16 Οκτωβρίου 2013
Καινοτομία ενάντια στη μοναξιά: Η κοινωνική δικτύωση ως μέσο βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων
Το έγραψε η Guardian (και το αναδημοσίευσε η Καθημερινή/03.01.10): 2.900.00 άνθρωποι άνω των 60 ετών στην Αγγλία περνούν μία εβδομάδα χωρίς να μιλήσουν πάνω από μία φορά σε φίλο ή συγγενή. Για 850.000 άτομα το διάστημα αυτό φτάνει το μήνα. Τα ευρήματα των ερευνών είναι συγκλονιστικά από μόνα τους. Στην Αγγλία όμως, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες βέβαια, οι έρευνες που αναδεικνύουν προβλήματα οδηγούν συνήθως και σε αντίστοιχες πολιτικές. Έτσι έχουν αναπτυχθεί πρωτοβουλίες που φιλοδοξούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που έχουμε συνηθίσει να ονομάζουμε "της τρίτης ηλικίας". Διάφορα προγράμματα έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα, αρκετά από αυτά και στην Ελλάδα, όπου όμως η γνωστότερη και μαζικότερη υπηρεσία είναι σχεδόν αποκλειστικά τα ΚΑΠΗ, τα οποία όμως φαίνεται να έχουν παραμείνει στο ίδιο μοντέλο λειτουργίας όπως τη δεκαετία 1980 όταν πρωτοδημιουργήθηκαν.
από τη Λιλίκα
Τρικαλινού
H κοινωνική
επιχείρηση στην πράξη
Ψάχνοντας περισσότερο ανακαλύψαμε, στην Αγγλία πάντα, ενδιαφέρουσες πιλοτικού χαρακτήρα πρακτικές που όμως, σε αντίθεση με όσα ισχύουν στη χώρα μας, βρίσκουν υποστήριξη τόσο από την τοπική αυτοδιοίκηση ή και από το κράτος, αλλά και από χορηγούς. Το ενδιαφέρον για μας και ταυτόχρονα το πικρό κομμάτι είναι ότι η υποστήριξη αυτή δεν είναι τσιγγούνικη και μίζερη, αλλά απλόχερη και ουσιαστική και το κυριότερο, με εμπιστοσύνη στην καινούρια ιδέα. Προσεγγίσαμε λοιπόν τον οργανισμό "Southwark Circle" και έτσι ανακαλύψαμε ότι πρόκειται για μια επιχειρηματική πρωτοβουλία, της εταιρείας Participle, η οποία υποστηρίζει τη δημιουργία επιχειρηματικών πυρήνων ή και επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών με χαρακτήρα κοινωνικής οικονομίας και με γνώμονα την ανταπόκριση σε προβλήματα που οι τοπικές κοινότητες και ιδίως οι τελικοί χρήστες αντιμετωπίζουν ως προβλήματα. Η υποστήριξη λοιπόν που δίνει η αρχική εταιρεία, δηλαδή η Participle, με κεφάλαια προερχόμενα από μία πολύ ιδιαίτερη και ενδιαφέρουσα σύμπραξη δημοσίου κι ιδιωτικού τομέα που απορρέουν από την ποιότητα και την πρωτοτυπία της αρχικής ιδέας (ναι, σε κάποιες χώρες δίνουν λεφτά για να δοκιμάσεις μια ιδέα ή για να κάνεις έρευνα…), είναι μέχρι το σημείο που η επιχείρηση λειτουργεί από μόνη της και γίνεται βιώσιμη.
Η σημασία της κοινωνικής δικτύωσης
Μιλήσαμε με τον Daniel Dickens, τον υπεύθυνο για την υλοποίηση του προγράμματος "Southwark Circle" που πλέον γίνεται αυτοτελής κοινωνική επιχείρηση τοπικού ενδιαφέροντος. Η κεντρική ιδέα είναι η δημιουργία ενός συνδρομητικού δικτύου από ανθρώπους που κατοικούν στην ίδια γειτονιά. Μέσω των υπηρεσιών του δικτύου γνωρίζονται μεταξύ τους, έχουν τη δυνατότητα να κάνουν παρέα με βάση κοινά ενδιαφέροντα, ανταλλάσσουν πρακτική βοήθεια καθένας στον τομέα που ξέρει καλύτερα ή τον ενδιαφέρει περισσότερο, ενώ ταυτόχρονα έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες που προσφέρει ένα "δίκτυο βοηθών" για διάφορα πρακτικά προβλήματα της καθημερινότητας.
Η καινοτομία ήρθε μέσα από την έρευνα
Η Participle, η αρχική εταιρεία που υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες αυτές, έκανε κάτι πολύ ενδιαφέρον: στήριξε την πρόταση για το πρόγραμμα Southwark Circle πάνω σε μια μεγάλη έρευνα που όπως μας εξηγεί ο Daniel, ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 2007 και έληξε το Μάρτιο 2009. Η ιδιαίτερη συνεργασία σε αυτή την έρευνα ήταν η συνάντηση του Συμβουλίου της περιοχής Southwark με την εταιρεία Sky και το Υπουργείο Εργασίας και Συντάξεων. Στόχος της ήταν να αναζητήσει καινοτομικές λύσεις που θα βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων, οι οποίες όμως να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις και στις ανάγκες των ανθρώπων που θα χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες που θα παραχθούν στο πρόγραμμα, γιατί όπως λέει ο Daniel "τα ποσοστά ηλικιωμένων στην Αγγλία και όχι μόνο, έχουν αυξηθεί πολύ. Επίσης, υπάρχει το ζήτημα της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων σε συνάρτηση με το προσδόκιμο ζωής. Στην καρδιά του προγράμματος είναι το πρόβλημα των χρημάτων που έχει η κυβέρνηση για να ‘φροντίσει’ τους ηλικιωμένους, δηλαδή ο πληθυσμός αυξάνεται ενώ η κυβέρνηση διαθέτει όλο και λιγότερα χρήματα. Η ιδέα λοιπόν ήταν να έχουμε μία ευρεία εικόνα για κάποια καινοτομία που θα μπορούσε να λειτουργήσει για να βελτιώσει την κατάσταση των ηλικιωμένων".
