Ψηφιακή Παιδεία

«…Ποσον καιρο ακομα η ανθρωποτητα θα κατατρυχεται απο τις ματαιοτητες και τις ψευδαισθησεις που ονομαζουμε εμπορευματα; Μια καταστροφη οποιουδηποτε ειδους (οικολογικη, πχ) θα προκαλεσει αραγε μια βιαιη αφυπνιση, ή μηπως την εμφανιση αυταρχικων ή ολοκληρωτικων καθεστωτων; (…)
Θα επρεπε να θελουμε μια κοινωνια στην οποια οι οικονομικες αξιες θα εχουν παψει να κατεχουν κεντρικη (ή μοναδικη) θεση, οπου η οικονομια θα εχει ξαναμπει στη θεση της, δηλαδη θα εχει γινει ενα απλο μεσο του ανθρωπινου βιου, και οχι υστατος σκοπος. Στην οποια επομενως θα εχουμε παραιτηθει απο την τρελη κουρσα προς μια συνεχως αυξανομενη καταναλωση.
Αυτο δεν ειναι απλως αναγκαιο για ν’αποφυγουμε την τελεσιδικη καταστροφη του γηινου περιβαλλοντος. Ειναι αναγκαιο κυριως για να βγουμε απο την ψυχικη και ηθικη εξαθλιωση των συγχρονων ανθρωπων. Θα επρεπε λοιπον απο δω κι εμπρος οι ανθρωποι (μιλω τωρα για τις πλουσιες χωρες) να δεχτουν ενα αξιοπρεπες αλλα λιτο βιοτικο επιπεδο και να παραιτηθουν απο την ιδεα οτι ο κεντρικος στοχος της ζωης τους ειναι να αυξανεται η καταναλωση τους κατα 2-3% τον χρονο.
Για να το δεχτουν αυτο, θα επρεπε κατι αλλο να δινει νοημα στη ζωη τους. Ξερουμε, ξερω ποιο ειναι αυτο το κατι αλλο ―τι ωφελει ομως, απο τη στιγμη που η μεγαλη πλειονοτητα του κοσμου δεν το δεχεται και δεν κανει αυτο που πρεπει ωστε να γινει πραγματικοτητα; Αυτο το αλλο ειναι η αναπτυξη των ανθρωπων, αντι για την αναπτυξη των σκουπιδοπροϊοντων.
Κατι τετοιο θα απαιτουσε μιαν αλλη οργανωση της εργασιας, η οποια θα επρεπε να παψει να ειναι αγγαρεια και να γινει πεδιο προβολης των ικανοτητων του ανθρωπου. Αλλο πολιτικο συστημα, μιαν αληθινη δημοκρατια που θα συνεπαγοταν τη συμμετοχη ολων στη ληψη των αποφασεων.(…)» [Η Ανοδος της Ασημαντοτητας / Υψιλον]
..
«…Ο οικονομικος ανταγωνισμος μεσα στην κοινωνια υπαρχει επειδη, και εχει σαν προϋποθεση το οτι, οι κοινωνικοι θεσμοι αντικειμενικα επιτρεπουν την οικονομικη ανισοτητα· και το καθιερωμενο συστημα αξιων αξιολογει θετικα αυτους που ‘‘εχουν’’ ή ‘‘κερδιζουν’’, και αρνητικα τους αλλους.
Αισθανεστε εσεις μειωμενος ή κατωτερος επειδη εχετε μονο μια συζυγο και οχι τεσσερεις; Αν ζουσαμε σε μουσουλμανικη χωρα, ισως να αισθανοσασταν [μειονεκτικα]… Υπηρξε μια εποχη, οχι και τοσο μακρινη, που πολλοι ανθρωποι μπορουσαν να σκοτωσουν ή να κανουν οποιαδηποτε ατιμια για να τους δωσει ο βασιλιας τιτλο ευγενειας. Εμεις σημερα θα γελουσαμε με αυτην την ιδεα… Δεν γελαμε ομως, οταν καποιος ειναι ετοιμος να σκοτωσει ή να κανει οποιαδηποτε βρωμια για να κερδισει μερικα εκατομμυρια.
