Ψηφιακή Παιδεία

Ο Απόλλωνας στο σιδηρουργείο του Ηφαίστου. Έργο του Diego Velasquez, ελαιογραφία σε μουσαμά.

Χρονολογείται το 1630 και βρίσκεται στο Μουσείο del Prado στη Μαδρίτη.

Ο ανθρωπομορφισμός των θεών, δηλαδή η απεικόνιση των θεών με μορφή ανθρώπινη, είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της ομηρικής αλλά και της μεταγενέστερης θρησκείας των Ελλήνων. Ο ομηρικός άνθρωπος έπλασε τους θεούς του κατ' εικόνα και ομοίωσή του. Τούς έδωσε όλες τις δικές του αρετές, αλλά και τους φόρτωσε με όλες τις αδυναμίες και τα πάθη του: την αδικία, το μίσος, τη ζήλια. Ουσιαστικά, σε δύο μόνο στοιχεία διαφέρουν οι θεοί από τους ανθρώπους: α) είναι αθάνατοι και β) είναι δυνατοί και ωραίοι. Οι θεοί είναι πλασμένοι από τον Όμηρο κατά τον ανθρώπινο τύπο, γιατί η τάση της ελληνικής σκέψης είναι ανθρωποκεντρική. Ο ανθρωπομορφισμός διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: τον εξωτερικό ή μορφικό και τον εσωτερικό ή ψυχικό.

Η απεικόνιση των θεών με ανθρώπινη μορφή ποτέ δεν παρέσυρε τον ομηρικό άνθρωπο στην υπεροψία. Ο ομηρικός άνθρωπος κράτησε την αίσθηση του μέτρου. Είχε συνείδηση ότι η καταπάτηση της διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στο θείο και στο ανθρώπινο οδηγεί στην ύβρη και την αλαζονεία. Οι βασιλείς και οι ήρωες έγιναν ισόθεοι, αλλά ποτέ θεοί. Αντίθετα, οι βασιλείς της ανατολής και αργότερα οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν την αφροσύνη να ονομάσουν τους εαυτούς τους θεούς.

Στην Αίγυπτο, στις Ινδίες και στους ανατολικούς λαούς πολλές θεότητες είναι ζωόμορφες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο πνευματικός πολιτισμός δεν είναι τόσο προχωρημένος, ώστε να τοποθετεί τον άνθρωπο πάνω από τα ζώα. Και στα ομηρικά έπη συναντούμε κάποια κατάλοιπα αυτής της αντίληψης, όπου βλέπουμε τους θεούς συχνά να μεταβάλλονται σε πτηνά. Όσο ο πολιτισμός αναπτύσσεται, τόσο πιο καθαρά οι μορφές των θεών γίνονται ανθρώπινες. Αυτό διαφαίνεται και αργότερα, όταν οι άνθρωποι της κλασικής εποχής δημιούργησαν τα μεγάλα έργα της γλυπτικής.

Οδυσσέας και Kαλυψώ. Έργο του Ελβετού ζωγράφου Άρνολντ Μπέκλιν.

Χρονολογείται το 1883. Βρίσκεται στη Βασιλεία στο Μουσείο Τέχνης.