Η καινοτόμα ιδέα βρέθηκε, δηλαδή συνδιαμορφώθηκε από τους τελικούς χρήστες, μέσα από την έρευνα στην περιοχή που επιλέχθηκε αρχικά. Ο Daniel εξηγεί πώς ξεκίνησε το πρόγραμμα.
Ο σχεδιασμός του προγράμματος βασίστηκε στις ανάγκες των ανθρώπων όπως προέκυψαν από την έρευνα που, όπως σας είπα, κράτησε σχεδόν τρία χρόνια. Μέσα από τη διαδικασία αυτή μιλήσαμε με τους ανθρώπους για να δούμε τί θέλουν οι ίδιοι και με ποιούς τρόπους αντιλαμβάνονται την καλύτερη εξυπηρέτησή τους. Γιαυτό ήρθαμε σε επαφή με 250 ηλικιωμένους και το πρόγραμμα σχεδιάστηκε με τη δική τους συμβολή.
Πώς αντιμετωπίζονται τα ζητήματα της "τρίτης ηλικίας" από την κρατική πρόνοια; Αντιμετωπίζονται;
Το πρόβλημα που υπάρχει με τις δημόσιες υπηρεσίες πρόνοιας είναι ότι κοιτάνε αποσπασματικά τις ανάγκες των ανθρώπων, κάθε μία χωριστά και μάλιστα αφού αυτές έχουν δημιουργηθεί. Το νόημα είναι όμως πως η πρόνοια θα πρέπει να ξεκινάει από πιο νωρίς, για να προλάβει την ανάγκη, να μη δημιουργηθεί. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι για να δικαιούται κάποιος πρόνοια και άρα για να ξοδέψει η κυβέρνηση λεφτά, είναι αναγκαστικό να στιγματιστεί πρώτα ως άπορος ή ως άτομο που έχει ανάγκη από βοήθεια. Και πάλι, όμως, είναι καλύτερα για το ίδιο το ηλικιωμένο άτομο αλλά και για την κυβέρνηση να μη φτάσει στο σημείο που να έχει ανάγκη.
Πώς διαφέρει αυτό το πρόγραμμα από άλλα που γίνονται αυτή τη στιγμή για ηλικιωμένους; Ποια είναι η ιδιαιτερότητά του;
Διαφέρει γιατί συνδέει τους ανθρώπους, δημιουργεί ένα δίκτυο μεταξύ τους, το οποίο λειτουργεί και για πρακτικούς λόγους αλλά και ως κοινωνική δικτύωση. Για παράδειγμα, ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι είναι ότι, καθώς μεγαλώνουν, χάνουν το δίκτυο ανθρώπων που είχαν. Ας πούμε ότι ένας ηλικιωμένος χρειάζεται έναν καλό ηλεκτρολόγο, είναι πολύ πιθανό να μην έχει ένα κύκλο ανθρώπων γύρω του που θα του συστήσει έναν ηλεκτρολόγο όπως θα κάναμε εσύ κι εγώ. Αυτό το πρακτικό, λειτουργικό κομμάτι θα το λύσει μέσα από το πρόγραμμα, λόγω του δικτύου που δημιουργείται. Ταυτόχρονα, μπορεί να δημιουργήσει κοινωνικές σχέσεις μέσω των κοινών ενδιαφερόντων που δηλώνει. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του προγράμματος είναι ότι το κάθε μέλος προσφέρει κάτι το οποίο ξέρει να κάνει κι έτσι έχει «μονάδες» να εξαργυρώσει και να το λάβει πίσω. Επίσης, αναπτύσσει νέες δεξιότητες σε ό,τι τον ενδιαφέρει. Δηλαδή, τα μέλη «απαλλάσσονται» από πρακτικά προβλήματα που καταναλώνουν πολύ χρόνο και προβληματισμό και ταυτόχρονα δημιουργούν κοινωνικές σχέσεις. ‘Όπως καταλαβαίνεις, η απαλλαγή από πρακτικά προβλήματα είναι μία σκέψη ελκυστική σε όλους. Έτσι, συνδυάζουμε το πρακτικό και το κοινωνικό χωρίς τα μέλη να στιγματίζονται όπως συμβαίνει με την πρόνοια. Το Southwark Circle είναι μια κοινωνική επιχείρηση που συνδυάζει τα καλύτερα κομμάτια της επιχειρηματικής και της φιλανθρωπικής σκέψης.
Το "Southwark Circle" έχει τη νομική μορφή της "Community Interest Company", είναι δηλαδή μια εφαρμογή της κοινωνικής οικονομίας. Η εταιρεία δεν διανέμει κέρδη αλλά μόνον αμοιβές, οι δε εργαζόμενοι σ'αυτή είναι οι "βοηθοί" των μελών του δικτύου, οι οποίοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ανάλογα με την ειδικότητά τους, ενώ μπορεί κάποιο μέλος να είναι και "βοηθός" ταυτόχρονα. Οι βοηθοί πληρώνονται από τις συνδρομές των μελών, με στόχο η επιχείρηση να καταστεί σταδιακά βιώσιμη, οπότε αντίστοιχα μειώνεται και η επιδότησή της.
