Ψηφιακή Παιδεία

Γυναικείες ταξιδιωτικές μαρτυρίες επανεκτιμώνται κι αποκαλύπτουν μια σύνθετη κι αντιφατική εμπειρία. Του Σωτήρη Βανδώρου

Σύμφωνα με την καθηγήτρια ευρωπαϊκής λογοτεχνίας Βασιλική Λαλαγιάννη, υπάρχει πλούσια γυναικεία ταξιδιωτική εργογραφία, η οποία εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να παραγνωρίζεται. Δεν ταξιδεύει μόνο ο Οδυσσέας, ταξιδεύει και η Πηνελόπη… Στο βιβλίο της εστιάζει σε μια ανεπαρκώς μελετημένη κατηγορία, στις γαλλόφωνες

Ευρωπαίες ταξιδιώτισσες στην Ανατολή περιηγούνται κατά κύριο λόγο σε αποικίες των μητροπολιτικών κρατών της καταγωγής τους· που θα πει ότι σε σχέση με το γηγενή πληθυσμό βρίσκονται σε θέση ανωτερότητας. Επιπλέον, οι περισσότερες από αυτές ανήκουν στην αριστοκρατική ή μεγαλοαστική τάξη, όντας σύζυγοι αξιωματούχων, διπλωματών, επιχειρηματιών κ.ο.κ. Άραγε, το φύλο τους τις κάνει να νιώθουν αλληλεγγύη προς τις ντόπιες; Ή, αντιστρόφως, η προνομιακή τους θέση τις ωθεί να ταυτίζονται με το βλέμμα της αποικιοκρατικής εξουσίας; Αντιπαρέρχονται ανώδυνα ή βιώνουν με αμφίσημο και ενδιαφέροντα τρόπο αυτόν το διχασμό; Συχνά συμβαίνει το δεύτερο.

Πολλές από τις ταξιδιώτισσες δείχνουν έφεση στην εκμάθηση της γλώσσας των γηγενών κι επομένως τη διάθεση να εγκαθιδρύσουν σχέσεις ουσιαστικής επικοινωνίας. Αυτή η επικοινωνία συχνά διευκολύνεται περαιτέρω με τις γυναίκες, ακριβώς επειδή σε ορισμένες περιπτώσεις το φύλο λειτουργεί εποικοδομητικά. Δηλαδή, ενώ σε μουσουλμανικά κράτη (αλλά όχι μόνο) αποθαρρύνονται ή κατά περίπτωση απαγορεύονται οι επαφές των αντρών με τον αυτόχθονα γυναικείο πληθυσμό, οι ξένες γυναίκες δεν αντιμετωπίζουν ανάλογα εμπόδια. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των χαρεμιών, τα οποία βέβαια έχουν επενδυθεί με ισχυρούς συμβολισμούς και αντρικές φαντασιώσεις των δυτικών. Από τις πιο ενδιαφέρουσες ταξιδιωτικές αναφορές είναι ακριβώς αυτές που σχετίζονται με την περιγραφή και τη συνακόλουθη απομυθοποίησή τους.