Εκεινο που χρειαζεται ειναι να γινει η ιδεα: ‘‘εγω κερδιζω περισσοτερα απο σενα’’ τοσο γελοια οσο και η ιδεα ‘‘εγω ειμαι καλυτερος απο σενα, γιατι η προγιαγια μου κοιμηθηκε με το βασιλια, που εκανε τον προπαπο μου βαρωνο.’’ (…)
Η εξισωση ολων των εισοδηματων ειναι… ενα απο τα πρωτα μετρα που πρεπει να παρουν τα εργατικα ή αλλα συμβουλια… Αυτο το μετρο δεν ειναι μακρινο αποτελεσμα, αλλα αρχικο μεσον για να καταργηθει, να κοπει συρριζα η ‘‘οικονομικη’’ ή ‘‘οικονομιστικη’’ νοοτροπια― αυτη που μας κανει να θελουμε να παρουμε περισσοτερα απο τους αλλους ή να θελουμε να παρουμε την ταδε θεση για να παρουμε περισσοτερα απο τους αλλους.(…)
Ειναι αναγκη να καταστραφει η οικονομικη νοοτροπια και ολο το συστημα ψυχικων κινητρων και ‘‘αξιων’’ που ειναι συνυφασμενο μαζι της. Αυτο το συστημα το δημιουργησε και το επεβαλε ο καπιταλισμος― και ο μαρξισμος το εγκολπωθηκε τελικα περιπου αμεταβλητο.
Το κεντρικο του σημειο ειναι η ιδεα οτι ο σκοπος της κοινωνικης ζωης ειναι η απεριοριστη αναπτυξη των παραγωγικων δυναμεων, του ‘‘εθνικου προϊοντος’’ και του ‘‘εθνικου πλουτου’’. Αυτη η απεριοριστη αναπτυξη εχει γινει το ‘‘φετιχ’’ της συγχρονης κοινωνιας― ειτε σαν απολυτος σκοπος, ειτε σαν το απολυτο μεσο για να φτασουμε στην απελευθερωση του ανθρωπου (αυτη ειναι η μαρξιστικη παραλλαγη).» [Το επαναστατικο προβλημα σημερα/ Υψιλον/ σελ. 25-27]
.
«(…) Ο καπιταλισμος δεν ειναι απλως η ατελειωτη συσσωρευση για τη συσσωρευση, η συνεχης επανασταση της παραγωγης, του εμποριου, του χρηματος και της καταναλωσης. Ενσαρκωνει μια καινουρια κοινωνικη φαντασιακη σημασια: την απεριοριστη επεκταση της ‘‘ορθολογικης κυριαρχιας’’.(…)
Τιποτα δεν πρεπει να αποτελει εμποδιο στην πορεια της μεγιστοποιησης: ουτε η ‘‘φυση’’ (του κοσμου και του ανθρωπου), ουτε η παραδοση, ουτε αλλες ‘‘αξιες’’. Τα παντα καλουνται ενωπιον του δικαστηριου του (παραγωγικου) Λογου και πρεπει να αποδειξουν το δικαιωμα υπαρξεως τους βασει του κριτηριου της απεριοριστης επεκτασης της ‘‘ορθολογικης κυριαρχιας’’. Ο καπιταλισμος γινεται συνεπως μια διηνεκης κινηση μιας αυτο-ανα-θεσμισης θεωρουμενης ως ορθολογικης αλλα ουσιαστικα τυφλης, με την ανευ περιορισμου χρηση μεσων (ψευδο)ορθολογικων προς επιτευξιν ενος μονον (ψευδο)ορθολογικου σκοπου.» [Η εποχη του γενικευμενου κομφορμισμου/ Ο Θρυμματισμενος Κοσμος/Υψιλον/ σελ.18-19]
.
* * *

«(…) Ο ιδιος ο Μαρξ ηταν συμμετοχος του κοινωνικου φαντασιακου του καπιταλισμου. Πιστευε, οπως και η καπιταλιστικη ιδεολογια, οτι ο κεντρικος τομεας της ανθρωπινης ζωης ειναι η παραγωγη. Ας μη βαυκαλιζομαστε με αυταπατες· ουδεποτε στην ιστορια ο κεντρικος τομεας της ανθρωπινης ζωης υπηρξε η παραγωγη. (…)
Η κεντρικοτητα της παραγωγης ειναι δημιουργημα του καπιταλισμου· αυτο το φαντασιακο που δημιουργει ο καπιταλισμος, η ιδεα οτι ηρθαμε στον κοσμο για να παραγουμε πραγματα, ειναι τερατωδες. Να παραγουμε και οχι να δημιουργουμε, να κανουμε ποιηματα, να ζωγραφιζουμε, να κανουμε τρελες κτλ. Αλλα επι οκτω ωρες την ημερα να συγκεντρωνουμε ολη μας την προσοχη και τις δυναμεις στη συναρμολογηση βιδων και κομματιων ωστε να βγαινουν απο αυτη τη δραστηριοτητα πραγματα.