Ψάχνοντας περισσότερο ανακαλύψαμε, στην Αγγλία πάντα, ενδιαφέρουσες πιλοτικού χαρακτήρα πρακτικές που όμως, σε αντίθεση με όσα ισχύουν στη χώρα μας, βρίσκουν υποστήριξη τόσο από την τοπική αυτοδιοίκηση ή και από το κράτος, αλλά και από χορηγούς. Το ενδιαφέρον για μας και ταυτόχρονα το πικρό κομμάτι είναι ότι η υποστήριξη αυτή δεν είναι τσιγγούνικη και μίζερη, αλλά απλόχερη και ουσιαστική και το κυριότερο, με εμπιστοσύνη στην καινούρια ιδέα. Προσεγγίσαμε λοιπόν τον οργανισμό "Southwark Circle" και έτσι ανακαλύψαμε ότι πρόκειται για μια επιχειρηματική πρωτοβουλία, της εταιρείας Participle, η οποία υποστηρίζει τη δημιουργία επιχειρηματικών πυρήνων ή και επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών με χαρακτήρα κοινωνικής οικονομίας και με γνώμονα την ανταπόκριση σε προβλήματα που οι τοπικές κοινότητες και ιδίως οι τελικοί χρήστες αντιμετωπίζουν ως προβλήματα. Η υποστήριξη λοιπόν που δίνει η αρχική εταιρεία, δηλαδή η Participle, με κεφάλαια προερχόμενα από μία πολύ ιδιαίτερη και ενδιαφέρουσα σύμπραξη δημοσίου κι ιδιωτικού τομέα που απορρέουν από την ποιότητα και την πρωτοτυπία της αρχικής ιδέας (ναι, σε κάποιες χώρες δίνουν λεφτά για να δοκιμάσεις μια ιδέα ή για να κάνεις έρευνα…), είναι μέχρι το σημείο που η επιχείρηση λειτουργεί από μόνη της και γίνεται βιώσιμη.
Η σημασία της κοινωνικής δικτύωσης
Μιλήσαμε με τον Daniel Dickens, τον υπεύθυνο για την υλοποίηση του προγράμματος "Southwark Circle" που πλέον γίνεται αυτοτελής κοινωνική επιχείρηση τοπικού ενδιαφέροντος. Η κεντρική ιδέα είναι η δημιουργία ενός συνδρομητικού δικτύου από ανθρώπους που κατοικούν στην ίδια γειτονιά. Μέσω των υπηρεσιών του δικτύου γνωρίζονται μεταξύ τους, έχουν τη δυνατότητα να κάνουν παρέα με βάση κοινά ενδιαφέροντα, ανταλλάσσουν πρακτική βοήθεια καθένας στον τομέα που ξέρει καλύτερα ή τον ενδιαφέρει περισσότερο, ενώ ταυτόχρονα έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες που προσφέρει ένα "δίκτυο βοηθών" για διάφορα πρακτικά προβλήματα της καθημερινότητας.
Η καινοτομία ήρθε μέσα από την έρευνα
Η Participle, η αρχική εταιρεία που υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες αυτές, έκανε κάτι πολύ ενδιαφέρον: στήριξε την πρόταση για το πρόγραμμα Southwark Circle πάνω σε μια μεγάλη έρευνα που όπως μας εξηγεί ο Daniel, ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 2007 και έληξε το Μάρτιο 2009. Η ιδιαίτερη συνεργασία σε αυτή την έρευνα ήταν η συνάντηση του Συμβουλίου της περιοχής Southwark με την εταιρεία Sky και το Υπουργείο Εργασίας και Συντάξεων. Στόχος της ήταν να αναζητήσει καινοτομικές λύσεις που θα βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων, οι οποίες όμως να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις και στις ανάγκες των ανθρώπων που θα χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες που θα παραχθούν στο πρόγραμμα, γιατί όπως λέει ο Daniel "τα ποσοστά ηλικιωμένων στην Αγγλία και όχι μόνο, έχουν αυξηθεί πολύ. Επίσης, υπάρχει το ζήτημα της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων σε συνάρτηση με το προσδόκιμο ζωής. Στην καρδιά του προγράμματος είναι το πρόβλημα των χρημάτων που έχει η κυβέρνηση για να ‘φροντίσει’ τους ηλικιωμένους, δηλαδή ο πληθυσμός αυξάνεται ενώ η κυβέρνηση διαθέτει όλο και λιγότερα χρήματα. Η ιδέα λοιπόν ήταν να έχουμε μία ευρεία εικόνα για κάποια καινοτομία που θα μπορούσε να λειτουργήσει για να βελτιώσει την κατάσταση των ηλικιωμένων".
Η καινοτόμα ιδέα βρέθηκε, δηλαδή συνδιαμορφώθηκε από τους τελικούς χρήστες, μέσα από την έρευνα στην περιοχή που επιλέχθηκε αρχικά. Ο Daniel εξηγεί πώς ξεκίνησε το πρόγραμμα.
Ο σχεδιασμός του προγράμματος βασίστηκε στις ανάγκες των ανθρώπων όπως προέκυψαν από την έρευνα που, όπως σας είπα, κράτησε σχεδόν τρία χρόνια. Μέσα από τη διαδικασία αυτή μιλήσαμε με τους ανθρώπους για να δούμε τί θέλουν οι ίδιοι και με ποιούς τρόπους αντιλαμβάνονται την καλύτερη εξυπηρέτησή τους. Γιαυτό ήρθαμε σε επαφή με 250 ηλικιωμένους και το πρόγραμμα σχεδιάστηκε με τη δική τους συμβολή.
