6 Μαρτίου 2012
Όλος ο Αριστοτέλης στα νέα ελληνικά
Για πρώτη φορά το έργο του μεγάλου φιλοσόφου σχολιασμένο
από ομάδα καταξιωμένων καθηγητών πανεπιστημίου.
Ηταν μία από τις δόξες της ελληνικής παιδείας. Ωστόσο, ο φιλόσοφος Αριστοτέλης μάλλον είχε ατυχήσει εκδοτικά και μεταφραστικά ώς σήμερα. Με ελάχιστες εξαιρέσεις. Οπως εκείνη του καθηγητή Βασίλη Τατάκη, που μετέφρασε το «Περί Ψυχής» στην Κατοχή με αντίτιμο έναν τενεκέ λάδι!
Η συνέχεια όμως ήταν διαφορετική. Οι εκδόσεις του αριστοτελικού έργου, όπως και οι μεταφράσεις του στην Ελλάδα αντιμετώπιζαν μεγάλα προβλήματα. Αντίστοιχο έλλειμμα υπήρχε και στο σώμα των αριστοτελιστών στη χώρα μας. Φαίνεται όμως ότι και τα δύο αυτά ελλείμματα αίρονται, κι αυτό, όπως φαίνεται, το οφείλουμε στην παρουσία και τη συμβολή του σημαντικότερου σύγχρονου μελετητή του Αριστοτέλη, του Μίκαελ Φρέντε, καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πρίνστον και την Οξφόρδη, που έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη χώρα μας, δίδαξε στο ελληνικό πανεπιστήμιο και ενέπνευσε μια γενιά νέων μελετητών του Αριστοτέλη.
Είναι αυτή η γενιά που συγκροτεί την ομάδα η οποία ανέλαβε να μεταφράσει όλο το έργο του Αριστοτέλη, ενώ τα έργα του διδάσκονται όλο και περισσότερο στα ελληνικά πανεπιστήμια. Εμπνευστής αυτού του νέου εκδοτικού εγχειρήματος είναι ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεράσιμος Κουζέλης, ο οποίος εδώ και είκοσι χρόνια, από τις εκδόσεις «Νήσος» καταπιάνεται με βιβλία που αφορούν την επιστήμη. Απευθύνθηκε σε δύο καταξιωμένους καθηγητές Φιλοσοφίας, τον Βασίλη Κάλφα (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) και τον Παντελή Μπασάκο (Πάντειο Πανεπιστήμιο) και μπήκαν οι βάσεις για ένα μεγάλο εκδοτικό πρόγραμμα: τη σχολιασμένη δίγλωσση έκδοση όλων των έργων του Αριστοτέλη (αρχαίο κείμενο και μετάφραση). Ενα τόσο μεγάλο εγχείρημα δεν θα μπορούσε να το αναλάβει μόνος τους ένας μικρός εκδοτικός οίκος.
Ετσι, ο Μάκης Κουζέλης άρχισε να χτυπάει διάφορες πόρτες. Ανοιχτή ήταν η πόρτα του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», το οποίο θα καταβάλει το 60% του συνολικού κόστους ώστε να ολοκληρωθεί η έκδοση όλου του αριστοτελικού έργου.
Γιατί έπασχε λοιπόν ο Αριστοτέλης και σε επίπεδο διδασκαλίας και σε επίπεδο εκδόσεων; «Ισως επειδή το έργο του είναι πάρα πολύ δύσκολο, ίσως επειδή το επίπεδο των σπουδών στην Ελλάδα ήταν και είναι χαμηλό σε σχέση με το εξωτερικό. Μεμονωμένα διδάσκονταν κάποια από τα εύκολα συγγράμματά του, κυρίως σε φιλολογικά τμήματα», λέει ο Βασίλης Κάλφας, που αναγνωρίζει ότι οι αριστοτελικές σπουδές και διεθνώς έχουν λιγότερους μελετητές, απ’ όσους, π.χ. ο Πλάτωνας.
