτισμικο εγχειρημα,μια κοινωνικη κατασκευη και οι πραγματικοτητες της Αθηναικης κοινωνιας του πεμπτου αιωνα θα επρεπε να την εχουν διαποτησει,αυτη και τα συστατικα της μερη.Ειναι σαφες,οτι,σε ενα επιπεδο,ο μυθος θα διαβαζοταν ως εγκωμιο στην Αθηνα Εργανη.Ειναι επισης αδιαμφισβητητο οτι,η Αθηνα Παρθενος αναγνωριζε την υπαρξη,ακομη και τον απαραιτητο ρολο των γυναικων στην κοινωνια,συσσωρευοντας τα στην εικονα της Πανδωρας,της μητερας ολων των θνητων γυναικων.Αλλα ειναι επισης σαφες οτι,ο Παρθενωνας και ολοκληρη η Ακροπολη ελυσαν το προβλημα του θυλικου με το να δικαιολογησουν την πολιτικη εξαιρεση μεσα απο την ιδια την εικονα της Πανδωρας και μεσα απο την αντιπαραθεση των θυγατερων της,των γυναικων της Αθηνας που στεκονταν στις παρυφες της κοινωνιας,με τους ανδρες της Αθηνας,τους απογονους του Εριχθονιου,του "γιου" της Αθηνας.Η απεικονηση της Πανδωρας κατω απο την Αθηνα καθιερωνε την αντιθεση αρσενικου-θυλικου:Εκει κατω ηταν η καθαρα θυλικη και επικυνδινη γυναικα και εκει πανω ηταν η πανοπλη Θεα που αγνοει το φυλο της και την σεξουαλικοτητα της,που ευγενικα στηριζει το ανδρικο στοιχειο και που ετσι στεκετε ως ιδανικη εικονα για την πολη των Αθηνων.Η αντιθεση αυτη εχει τις προεκτασεις της και αναμεσα στην γυναικα και την πολη.
Ακομη μπορει να υπηρχε και ενα πιο σκοτεινο μυνημα,που απευθυνοταν σε πιο περιορισμενο ακρωατηριο.Τον καιρο που η πολη ηταν εκτεθειμενη στις φιλοσοφιες του Αναξαγορα και του Πρωταγορα και στις οδες του Σοφοκλη,οταν οι Αθηναιοι ανεπτυσαν ιδεες προοδου,βασισμενες στην λογικη εφαρμογη της ικανοτητας και της γνωσης,ο Φειδιας,μερος ο ιδιος του στενου κυκλου του Περικλη,εισηγαγε στο γλυπτικο προγραμμα του Παρθενωνος την εικονα ενος ζωντανου αγαλματος που το ονομασε το ανωτερο επιτευγμα της τεχνης-τις ικανοτητες του Ηφαιστου και της Αθηνας,των δημιουργων της Πανδωρας,των γονιων του Εριχθονιου-και το εθεσε υπο αμφισβητηση.Γιατι η παρουσια της Πανδωρας στο βαθρο της Αθηνας Παρθενου αντιπροσωπευει την υπαρξη του κακου και την πιθανοτητα καταστροφης ακομη και σε μια πατριωτικη,νικητρια και πατριαρχικη πολη που κατα τα αλλα η ακροπολη και ο Παρθενωνας αντιπροσωπευουν.Αναμεσα στην εικονα της γυναικας απο κατω και το αγαλμα της Θεας επανω,αναμεσα στο δημιουργημα και τον δημιουργο υπηρχε αναποφευκτα διασταση.Η σκηνη ηταν πιθανον μια προειδοποιηση του Φειδια,οτι παρολη την προστασια της Αθηνας, Θεας των τεχνων,ορισμενα πραγματα μπορει να ειναι αδυνατον να ξεπεραστουν παρολες τις τεχνες που ειχε στην διαθεση της η Αθηνα του Περικλη,η οποια θα γνωριζε το κακο και την καταστροφη.Και φυσικα θα το γνωριζε, γιατι μερικα χρονια μετα την ολοκληρωση του Παρθενωνα,στην αρχη του πελοπονησιακου πολεμου,η Αθηνα χτυπηθηκε απο ενα καταστοφικο λοιμο,ενα απο τα κακα που η ομορφη,απερισκεπτη Πανδωρα ειχε ελευθερωσει στον κοσμο.
Πηγη:Jeffrey M.Hurwit
Beautiful evil:Pandora and the Athena Parthenos
Αμερικανικο Περιοδικο Αρχαιολογιας,τευχος 99 (Απριλιος 1995) σελ.171-186
Μεταφραση απο την αγγλικη γλωσσα
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
2 σχόλια:
Οι ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ή μαγεμένες δεν επιστρέφουν, εκλάπησαν και είναι στο Μουσείο του Λούβρου.