Πώς αντιμετωπίζονται τα ζητήματα της "τρίτης ηλικίας" από την κρατική πρόνοια; Αντιμετωπίζονται;
Το πρόβλημα που υπάρχει με τις δημόσιες υπηρεσίες πρόνοιας είναι ότι κοιτάνε αποσπασματικά τις ανάγκες των ανθρώπων, κάθε μία χωριστά και μάλιστα αφού αυτές έχουν δημιουργηθεί. Το νόημα είναι όμως πως η πρόνοια θα πρέπει να ξεκινάει από πιο νωρίς, για να προλάβει την ανάγκη, να μη δημιουργηθεί. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι για να δικαιούται κάποιος πρόνοια και άρα για να ξοδέψει η κυβέρνηση λεφτά, είναι αναγκαστικό να στιγματιστεί πρώτα ως άπορος ή ως άτομο που έχει ανάγκη από βοήθεια. Και πάλι, όμως, είναι καλύτερα για το ίδιο το ηλικιωμένο άτομο αλλά και για την κυβέρνηση να μη φτάσει στο σημείο που να έχει ανάγκη.
Πώς διαφέρει αυτό το πρόγραμμα από άλλα που γίνονται αυτή τη στιγμή για ηλικιωμένους; Ποια είναι η ιδιαιτερότητά του;
Διαφέρει γιατί συνδέει τους ανθρώπους, δημιουργεί ένα δίκτυο μεταξύ τους, το οποίο λειτουργεί και για πρακτικούς λόγους αλλά και ως κοινωνική δικτύωση. Για παράδειγμα, ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι είναι ότι, καθώς μεγαλώνουν, χάνουν το δίκτυο ανθρώπων που είχαν. Ας πούμε ότι ένας ηλικιωμένος χρειάζεται έναν καλό ηλεκτρολόγο, είναι πολύ πιθανό να μην έχει ένα κύκλο ανθρώπων γύρω του που θα του συστήσει έναν ηλεκτρολόγο όπως θα κάναμε εσύ κι εγώ. Αυτό το πρακτικό, λειτουργικό κομμάτι θα το λύσει μέσα από το πρόγραμμα, λόγω του δικτύου που δημιουργείται. Ταυτόχρονα, μπορεί να δημιουργήσει κοινωνικές σχέσεις μέσω των κοινών ενδιαφερόντων που δηλώνει. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του προγράμματος είναι ότι το κάθε μέλος προσφέρει κάτι το οποίο ξέρει να κάνει κι έτσι έχει «μονάδες» να εξαργυρώσει και να το λάβει πίσω. Επίσης, αναπτύσσει νέες δεξιότητες σε ό,τι τον ενδιαφέρει. Δηλαδή, τα μέλη «απαλλάσσονται» από πρακτικά προβλήματα που καταναλώνουν πολύ χρόνο και προβληματισμό και ταυτόχρονα δημιουργούν κοινωνικές σχέσεις. ‘Όπως καταλαβαίνεις, η απαλλαγή από πρακτικά προβλήματα είναι μία σκέψη ελκυστική σε όλους. Έτσι, συνδυάζουμε το πρακτικό και το κοινωνικό χωρίς τα μέλη να στιγματίζονται όπως συμβαίνει με την πρόνοια. Το Southwark Circle είναι μια κοινωνική επιχείρηση που συνδυάζει τα καλύτερα κομμάτια της επιχειρηματικής και της φιλανθρωπικής σκέψης.
Το "Southwark Circle" έχει τη νομική μορφή της "Community Interest Company", είναι δηλαδή μια εφαρμογή της κοινωνικής οικονομίας. Η εταιρεία δεν διανέμει κέρδη αλλά μόνον αμοιβές, οι δε εργαζόμενοι σ'αυτή είναι οι "βοηθοί" των μελών του δικτύου, οι οποίοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ανάλογα με την ειδικότητά τους, ενώ μπορεί κάποιο μέλος να είναι και "βοηθός" ταυτόχρονα. Οι βοηθοί πληρώνονται από τις συνδρομές των μελών, με στόχο η επιχείρηση να καταστεί σταδιακά βιώσιμη, οπότε αντίστοιχα μειώνεται και η επιδότησή της.
Ποια είναι τα
κριτήρια για τους «βοηθούς» και τα μέλη;
Για τα μέλη δεν υπάρχουν κριτήρια. Το μόνο είναι η ηλικία. Κάποιος για να συμμετάσχει πρέπει να είναι πάνω από 50 ετών, γιατί το όλο νόημα είναι η δικτύωση να ξεκινήσει από νωρίς, ώστε να μη χάσει την ποιότητα ζωής που έχει. Πολλά μέλη είναι επίσης και βοηθοί. Το να γίνει κάποιος βοηθός έχει να κάνει με τα προσόντα του. Μπορεί να είναι σε επίπεδο μόνιμης εργασίας ή μη αμειβόμενης. Εξαρτάται από το τί θέλει να κάνει ο ίδιος. Υπάρχουν βοηθοί που δουλεύουν κανονικά, υπάρχουν και βοηθοί οι οποίοι θέλουν απλά κάποιο συμπλήρωμα στο εισόδημά τους. Φυσικά, πολλοί βοηθοί που είναι και μέλη ‘εξαργυρώνουν’ τις ώρες δουλειάς τους μέσω του συστήματος πόντων που μαζεύουν. Ο καθένας προσφέρει αυτό που μπορεί να κάνει καλύτερα και κερδίζει την προσφορά άλλων σε αυτό που ξέρουν να κάνουν, από μαθήματα πληροφορικής μέχρι εργασίες για το σπίτι όπως κάποιος να βάψει ένα τοίχο ή να φτιάξει τα ηλεκτρολογικά. Η έμφαση είναι στην κοινωνική δικτύωση, στο κοινωνικό κομμάτι δεν υπάρχει πληρωμή. Στις πρακτικές ασχολίες υπάρχει αμοιβή και είναι πάνω από το living wage. Έτσι, σε τοπικό επίπεδο υπάρχει και μία μορφή απασχολησιμότητας. Το 1/3 των βοηθών είναι πάνω από 50 χρονών, δηλαδή είναι και μέλη.