Αυτο ειναι η φαντασιακη σημασια του καπιταλισμου, η οποια πραγματοποιηθηκε σταδιακα και την οποια συμμεριζοταν πληρως ο Μαρξ προεκτεινοντας την ακριτα στο συνολο της ανθρωπινης ιστοριας.
Ο Μαρξ συμμετειχε στην καπιταλιστικη μυθολογια της προοδου, οτι η ανθρωπινη ιστορια ειναι μια ιστορια συνεχους προοδου· πραγμα που δεν ειναι με κανενε τροπο αληθεια [παρα μονο] στο πεδιο το στενα τεχνικο και το στενα λογικο (και εκει ακομα με διακοπες). [Οπως συμμετειχε] και στον ορθολογιστικο επιστημονισμο της εποχης του, δηλ. στην ιδεα οτι η επιστημη θα λυσει ολα τα προβληματα.
[Επισης συμμετειχε] χωρις συζητηση στο φαντασμα της δηθεν ορθολογικης δηθεν κυριαρχιας του ανθρωπου πανω στη φυση, το οποιο γινεται φαντασμα και κυριαρχια πανω στους αλλους ανθρωπους , και της απεριοριστης επεκτασης αυτης της δηθεν ορθολογικης δηθεν κυριαρχιας… Σημερα ουδεις κυριαρχει στην εξελιξη της ανθρωποτητας… ουτε ο Μπους, ουτε η Γουωλ Στρητ, ουτε οι καπιταλιστες, ουτε οι επιστημονες… Πηγαινει σαν τρελο ποταμι παραγοντας συνεχως περισσοτερα πραγματα, των οποιων δεν γνωριζουμε ποια θα ειναι τα αποτελεσματα [πραγμα που] δεν μπορει κανεις να το πει ορθολογικο. (…)
Σε καμια στιγμη δεν σκεφτεται ο Μαρξ να κανει κριτικη της καπιταλιστικης τεχνολογιας. Καθαρα χεγκελιανος σ’αυτο το σημειο, πιστευει οτι η καπιταλιστικη τεχνικη ειναι η ενσαρκωση του ανθρωπινου πνευματος μεσα στα μεταλλα και τα μηχανηματα, δηλ. οτι ειναι απολυτα ορθολογικη… ενω ειναι καπιταλιστικη τεχνικη… ορθολογικη μονο σε σχεση με τους σκοπους του καπιταλισμου και οχι με μια απολυτη εννοια.
Πιστευε οτι η οργανωση του καπιταλιστικου εργοστασιου, δηλαδη της εργασιας και της παραγωγης, ειναι ορθολογικη ενω στην πραγματικοτητα δεν ειναι. Ο Μαρξ μενει τυφλος μπροστα στο πολιτικο φαινομενο της γραφειοκρατιας… διοτι οντας και ο ιδιος σχεδον οικονομιστης δεν μπορει να δει στη γραφειοκρατια παρα μονο μια οικονομικη δομη, ενω φυσικα η γραφειοκρατια, ακομα και μεσα στην επιχειρηση, ειναι μια δομη εξουσιας και οχι οικονομικη δομη. (…)»

* * *

«Σημερα, σ’αυτη την καπιταλιστικη κοινωνια, τα 9/10 του κοινωνικου προϊοντος πηγαινουν σε αναγκες τις οποιες καθοριζει η ιδια η παραγωγη και επιβαλλονται στους καταναλωτες ειτε μεσω της διαφημισης ειτε απλως μεσω του γνωστου κοινωνιολογικου φαινομενου: ‘‘ετσι κανουν οι πλουσιοτεροι, συνεπως θα προσπαθησω να κανω ετσι κι εγω’’. (…)
Αυτη η κατασκευη … ανθρωπου που δεν ενδιαφερεται παρα να καταναλωνει ολο και περισσοτερα και ειναι τελειως απαθης για τα κοινα, που διαμαρτυρεται πχ για τη μολυνση και βρισκομενος μεσα σ’ενα μποτιλιαρισμα παταει γκαζι χωρις αυτο να ωφελει σε τιποτα, αυτος ο νεος ανθρωπολογικος τυπος που δημιουργειται απο τη συγχρονη καταναλωτικη κοινωνια θα πρεπει να αναρωτηθουμε εαν ειναι κατι που το θεωρουμε αξιο και εγκυρο, και αν αυτοι ειναι αξιοι σκοποι της κοινωνιας και αν νομιζουμε οτι φυτρωσαμε σ’αυτη τη γη απλως και μονο για να μπορουμε να αλλαζουμε τηλεοραση καθε τρια χρονια…» [Ο Θρυμματισμενος Κοσμος/ σ. 155-160]