Η επιστροφή των ...αντιγράφων (ή καλύτερα των φαντασμάτων των μαγεμένων ή των ινκαντάδας) αποτελεί ηλίθια διατύπωση ή ύβρη. (Η Ύβρις επισείει την ποινή και το μίασμα). Οι πράξεις όμως αυτές θέτουν και ερωτηματικά όπως π.χ. αν θα μπορέσουμε να διεκδικήσουμε στο μέλλον τα αυθεντικά έργα.
Τα γλυπτά αυτά ίσως αποτελούσαν τμήμα του λαμπρού Ελληνικού ναού του Διονύσου στη σημερινή πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης όπου υπάρχει και η θεμελίωση. Ενός ναού που έχει πολλές ομοιότητες με τον πασίγνωστο ναό της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα σύμφωνα με τα σχέδια και τις φωτογραφίες από την έκθεση στο Μουσείο του Λούβρου. Ότι απέμεινε μετά την άλωση και καταστροφή της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς στην αυλή μιας έποικης οικίας εβραϊκής οικογένειας. Τα υπολείμματα μισοθαμμένου ελληνικού ναού του Διονύσου αν κρίνουμε από τις παραστάσεις των πεσσών της ελληνιστικής εποχής, ο οποίος πιθανώς να ήταν θεμελιωμένος πάνω σε αρχαιότερο ναό.
Οι αρχαίοι ναοί και η αριστουργηματική διδασκαλία των ιερών τελετών αποτελούν λαμπρά έργα της ανθρώπινης διανόηση και έργα υψηλής τέχνης. Αποτελούν ιερά σύμβολα των Ελλήνων και πρέπει να επιστραφούν με σεβασμό στον τόπο τους. (Μπορούν αν θέλουν να κρατήσουν εκθεσιακά αντίγραφα για τους επισκέπτες του Μουσείου τους). Το έργο τέχνης αποτελεί ουσιαστικά μια ενότητα οντότητα ως παλμός δράσης εγγενούς Λόγου της ανθρώπινης δημιουργίας.
Οι αρχαίοι Έλληνες δεν ήταν απλοϊκά δωδεκαθεϊστές ούτε ειδωλολάτρες. Δημιούργησαν ανθρωπόμορφες λατρευτικές θεϊκές μορφές ή απλούστερα ένα ΠΑΝΘΕΟ ΘΕΩΝ ΗΜΙΘΕΩΝ ΚΑΙ ΗΡΩΩΝ δηλαδή θεότητες στις οποίες έδωσαν τις ανθρώπινες ψυχικές διαστάσεις και ιδιότητες για να λατρέψουν μέσω αυτών το Θείο Λόγο της συμπαντικής αρμονίας ή τις υπερφυσικές για την ανθρώπινη διανόηση δυνάμεις και ιδιότητες της δημιουργίας.
Τελευταία ανακοινώθηκε από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης ότι βρέθηκε και πέμπτος πεσσός από το ναό, γιατί δεν τον παρουσιάζουν "όπως είναι" μαζί με τα άλλα γλυπτά για να μην νοιώθει..μοναξιά; Να έχουμε κάτι αυθεντικό μαζί με τα όμορφα και γενικά καλοκαμωμένα αντίγραφα (εικαστικά μέτρια ή πλαστά φτηνά έργα);
Οι λαοί που διαγράφουν ένα μέρος της ιστορίας τους διαγράφουν και ένα αντίστοιχο από το μέλλον τους. Γ. Σεφέρης. https://www.youtube.com/watch?v=dWdte4ews2c
Σας ευχαριστώ για το σχόλιό σας.
Καταρχήν, πού αναφέρεται η επιστροφή τους στο κείμενο; Το κείμενο είναι αναδημοσίευση, δεν ευθύνομαι επομένως για τα όσα αναφέρονται σε αυτό.
Δε συμφωνώ με την άποψή σας το τι ήταν για τους αρχαίους οι Θεοί τους. Μόνοι οι ίδιοι θα μπορούσαν να μας απαντήσουν. Η κριτική σας είναι φιλτραρισμένη στα μάτια μου από κάποιο πανθρησκευτικό σύστημα. Όταν ξεπεράσουμε τη συστημική λογική θα κάνουμε και κριτική.
Τα υπόλοιπα που λέτε ίσως θα τύχαιναν της ανάλογης ανταπόκρισης που επιθυμείτε, εάν τα αναρτούσατε σε κάποιο άλλο σάιτ σχετικό με τη συζητήση για την επιστροφή των αρχαίων ή ακόμα και αν στέλνατε κάποια επιστολή σε αρμόδιες αρχές, αν δεν το' χετε ήδη κάνει.
Με εκτίμηση
Δημοσίευση σχολίου