Υπάρχει εκπαίδευση από την οποία περνάνε;
Υπάρχει εκπαίδευση, όπως υπάρχει και έλεγχος στοιχείων, που είναι έτσι κι αλλιώς υποχρεωτικός από το νόμο. Κατά τα άλλα, φυσικά και υπάρχει εκπαίδευση, περισσότερο όμως για τους τρόπους συμπεριφοράς και εξοικείωσης με μία καινούρια γνωριμία. Ακόμα πρέπει να αναφέρω ότι σε κάθε πρώτη επίσκεψη υπάρχει κάποιος από εμάς σαν συνοδός. Το πώς θα αναπτυχθεί η σχέση μετά είναι θέμα των συμμετεχόντων, αλλά εμείς δίνουμε τα εχέγγυα για τον κάθε νέο συμμετέχοντα. Επίσης, πάντα μετά την πρώτη επίσκεψη τηλεφωνούμε στα μέλη για να πάρουμε feedback και συλλέγουμε πληροφορίες. Οι βοηθοί περνάνε από εκπαίδευση και ανάλογα με τα προσόντα τους αποφασίζεται ποια δουλειά θα κάνουν.
Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που συναντάτε κατά την εφαρμογή του προγράμματος;
Ευτυχώς δεν έχουμε αντιμετωπίσει κάποια ιδιαίτερη δυσκολία μέχρι τώρα. Ο ένας λόγος είναι ότι έγινε πάρα πολύ καλή δουλειά στο επίπεδο της έρευνας, κατά το σχεδιασμό του προγράμματος. Ένας άλλος λόγος είναι η ανταπόκριση του κοινού στις καμπάνιες που κάνουμε. Πρώτον, βγαίνουμε στο δρόμο και προσεγγίζουμε ανθρώπους και τους εξηγούμε περί τίνος πρόκειται. Δεύτερον, είναι ένας πολύ απλός τρόπος να λυθούν οι πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων, κάτι που είναι πολύ ελκυστικό. Επίσης, σε αντίθεση με την Ελλάδα, στην Αγγλία οι οικογένειες είναι πολύ απομακρυσμένες γεωγραφικά κι έτσι τα μέλη τους δεν μπορούν να παρέχουν καθημερινή βοήθεια, γι’αυτό κάναμε και την καμπάνια να προσφέρουν τα παιδιά ηλικιωμένων σαν δώρο τη συμμετοχή στο πρόγραμμα αντί για ένα ζευγάρι κάλτσες. Είναι ένας τρόπος οι οικογένειες να βοηθήσουν τα μέλη τους. Δηλαδή μπορεί κάποιος να γράψει στο πρόγραμμα τους γονείς του.
Σε ποιους σας ενδιαφέρει περισσότερο η ανταπόκριση; Φτωχούς, πλούσιους;
Δεν έχουμε τέτοιου τύπου κριτήρια. Μας ενδιαφέρει η συμμετοχή όλων γιατί μόνο έτσι μπορεί να δημιουργηθεί ένα άρτιο κοινωνικό δίκτυο. Όσο για άλλες ηλικιακές ομάδες υπάρχουν άλλα προγράμματα για να καλυφθούν οι δικές τους ανάγκες.
Πώς επιλέχθηκε αυτή η περιοχή για την εφαρμογή του προγράμματος; Τη διαλέξατε ως μέτρο πρόνοιας ή έτυχε να αναπτυχθεί η πρωτοβουλία στη συγκεκριμένη περιοχή;
Το βασικό χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης περιοχής είναι η πολυμορφία της. Δηλαδή, λειτούργησε πολύ καλά σαν μέρος για να γίνει η έρευνα πριν την εφαρμογή του προγράμματος, γιατί στην ίδια περιοχή θα βρει κανείς πλούσιους και φτωχούς, όλα τα κοινωνικά στρώματα, όλες τις λειτουργίες κι όλες τις καταστάσεις. Στην πορεία η Περιφέρεια θέλησε να εφαρμόσει το πρόγραμμα και να διαθέσει χρήματα σε αυτό. Αυτή τη στιγμή είμαστε σε συζητήσεις με άλλες πέντε περιοχές για να εφαρμόσουν το πρόγραμμα οι οποίες είναι τελείως διαφορετικές από το Southwark. Δε μπορώ αυτή τη στιγμή να πω ποιές είναι αυτές γιατί είμαστε ακόμα σε αρχικό στάδιο, αλλά αυτό που θέλουμε είναι να δοκιμάσουμε σε διαφορετικά μέρη, για παράδειγμα σε μία αγροτική περιοχή, σε μια πανεπιστημιούπολη για να δούμε πώς δουλεύουν οι ιδέες αυτές ώστε να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε οικονομίες κλίμακας.