«Βεβαίως, χώρες με παράδοση στις κλασικές σπουδές, όπως η Βρετανία και η Γερμανία, είχαν και έχουν αντίστοιχους ειδικούς. Κι αυτό αντανακλάται στις μεταφράσεις», προσθέτει. Γιατί παρότι τα τελευταία χρόνια έχουν βγει και πλήρεις σειρές των αριστοτελικών έργων, «έχουν γίνει στο πόδι. Πολλές από αυτές δεν γράφουν καν τα ονόματα των μεταφραστών. Ομως, όταν κάποιος γνωρίζει πόση δουλειά χρειάζεται για μια μετάφραση του Αριστοτέλη, του κάνει εντύπωση ότι κάποιος δέχεται να μη βάλει το όνομά του.
Αυτό σημαίνει ότι η δουλειά, τουλάχιστον ελέγχεται». Κι όταν τον ρωτάμε ποιες θα κράταγε από τις προηγούμενες ελληνικές στέκεται μόνο σε μία που έκανε ο καθηγητής Βασίλης Τατάκης! «Ηταν μια ειδική περίπτωση ανθρώπου ο Τατάκης. Εγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, πέρασε από τη Γαλλία και θεωρείται ειδικός στη βυζαντινή φιλοσοφία. Η μετάφραση που έκανε στο “Περί Ψυχής” (εκδ. Ζαχαρόπουλος) είναι μέχρι σήμερα σημαντική», λέει. Οσο για τις ξένες εκδόσεις κάποιες εξακολουθούν να είναι ορόσημα. Οπως το έργο του Ross (κυκλοφορεί στα ελληνικά από το ΜΙΕΤ) που «παρότι είναι του ’24 και του ’25 είναι έργα αναφοράς», λέει ο Βασίλης Κάλφας. Και μας εξηγεί ότι η ιστορία των αριστοτελικών σπουδών είναι πολύ ενδιαφέρουσα. «Σημαντικά είναι τα έργα των σχολιαστών του τον 5ο και τον 6ο αι. μ.Χ.
Ξεκινάνε από τους Αλεξανδρινούς, όπως ήταν ο Αλέξανδρος ο Αφροδισέας και φτάνουν μέχρι την ύστερη αρχαιότητα και το πρώιμο Βυζάντιο με καταπληκτικούς μελετητές, όπως ο Ιωάννης ο Φιλόπονος. Είναι κείμενα που έχουν σωθεί και που γνώρισαν τον Αριστοτέλη στους Αραβες και στους Δυτικούς. Ακόμη και τώρα δεν γίνεται να καταπιαστείς με τον Αριστοτέλη χωρίς να δεις αυτά τα κείμενα», προσθέτει.
από ομάδα καταξιωμένων καθηγητών πανεπιστημίου.
Ηταν μία από τις δόξες της ελληνικής παιδείας. Ωστόσο, ο φιλόσοφος Αριστοτέλης μάλλον είχε ατυχήσει εκδοτικά και μεταφραστικά ώς σήμερα. Με ελάχιστες εξαιρέσεις. Οπως εκείνη του καθηγητή Βασίλη Τατάκη, που μετέφρασε το «Περί Ψυχής» στην Κατοχή με αντίτιμο έναν τενεκέ λάδι!
Η συνέχεια όμως ήταν διαφορετική. Οι εκδόσεις του αριστοτελικού έργου, όπως και οι μεταφράσεις του στην Ελλάδα αντιμετώπιζαν μεγάλα προβλήματα. Αντίστοιχο έλλειμμα υπήρχε και στο σώμα των αριστοτελιστών στη χώρα μας. Φαίνεται όμως ότι και τα δύο αυτά ελλείμματα αίρονται, κι αυτό, όπως φαίνεται, το οφείλουμε στην παρουσία και τη συμβολή του σημαντικότερου σύγχρονου μελετητή του Αριστοτέλη, του Μίκαελ Φρέντε, καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πρίνστον και την Οξφόρδη, που έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη χώρα μας, δίδαξε στο ελληνικό πανεπιστήμιο και ενέπνευσε μια γενιά νέων μελετητών του Αριστοτέλη.
Είναι αυτή η γενιά που συγκροτεί την ομάδα η οποία ανέλαβε να μεταφράσει όλο το έργο του Αριστοτέλη, ενώ τα έργα του διδάσκονται όλο και περισσότερο στα ελληνικά πανεπιστήμια. Εμπνευστής αυτού του νέου εκδοτικού εγχειρήματος είναι ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεράσιμος Κουζέλης, ο οποίος εδώ και είκοσι χρόνια, από τις εκδόσεις «Νήσος» καταπιάνεται με βιβλία που αφορούν την επιστήμη. Απευθύνθηκε σε δύο καταξιωμένους καθηγητές Φιλοσοφίας, τον Βασίλη Κάλφα (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) και τον Παντελή Μπασάκο (Πάντειο Πανεπιστήμιο) και μπήκαν οι βάσεις για ένα μεγάλο εκδοτικό πρόγραμμα: τη σχολιασμένη δίγλωσση έκδοση όλων των έργων του Αριστοτέλη (αρχαίο κείμενο και μετάφραση). Ενα τόσο μεγάλο εγχείρημα δεν θα μπορούσε να το αναλάβει μόνος τους ένας μικρός εκδοτικός οίκος.
Ετσι, ο Μάκης Κουζέλης άρχισε να χτυπάει διάφορες πόρτες. Ανοιχτή ήταν η πόρτα του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», το οποίο θα καταβάλει το 60% του συνολικού κόστους ώστε να ολοκληρωθεί η έκδοση όλου του αριστοτελικού έργου.
Γιατί έπασχε λοιπόν ο Αριστοτέλης και σε επίπεδο διδασκαλίας και σε επίπεδο εκδόσεων; «Ισως επειδή το έργο του είναι πάρα πολύ δύσκολο, ίσως επειδή το επίπεδο των σπουδών στην Ελλάδα ήταν και είναι χαμηλό σε σχέση με το εξωτερικό. Μεμονωμένα διδάσκονταν κάποια από τα εύκολα συγγράμματά του, κυρίως σε φιλολογικά τμήματα», λέει ο Βασίλης Κάλφας, που αναγνωρίζει ότι οι αριστοτελικές σπουδές και διεθνώς έχουν λιγότερους μελετητές, απ’ όσους, π.χ. ο Πλάτωνας.
«Βεβαίως, χώρες με παράδοση στις κλασικές σπουδές, όπως η Βρετανία και η Γερμανία, είχαν και έχουν αντίστοιχους ειδικούς. Κι αυτό αντανακλάται στις μεταφράσεις», προσθέτει. Γιατί παρότι τα τελευταία χρόνια έχουν βγει και πλήρεις σειρές των αριστοτελικών έργων, «έχουν γίνει στο πόδι. Πολλές από αυτές δεν γράφουν καν τα ονόματα των μεταφραστών. Ομως, όταν κάποιος γνωρίζει πόση δουλειά χρειάζεται για μια μετάφραση του Αριστοτέλη, του κάνει εντύπωση ότι κάποιος δέχεται να μη βάλει το όνομά του.
Αυτό σημαίνει ότι η δουλειά, τουλάχιστον ελέγχεται». Κι όταν τον ρωτάμε ποιες θα κράταγε από τις προηγούμενες ελληνικές στέκεται μόνο σε μία που έκανε ο καθηγητής Βασίλης Τατάκης! «Ηταν μια ειδική περίπτωση ανθρώπου ο Τατάκης. Εγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, πέρασε από τη Γαλλία και θεωρείται ειδικός στη βυζαντινή φιλοσοφία. Η μετάφραση που έκανε στο “Περί Ψυχής” (εκδ. Ζαχαρόπουλος) είναι μέχρι σήμερα σημαντική», λέει. Οσο για τις ξένες εκδόσεις κάποιες εξακολουθούν να είναι ορόσημα. Οπως το έργο του Ross (κυκλοφορεί στα ελληνικά από το ΜΙΕΤ) που «παρότι είναι του ’24 και του ’25 είναι έργα αναφοράς», λέει ο Βασίλης Κάλφας. Και μας εξηγεί ότι η ιστορία των αριστοτελικών σπουδών είναι πολύ ενδιαφέρουσα. «Σημαντικά είναι τα έργα των σχολιαστών του τον 5ο και τον 6ο αι. μ.Χ.
Ξεκινάνε από τους Αλεξανδρινούς, όπως ήταν ο Αλέξανδρος ο Αφροδισέας και φτάνουν μέχρι την ύστερη αρχαιότητα και το πρώιμο Βυζάντιο με καταπληκτικούς μελετητές, όπως ο Ιωάννης ο Φιλόπονος. Είναι κείμενα που έχουν σωθεί και που γνώρισαν τον Αριστοτέλη στους Αραβες και στους Δυτικούς. Ακόμη και τώρα δεν γίνεται να καταπιαστείς με τον Αριστοτέλη χωρίς να δεις αυτά τα κείμενα», προσθέτει.
ΟΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΣΤΈΣ
Ο Μάκης Κουζέλης παράλληλα με τις εκδόσεις «Νήσος» έχει συγκροτήσει και την Εταιρεία Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου.
Σ’ αυτήν ανήκει η ομάδα των νέων αριστοτελιστών «καλή και σε διεθνές επίπεδο», που μέσα από ένα διαρκές σεμινάριο ξεσκονίζουν, κυριολεκτικά, την πρόοδο της δουλειάς του καθενός. «Σε κάθε συνάντησή μας, σ’ αυτό το διαρκές σεμινάριο, βάζουμε στη γωνία όποιον πρόκειται να παρουσιάσει τη δουλειά του και τον... πυροβολούμε». Στόχος είναι να ολοκληρωθεί όλο το έργο του Αριστοτέλη σε 7 χρόνια και θα μετράει 21 τόμους.
Ηδη κυκλοφορούν οι δύο πρώτοι τόμοι: «Περί γενέσεως και φθοράς» (μετάφραση, εισαγωγή, επιμέλεια Βασ. Κάλφας) και «Κατηγορίαι - Περί ερμηνείας» (μετάφραση, εισαγωγή, επιμέλεια Παύλος Καλλιγάς).
Μέσα στο 2012 σχεδιάζεται να κυκλοφορήσουν τέσσερις ακόμη τόμοι. Οσο για την τιμή γίνονται προσπάθειες να είναι προσβάσιμη σε όσο το δυνατόν περισσότερους αναγνώστες, ενώ όταν θα υπάρχουν και τιμές προσφοράς για το σύνολο του έργου.
Γιατί όλοι οι συντελεστές αυτής της μεγάλης προσπάθειας πιστεύουν ότι «θα υπάρξει ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού, γιατί ενώ είναι ακριβής επιστημονική δουλειά δεν έχει ακαδημαϊκό χαρακτήρα».
Η οποία θα γνωρίσει στους νεότερους Ελληνες «έναν από τους λίγους αρχαίους Ελληνες φιλοσόφους που υπερασπιζόταν μια δημοκρατία η οποία παραπέμπει στο σημερινό σύστημα, αφού πρέσβευε ότι καλύτερα ν’ αποφασίζουν πολλοί αντί για έναν και υποστήριζε ότι οι άρχοντες πρέπει να εκλέγονται κι όχι να κληρώνονται»!
Της Ολγας Σελλα για την καθημερινή
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου