10 Φεβρουαρίου 2013

Η απρόσωπη σύνταξη στα ν.ε. και στα α.ε.


Η απρόσωπη σύνταξη στα ν.ε.  
       
         Η απρόσωπη σύνταξη στα ν.ε. ή υπάρχουν απρόσωπα ρήματα στα ν.ε.;;;;

Στα ν.ε. υπάρχουν πολλά απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις που τις χρησιμοποιούμε καθημερινά. Είναι τα ρήματα ή οι εκφράσεις που δεν έχουν ως υποκείμενο κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.

Απρόσωπα ρήματα είναι:
α) τα ρήματα που σχηματίζονται μόνο στο γ' ενικό πρόσωπο:
πρέπει
επείγει κ.ά.

β) το γ' εν. πρόσωπο προσωπικών ρημάτων:
αξίζει
μπορεί κ.ά.

γ) το γ' εν. πρόσωπο ρημάτων παθητικής φωνής:
επιτρέπεται
απαγορεύεται κ.ά.

δ) το γ' εν. πρόσωπο ρημάτων που δηλώνουν φυσικά φαινόμενα:
αστράφτει
βρέχει κ.ά.

Απρόσωπες εκφράσεις:
σχηματίζονται με το γ' εν. πρόσωπο του ρήματος είναι και ένα επίθετο ή ουσιαστικό:
είναι σίγουρο
είναι κρίμα κ.ά.

Έχουν υποκείμενο τα απρόσωπα ρήματα και οι απρόσωπες
 εκφράσεις; ; ; ; ;
Τα απρόσωπα ρήματα ή οι απρόσωπες εκφράσεις, όπως είπαμε, δεν παίρνουν για υποκείμενο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Το υποκείμενό τους είναι:

α) πρόταση,  π.χ.
Πρέπει να φύγω.
Το απρόσωπο πρέπει έχει ως υποκείμενο την πρόταση "να φύγω"

Αξίζει να προσπαθήσει κανείς.
Το απρόσωπο αξίζει έχει ως υποκείμενο την πρόταση "να προσπαθήσει κανείς"

Είναι κρίμα που δεν ήρθες.
Η απρόσωπη έκφραση "είναι κρίμα" έχει ως υποκείμενο την πρόταση "που δεν ήρθες"

β) αφηρημένο ουσιαστικό ή πρόταση, π.χ.
Απαγορεύεται το κάπνισμα ή Απαγορεύεται να καπνίζετε
Το απρόσωπο απαγορεύεται έχει ως υποκείμενο "το κάπνισμα" ή την πρόταση "να καπνίζετε"

γ) Ρήματα που δηλώνουν φυσικό φαινόμενο
Αστράφτει και βρέχει όλη μέρα
Στα ρήματα που δηλώνουν φυσικό φαινόμενο το υποκείμενο είναι το εννοούμενο "ο καιρός" ή "ο Θεός" ή "η φύση"
Η απρόσωπη σύνταξη στα α.ε.

Ποιά ρήματα ονομάζονται απρόσωπα;


Απρόσωπα ονομάζονται τα ρήματα που χρησιμοποιούνται στο γ' ενικό πρόσωπο και δε δέχονται ως υποκείμενο πρόσωπο ή πράγμα.
Από αυτά μερικά τα συναντάμε μόνο ως απρόσωπα:
χρή (= πρέπει, είναι αναγκαίο, χρειάζεται, είναι δυνατό - πιθανό) πρτ. χρν και χρν, μελ. χρήσει, αόρ. χρησε
δε (= πρέπει, είναι ανάγκη, αρμόζει)
μέλλει (= πρόκειται, είναι πιθανό, είναι ορισμένο)
ξεστι (= είναι δυνατό, επιτρέπεται, μπορεί)

ενώ τα περισσότερα προέρχονται από προσωπικά ρήματα, ενεργητικά ή παθητικά:
γγέλλεται
ρκε (= είναι αρκετό)
δοκε (= φαίνεται καλό, αποφασίζεται)
στι - νεστι - πάρεστι (= είναι δυνατό)
γχωρε (= επιτρέπεται)
νδέχεται
λέγεται
νομίζεται
μολογεται
πρέπει
προσήκει (= αρμόζει, ταιριάζει)
συμβαίνει
συμφέρει
φαίνεται

Ποιές είναι οι απρόσωπες εκφράσεις;

Απρόσωπες εκφράσεις είναι οι περιφράσεις που σχηματίζονται:

α) από το ρήμα στ και ένα αφηρημένο ουσιαστικό ή το ουδέτερο ενός επιθέτου ή μιας μετοχής:

γαθόν στι (= είναι καλό)
δηλόν στι (= δεν είναι φανερό)
ναγκαόν στι
νάγκη στ
θαυμαστόν στι
καλόν στι
κίνδυνός στι
λόγος στ (= λέγεται, υπάρχει φήμη
ξιόν στι (= αξίζει)
δεινόν έστι (= είναι φοβερό, παράλογο)
δέον στ (= πρέπει)
δέος στ (= υπάρχει φόβος)
δλόν στι
δίκαιόν στι
εκός στι (= είναι φυσικό)
νόμος στ
ῥᾴδιον στι (= είναι εύκολο)
σαφές στι
φανερόν έστι
χρήσιμόν στι
χαλεπόν στι (= είναι δύσκολο)
χρεών στι (= είναι αναγκαίο, μοιραίο) κ.ά.

β) από το ρήμα χει και ένα τροπικό επίρρημα:

ναγκαίως χει (= είναι αναγκαίο)
ρκούντως χει (= αρκεί)
δεινς χει (= είναι φοβερό)
ε χει (= είναι καλό)
κακς χει (= είναι κακό)
καλς χει (= είναι καλό, σωστό)
ρθς χει (= είναι σωστό, ορθό)
ῥᾳδίως χει (= είναι εύκολο) κ.ά.

Ποιο είναι το υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή των απρόσωπων εκφράσεων;

Το υποκείμενό τους μπορεί να είναι

α) άναρθρο απαρέμφατο
  • νομοθέτης πέδειξεν ος χρ δημηγορεν κα ος ο δε λέγειν ν τ δήμ
(= ο νομοθέτης όρισε ποιοι μπορούν να μιλούν και ποιοι δεν πρέπει να μιλούν στο δήμο)
Τα απρόσωπα ρήματα είναι το χρ και το δε· τα υποκείμενά τους είναι τα απαρέμφαταδημηγορεν και λέγειν.
  • μς προσήκει κα μείνονας κα προθυμοτέρους εναι. λλ μν κα θαρραλεωτέρους ννπρέπει εναι πρς τος πολεμίους.
(= ταιριάζει να είστε πολύ γενναιότεροι και προθυμότεροι. Μα τούτη τη φορά πρέπει να έχετε και μεγαλύτερη τόλμη απέναντι στους εχθρούς.)
Τα απρόσωπα ρήματα είναι το προσήκει  και το πρέπει· τα υποκείμενά τους είναι τα απαρέμφαταεναι και εναι
  • νάγκη στ μάχεσθαι
(= είναι αναγκαίο να πολεμήσουμε)
Η απρόσωπη έκφραση νάγκη στ έχει ως υποκείμενο το απαρέμφατο μάχεσθαι
  • ριστοκρατίαν μν ον καλς χει καλεν
(= είναι σωστό να ονομάσουμε αριστοκρατία)
Η απρόσωπη έκφραση καλς χει έχει ως υποκείμενο το απαρέμφατο καλεν

β) δευτερεύουσα πρόταση (ειδική, πλάγια ερωτηματική ή ενδοιαστική)
  • γγέλλεται τι βασιλες φίκετο
(= αναγγέλλεται ότι έφτασε ο βασιλιάς)
Το απρόσωπο ρήμα γγέλλεται έχει ως υποκείμενο την ειδική πρόταση τι βασιλες φίκετο
  • καλς χει τι σ μν φιλοσοφες
(= είναι καλό ότι φιλοσοφείς)
Η απρόσωπη έκφραση καλς χει έχει ως υποκείμενο την ειδική πρόταση τι σ μν φιλοσοφες
  • δηλόν στι ε βουλήσονται φίλοι εναι
(= είναι άγνωστο αν θέλουν να είναι φίλοι)
Η απρόσωπη έκφραση δηλόν στι έχει ως υποκείμενο την πλάγια ερωτηματική πρόταση ε βουλήσονται φίλοι εναι
  • Δέος στ μ παρακρουσθτε π τούτων
Η απρόσωπη έκφραση Δέος στ έχει ως υποκείμενο την ένδοιαστική πρόταση μ παρακρουσθτε π τούτων
Δοτική προσωπική: 

Αρκετά συχνά δίπλα στο απρόσωπο ρήμα ή στην απρόσωπη έκφραση υπάρχει ένας προσδιορισμός σε πτώση δοτική, που δηλώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται το απρόσωπο ρήμα και ονομάζεται δοτική προσωπική.
  • δοξε σοι, υέ, σσαι τν πατέρα.
(= Γιε, είναι δυνατό σε σένα να σώσεις τον πατέρα)
Παρόμοια λειτουργία διακρίνουμε και στα ν.ε., όταν δίπλα σε μια απρόσωπη έκφραση υπάρχει για γενική, π.χ.
  • Μου είναι αδύνατο να σε καταλάβω
Παρατηρήσεις
α) Με ορισμένα απρόσωπα παθητικά ρήματα η δοτική είναι αντικείμενο
γγέλθη Περικλε τι τ Μέγαρα φέστηκε.
(= Αναγγέλθηκε στον Περικλή ότι τα Μέγαρα αποστάτησαν.)
β) Κάποια απρόσωπα ρήματα, όπως τα μέλει, μεταμέλει μέτεστι, μολογεται, παρασκεύασταισυντάσσονται με δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου
πειδ τος Κορινθίοις παρεσκεύαστο, πλεον π τν Κέρκυραν.
(= Αφού είχαν πια προετοιμαστεί οι Κορίνθιοι, έπλεαν εναντίον της Κέρκυρας).

Δεν υπάρχουν σχόλια:

back to top