Ψηφιακή Παιδεία

«Π άρ’ την, είναι δικιά σου», είπε ο Γιάννης Αγιάννης στην Τιτίκα, στήνοντας στο πάτωμα τη μυθική κούκλα που θαύμαζαν όλα τα πιτσιρίκια του χωριού. Αντί να απλώσει το χέρι, το οκτάχρονο κοριτσάκι, που δούλευε ολημερίς στο χάνι των αχρείων Θεναρδιέρων, κοίταξε τον ξένο, κοίταξε και την κούκλα, oπισθοχώρησε αργά κι έτρεξε να κρυφτεί κάτω από ένα τραπέζι. Εκείνη η κούκλα (πανύψηλη, με φόρεμα από ροζ μουσελίνα, με χρυσά στάχια στο κεφάλι, και μάτια από σμάλτο, σύμφωνα με την περιγραφή του Βίκτωρος Ουγκώ) ήταν αβάφτιστη. «Θα τη λέω Κατερίνα», είπε αργότερα η Τιτίκα. Τα σύγχρονα κουκλάκια είναι πιο ευτελή, αλλά έχουν όνομα που το αναγνωρίζουν όλα τα πιτσιρίκια του παγκόσμιου χωριού: Μπάρμπι, Σίντι, ΑctioMen, Power Rangers. Και τώρα η οικογένεια, ή μάλλον το πακέτο Μπρατζ (Βratz Pack), που έφτασε και στην Ελλάδα.
Κάποτε τα παιδιά διαμέλιζαν τα παιγνίδια τους, διεμβόλιζαν την κεφαλή της κούκλας για να δουν τι έχει μέσα. Τώρα η παιδική περιέργεια δεν διοχετεύεται στο εσωτερικό της κούφιας κούκλας, αλλά στο ποιο από τα υπόλοιπα προϊόντα της «γραμμής» (doll line) θα αποκτήσουν. Θεωρητικά, η γραμμή επεκτείνεται επ’ άπειρον. Μιλάμε για μια «ολοκληρωμένη πρόταση», για ένα πρόγραμμα που ανανεώνεται διαρκώς, που λαμβάνει υπ’ όψιν τη μεταβαλλόμενη πραγματικότητα.
Οι δεσποινίδες Μπρατζ, που κλόνισαν τη 43χρονη αυτοκρατορία της Μπάρμπι, δεν είναι αδελφές, αλλά φέρουν «έθνικ», πολυπολιτισμικές πινελιές. Η αισθητική τους παραπέμπει στις αγαπημένες τραγουδίστριες των εφήβων (Σακίρα, Μπρίτνεϊ Σπίαρς, Τζένιφερ Λόπεζ). Ούτε έφηβες ούτε γυναίκες, αλλά παιδιά–νυμφίδια, με οκτάσολα παπούτσια, χαμηλοκάβαλο τζιν ή μίνι φούστα, τοπάκι που αποκαλύπτει τη μέση. Και το φιλοσοφικό αμπαλάζ, το «μήνυμα» της κουκλοπαρέας, είναι ότι τα κορίτσια θέλουν να περνάνε καλά. Κορίτσια που βγαίνουν, που τα λένε, που ξέρουν πόσο σημαντικό είναι το να σε βλέπουν, που έχουν επίγνωση της μόδας και του στυλ, που προσέχουν τον εαυτό τους (από τα εξαρτήματα της σειράς είναι ένα «spa», που περιλαμβάνει κομμωτήριο, ινστιτούτο καλλονής και «μπαρ χυμών»). Παιχνίδια για παιδιά που βαριούνται εύκολα, για παιδιά ανασφαλή και άπληστα, που δεν κοιτάζουν τον πλησίον τους στα μάτια, αλλά στα επώνυμα παπούτσια, στο ρολόι, στο μπουφάν.
«Αγκίστρωσέ τους!» (get them hooked). Toν όρο αυτό δεν τον συναντούμε μόνο στην εμπορία ναρκωτικών, αλλά και στο μάρκετινγκ των προϊόντων που απευθύνονται στον νεαρό άπληστο και ανασφαλή καταναλωτή. Αλυσίδες συγγενικών προϊόντων και υπηρεσιών, αλυσίδες στάσεων και προτιμήσεων. Αλυσίδες προσφορών, δεσμά που συμβάλλουν στη διά βίου εξάρτηση. Μετά την κούκλα, το διαστημικό τερατάκι και τον μεταλλαγμένο υπερήρωα, έρχονται το κινητό, το κομπιούτερ, το αυτοκίνητο, που όλα απαιτούν διαρκή εμπλουτισμό ή ανανέωση. Αν ο Γιάννης Αγιάννης χάριζε στην Τιτίκα το πακέτο Μπρατζ, ίσως εκείνη να έτρεχε να κρυφτεί στο δάσος, στην πηγή από όπου κουβαλούσε νερό με τον κουβά είκοσι φορές την ημέρα, πιστεύοντας ότι κάποιος τής κάνει μάγια, ότι θέλει το κακό της.

Mαριάννα Tζιαντζή