Ποιό είναι το μέλλον του προγράμματος; Λειτουργεί σαν καλή πρακτική;
Ο τελικός στόχος του προγράμματος είναι να αποτελέσει κομμάτι της κυβερνητικής πολιτικής, να γίνει μέρος της πρόνοιας. Η φιλοδοξία μας είναι να καθιερωθεί ή να επεκταθεί ο προσδιορισμός της "τρίτης ηλικίας". Το πρόβλημα που υπάρχει αυτή τη στιγμή είναι ότι πρέπει κάποιος να χαρακτηριστεί ως άπορος για να λάβει βοήθεια, δεν υπάρχει δηλαδή πρόληψη για να μην φτάσει κάποιος να έχει ανάγκη. Αυτό δημιουργεί μία σχέση εξάρτησης μεταξύ των δημόσιων υπηρεσιών και των ατόμων. Ακόμα, δεν πρέπει κάποιος να ξεπεράσει το πρόβλημά του γιατί τότε μένει εκτός πρόνοιας. Έτσι οι άνθρωποι και απομονώνονται και στιγματίζονται ενώ η κυβέρνηση ξοδεύει πάρα πολλά λεφτά χωρίς να προλαμβάνει αυτές τις καταστάσεις. Ο δικός μας στόχος είναι πολύ φιλόδοξος γιατί προσπαθούμε να λύσουμε ταυτόχρονα όλα αυτά τα προβλήματα εφαρμόζοντας μία μάλλον απλή ιδέα. Δηλαδή, με το να φέρνουμε κοντά ανθρώπους ταιριάζοντας τους και ταιριάζοντας τις ανάγκες τους μέσω τεχνολογίας. Έτσι λύνονται οι πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων, δημιουργούν κοινωνικά δίκτυα τα οποία βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής τους και ταυτόχρονα ο κρατικός μηχανισμός δεν χρειάζεται να ξοδεύει τόσα χρήματα, δηλαδή όλοι είναι κερδισμένοι.
Η ιδέα πίσω από το πρόγραμμα βασίζεται στην πολύ απλή και συνάμα λογική άποψη (πολλοί θα το θεωρούσαν σχεδόν ουτοπικό) ο καθένας να προσφέρει αυτό που μπορεί για το κοινό καλό. Είναι άραγε εφικτό; Από ο,τι φαίνεται μπορεί και να είναι. Η φιλοσοφία του προγράμματος ξεπερνά τα όρια της παροχής υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο, έστω και με καινοτομικό τρόπο, έχει να κάνει με την αναδιάρθρωση ή την αναδιατύπωση των σχέσεων μεταξύ τοπικής κοινωνίας και κρατικών υπηρεσιών με τελικό στόχο την καλύτερη ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Με τα λόγια του Daniel:
Αλλάζουμε τη σχέση μεταξύ τοπικής αυτοδιοίκησης, κυβέρνησης και ανθρώπων στην παροχή υπηρεσιών γιατί οι πολίτες είναι εκείνοι που πληρώνουν για όλα. Ο απόλυτος στόχος για μας είναι το πρόγραμμα και άλλα προγράμματα σαν αυτό να γίνουν παγκόσμιες πολιτικές για να εξυπηρετηθεί το συμφέρον όλων, και των πολιτών και των κυβερνήσεων. Προσπαθούμε μέσω τέτοιων προγραμμάτων να αλλάξουν κάποια πράγματα στην οπτική της πρόνοιας, να περάσουμε για παράδειγμα από την εστίαση στην ατομική ανάγκη που τη θεραπεύει κάποιος τρίτος, δηλαδή η κρατική πρόνοια, στην αλληλο-υποστήριξη και στη δικτύωση.
Η θεσμική υποστήριξη ως αναπόσπαστο κομμάτι της πρόληψης
Μπορεί στην Ελλάδα να έχουμε πεισθεί για την ανθεκτικότητα της περίφημης "οικογενειακής δικτύωσης" μεσογειακού τύπου και να έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε τα σχετικά προβλήματα σαν κάτι που αφορά τους δυτικούς, στα μέρη εκείνα που "οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν χάσει το νόημά τους" κατά τα γνωστά ελληνικά στερεότυπα. Με τη συνέντευξη αυτή δεν θέλουμε να αμφισβητήσουμε τίποτε από όλα αυτά, ούτε να τονίσουμε την αξία της κοινοτικής παρέμβασης που άλλωστε πρώτος ο αγγλοσαξονικός κόσμος μας δίδαξε. Αυτό που μας έκανε εντύπωση και θελήσαμε να μοιραστούμε μαζί σας είναι η αμεσότητα της ανταπόκρισης στα αναδυόμενα κοινωνικά προβλήματα, όποια κι αν είναι αυτά, αλλά και η θεσμική υποστήριξη που απολαμβάνουν τέτοιες πρωτοβουλίες στη χώρα που κυβέρνησε η Θάτσερ. Βέβαια, ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που αναδυκνύεται είναι η ανταπόκριση που μια καλή και προσεκτικά σχεδιασμένη ιδέα βρίσκει από κρατικούς φορείς. Μερικές φορές η λύση στα κοινωνικά προβλήματα που ταλανίζουν καθημερινά χιλιάδες ανθρώπους μπορεί να είναι πολύ απλή και ταυτόχρονα καινοτόμα, αρκεί να υπάρχει το πλαίσιο για να αναπτυχθεί και να υποστηριχθεί.
Για τα μέλη δεν υπάρχουν κριτήρια. Το μόνο είναι η ηλικία. Κάποιος για να συμμετάσχει πρέπει να είναι πάνω από 50 ετών, γιατί το όλο νόημα είναι η δικτύωση να ξεκινήσει από νωρίς, ώστε να μη χάσει την ποιότητα ζωής που έχει. Πολλά μέλη είναι επίσης και βοηθοί. Το να γίνει κάποιος βοηθός έχει να κάνει με τα προσόντα του. Μπορεί να είναι σε επίπεδο μόνιμης εργασίας ή μη αμειβόμενης. Εξαρτάται από το τί θέλει να κάνει ο ίδιος. Υπάρχουν βοηθοί που δουλεύουν κανονικά, υπάρχουν και βοηθοί οι οποίοι θέλουν απλά κάποιο συμπλήρωμα στο εισόδημά τους. Φυσικά, πολλοί βοηθοί που είναι και μέλη ‘εξαργυρώνουν’ τις ώρες δουλειάς τους μέσω του συστήματος πόντων που μαζεύουν. Ο καθένας προσφέρει αυτό που μπορεί να κάνει καλύτερα και κερδίζει την προσφορά άλλων σε αυτό που ξέρουν να κάνουν, από μαθήματα πληροφορικής μέχρι εργασίες για το σπίτι όπως κάποιος να βάψει ένα τοίχο ή να φτιάξει τα ηλεκτρολογικά. Η έμφαση είναι στην κοινωνική δικτύωση, στο κοινωνικό κομμάτι δεν υπάρχει πληρωμή. Στις πρακτικές ασχολίες υπάρχει αμοιβή και είναι πάνω από το living wage. Έτσι, σε τοπικό επίπεδο υπάρχει και μία μορφή απασχολησιμότητας. Το 1/3 των βοηθών είναι πάνω από 50 χρονών, δηλαδή είναι και μέλη.
Υπάρχει εκπαίδευση από την οποία περνάνε;
Υπάρχει εκπαίδευση, όπως υπάρχει και έλεγχος στοιχείων, που είναι έτσι κι αλλιώς υποχρεωτικός από το νόμο. Κατά τα άλλα, φυσικά και υπάρχει εκπαίδευση, περισσότερο όμως για τους τρόπους συμπεριφοράς και εξοικείωσης με μία καινούρια γνωριμία. Ακόμα πρέπει να αναφέρω ότι σε κάθε πρώτη επίσκεψη υπάρχει κάποιος από εμάς σαν συνοδός. Το πώς θα αναπτυχθεί η σχέση μετά είναι θέμα των συμμετεχόντων, αλλά εμείς δίνουμε τα εχέγγυα για τον κάθε νέο συμμετέχοντα. Επίσης, πάντα μετά την πρώτη επίσκεψη τηλεφωνούμε στα μέλη για να πάρουμε feedback και συλλέγουμε πληροφορίες. Οι βοηθοί περνάνε από εκπαίδευση και ανάλογα με τα προσόντα τους αποφασίζεται ποια δουλειά θα κάνουν.
Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που συναντάτε κατά την εφαρμογή του προγράμματος;
Ευτυχώς δεν έχουμε αντιμετωπίσει κάποια ιδιαίτερη δυσκολία μέχρι τώρα. Ο ένας λόγος είναι ότι έγινε πάρα πολύ καλή δουλειά στο επίπεδο της έρευνας, κατά το σχεδιασμό του προγράμματος. Ένας άλλος λόγος είναι η ανταπόκριση του κοινού στις καμπάνιες που κάνουμε. Πρώτον, βγαίνουμε στο δρόμο και προσεγγίζουμε ανθρώπους και τους εξηγούμε περί τίνος πρόκειται. Δεύτερον, είναι ένας πολύ απλός τρόπος να λυθούν οι πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων, κάτι που είναι πολύ ελκυστικό. Επίσης, σε αντίθεση με την Ελλάδα, στην Αγγλία οι οικογένειες είναι πολύ απομακρυσμένες γεωγραφικά κι έτσι τα μέλη τους δεν μπορούν να παρέχουν καθημερινή βοήθεια, γι’αυτό κάναμε και την καμπάνια να προσφέρουν τα παιδιά ηλικιωμένων σαν δώρο τη συμμετοχή στο πρόγραμμα αντί για ένα ζευγάρι κάλτσες. Είναι ένας τρόπος οι οικογένειες να βοηθήσουν τα μέλη τους. Δηλαδή μπορεί κάποιος να γράψει στο πρόγραμμα τους γονείς του.
Σε ποιους σας ενδιαφέρει περισσότερο η ανταπόκριση; Φτωχούς, πλούσιους;
Δεν έχουμε τέτοιου τύπου κριτήρια. Μας ενδιαφέρει η συμμετοχή όλων γιατί μόνο έτσι μπορεί να δημιουργηθεί ένα άρτιο κοινωνικό δίκτυο. Όσο για άλλες ηλικιακές ομάδες υπάρχουν άλλα προγράμματα για να καλυφθούν οι δικές τους ανάγκες.
Πώς επιλέχθηκε αυτή η περιοχή για την εφαρμογή του προγράμματος; Τη διαλέξατε ως μέτρο πρόνοιας ή έτυχε να αναπτυχθεί η πρωτοβουλία στη συγκεκριμένη περιοχή;
Το βασικό χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης περιοχής είναι η πολυμορφία της. Δηλαδή, λειτούργησε πολύ καλά σαν μέρος για να γίνει η έρευνα πριν την εφαρμογή του προγράμματος, γιατί στην ίδια περιοχή θα βρει κανείς πλούσιους και φτωχούς, όλα τα κοινωνικά στρώματα, όλες τις λειτουργίες κι όλες τις καταστάσεις. Στην πορεία η Περιφέρεια θέλησε να εφαρμόσει το πρόγραμμα και να διαθέσει χρήματα σε αυτό. Αυτή τη στιγμή είμαστε σε συζητήσεις με άλλες πέντε περιοχές για να εφαρμόσουν το πρόγραμμα οι οποίες είναι τελείως διαφορετικές από το Southwark. Δε μπορώ αυτή τη στιγμή να πω ποιές είναι αυτές γιατί είμαστε ακόμα σε αρχικό στάδιο, αλλά αυτό που θέλουμε είναι να δοκιμάσουμε σε διαφορετικά μέρη, για παράδειγμα σε μία αγροτική περιοχή, σε μια πανεπιστημιούπολη για να δούμε πώς δουλεύουν οι ιδέες αυτές ώστε να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε οικονομίες κλίμακας.
Ποιό είναι το μέλλον του προγράμματος; Λειτουργεί σαν καλή πρακτική;
Ο τελικός στόχος του προγράμματος είναι να αποτελέσει κομμάτι της κυβερνητικής πολιτικής, να γίνει μέρος της πρόνοιας. Η φιλοδοξία μας είναι να καθιερωθεί ή να επεκταθεί ο προσδιορισμός της "τρίτης ηλικίας". Το πρόβλημα που υπάρχει αυτή τη στιγμή είναι ότι πρέπει κάποιος να χαρακτηριστεί ως άπορος για να λάβει βοήθεια, δεν υπάρχει δηλαδή πρόληψη για να μην φτάσει κάποιος να έχει ανάγκη. Αυτό δημιουργεί μία σχέση εξάρτησης μεταξύ των δημόσιων υπηρεσιών και των ατόμων. Ακόμα, δεν πρέπει κάποιος να ξεπεράσει το πρόβλημά του γιατί τότε μένει εκτός πρόνοιας. Έτσι οι άνθρωποι και απομονώνονται και στιγματίζονται ενώ η κυβέρνηση ξοδεύει πάρα πολλά λεφτά χωρίς να προλαμβάνει αυτές τις καταστάσεις. Ο δικός μας στόχος είναι πολύ φιλόδοξος γιατί προσπαθούμε να λύσουμε ταυτόχρονα όλα αυτά τα προβλήματα εφαρμόζοντας μία μάλλον απλή ιδέα. Δηλαδή, με το να φέρνουμε κοντά ανθρώπους ταιριάζοντας τους και ταιριάζοντας τις ανάγκες τους μέσω τεχνολογίας. Έτσι λύνονται οι πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων, δημιουργούν κοινωνικά δίκτυα τα οποία βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής τους και ταυτόχρονα ο κρατικός μηχανισμός δεν χρειάζεται να ξοδεύει τόσα χρήματα, δηλαδή όλοι είναι κερδισμένοι.
Η ιδέα πίσω από το πρόγραμμα βασίζεται στην πολύ απλή και συνάμα λογική άποψη (πολλοί θα το θεωρούσαν σχεδόν ουτοπικό) ο καθένας να προσφέρει αυτό που μπορεί για το κοινό καλό. Είναι άραγε εφικτό; Από ο,τι φαίνεται μπορεί και να είναι. Η φιλοσοφία του προγράμματος ξεπερνά τα όρια της παροχής υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο, έστω και με καινοτομικό τρόπο, έχει να κάνει με την αναδιάρθρωση ή την αναδιατύπωση των σχέσεων μεταξύ τοπικής κοινωνίας και κρατικών υπηρεσιών με τελικό στόχο την καλύτερη ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Με τα λόγια του Daniel:
Αλλάζουμε τη σχέση μεταξύ τοπικής αυτοδιοίκησης, κυβέρνησης και ανθρώπων στην παροχή υπηρεσιών γιατί οι πολίτες είναι εκείνοι που πληρώνουν για όλα. Ο απόλυτος στόχος για μας είναι το πρόγραμμα και άλλα προγράμματα σαν αυτό να γίνουν παγκόσμιες πολιτικές για να εξυπηρετηθεί το συμφέρον όλων, και των πολιτών και των κυβερνήσεων. Προσπαθούμε μέσω τέτοιων προγραμμάτων να αλλάξουν κάποια πράγματα στην οπτική της πρόνοιας, να περάσουμε για παράδειγμα από την εστίαση στην ατομική ανάγκη που τη θεραπεύει κάποιος τρίτος, δηλαδή η κρατική πρόνοια, στην αλληλο-υποστήριξη και στη δικτύωση.
Η θεσμική υποστήριξη ως αναπόσπαστο κομμάτι της πρόληψης
Μπορεί στην Ελλάδα να έχουμε πεισθεί για την ανθεκτικότητα της περίφημης "οικογενειακής δικτύωσης" μεσογειακού τύπου και να έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε τα σχετικά προβλήματα σαν κάτι που αφορά τους δυτικούς, στα μέρη εκείνα που "οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν χάσει το νόημά τους" κατά τα γνωστά ελληνικά στερεότυπα. Με τη συνέντευξη αυτή δεν θέλουμε να αμφισβητήσουμε τίποτε από όλα αυτά, ούτε να τονίσουμε την αξία της κοινοτικής παρέμβασης που άλλωστε πρώτος ο αγγλοσαξονικός κόσμος μας δίδαξε. Αυτό που μας έκανε εντύπωση και θελήσαμε να μοιραστούμε μαζί σας είναι η αμεσότητα της ανταπόκρισης στα αναδυόμενα κοινωνικά προβλήματα, όποια κι αν είναι αυτά, αλλά και η θεσμική υποστήριξη που απολαμβάνουν τέτοιες πρωτοβουλίες στη χώρα που κυβέρνησε η Θάτσερ. Βέβαια, ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που αναδυκνύεται είναι η ανταπόκριση που μια καλή και προσεκτικά σχεδιασμένη ιδέα βρίσκει από κρατικούς φορείς. Μερικές φορές η λύση στα κοινωνικά προβλήματα που ταλανίζουν καθημερινά χιλιάδες ανθρώπους μπορεί να είναι πολύ απλή και ταυτόχρονα καινοτόμα, αρκεί να υπάρχει το πλαίσιο για να αναπτυχθεί και να υποστηριχθεί.
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου