Ψηφιακή Παιδεία

Επιτέλους το επιβεβαιώνει και η βιολογία, έχουμε το χάρισμα της Ενσυναίσθησης

ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΡΑΣΧΑ

ΕΧΕΤΕ ΑΚΟΥΣΤΑ ΤΟ JEREMY RIFKIN; Η βασική ιδιότητά του είναι ότι δεν έχει βασική ιδιότητα. Είναι πολλά μαζί: οικονομολόγος, πολιτικός σύμβουλος και συγγραφέας, ακτιβιστής… Το 1989 ένα άρθρο στο περιοδικό Time τον αποκάλεσε τον πιο μισητό άνθρωπο στην επιστήμη. Είναι γιατί μπλέκει με έξυπνο τρόπο επιστημονικά δεδομένα και εκλαϊκεύει θεωρίες κατά τρόπο που οι επιστήμονες αυτού καθεαυτού βρίσκουν απαράδεκτο. Καθότι βιβλία του μπαίνουν στην κατηγορία της “sociobiology”, καθαρά υβριδικό επιστημονικό είδος, καταλαβαίνω γιατί δέχεται τόση κριτική- τα υβρίδια οι άνθρωποι δεν τα εμπιστεύονται εύκολα. Ο Jeremy Rifkin ή ο Κύριος -μέσα- σ’ όλα έχει ενδιαφέρον ως προσωπικότητα, και ως φαινόμενο. Αξιοζήλευτος, αλλά κατ’ άλλους, ενοχλητικός.

Το σημαντικότερο και πιο αισιόδοξο πράγμα που έκανε πρόσφατα είναι ότι μας εξοικείωσε με τη θεωρία της Συναίσθησης ή empathy. Το 2010 εκδόθηκε το βιβλίο του The Empathic Civilisation με βασικό θέμα την ανθρώπινη συμπεριφορά και ικανότητα του ανθρώπου, όπως και πολλών θηλαστικών, να είναι αλληλέγγυος στο συνάνθρωπο, να χαίρεται με τη χαρά του και να λυπάται με τη λύπη του, εν ολίγοις.

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗΣ: Συγκεκριμένα, ο Rifkin αναλύει την έννοια της Ενσυναίσθησης ή αλλιώς του αλτρουισμού από βιολογική, ψυχολογική και φιλοσοφική σκοπιά. Περιγράφει τη λειτουργία των κατοπτρικών νευρώνων του εγκεφάλου, που είναι μια λειτουργία απλά συνταρακτική: όταν εγώ παρατηρώ κάποιον να πονάει, να υποφέρει ή να είναι πανευτυχής, τα ίδια σημεία του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται σε αυτόν και τον κάνουν να νιώσει τα παραπάνω συναισθήματα, ενεργοποιούνται και σε μένα. Είναι σα να βιώνουμε την ίδια εμπειρία.

Σύμφωνα με τις παραπάνω παρατηρήσεις ο Ρίφκιν αναρωτιέται αν είναι δυνατόν η Ενσυναίθησή μας να επεκταθεί και να συμπεριλάβει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος, σα μια οικογένεια, καθώς και τη φύση και ολόκληρο τον πλανήτη. Αν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, μπορούμε να εξαλείψουμε περιβαλλοντικά και άλλα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα, λέει. Αρκεί να δεχτούμε τη Eνσυναίσθηση ως έμφυτη αξία και να μην προσπαθήσουμε να την καταπνίξουμε με τον υλισμό, το ναρκισσισμό, τη βία και την επιθετικότητα. Να μην προσπαθούμε να περιχαρακωθούμε στην εθνική, θρησκευτική ή οποιαδήποτε άλλη ταυτότητά μας, αλλά να δεχτούμε την αρχική μας ταυτότητα: προήλθαμε όλοι από τον πρωτόγονο άνθρωπο και τον άνθρωπο του Νεάτερνταλ, τι κι αν πληθύναμε και αλλάξαμε τόπο κατοικίας και τρόπο διαβίωσης, μείναμε όλοι άνθρωποι. Ας δείξουμε ότι είμαστε όλοι αδέρφια, ας δείξουμε ότι νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλον. Ας φερθεί ο καθένας μας ως πραγματικός Homo Empathicus.

* Σε κάθε περίπτωση, δε θα ήθελα, να παραλείψω το εξής: το πρώτο βιβλίο που ασχολήθηκε με το ζήτημα της Ενσυναίσθησης εκδόθηκε το 2009 και γράφτηκε από το βιολόγο Frans de Waal που έχει λάβει μέρος σε πολλά από τα πειράματα που περιγράφει. Το The Age of Empathy παρουσιάζει πειράματα που έγιναν σε διάφορα είδη πιθήκου, σε δελφίνια και ελέφαντες για να καταλήξει σε παρεμφερή με το Ρίφκιν συμπεράσματα.