11 Φεβρουαρίου 2012
Βασικές Καταλήξεις Ουσιαστικών και Ρημάτων
ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Α’ ΚΛΙΣΗΣ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
| ΑΡΣΕΝΙΚΟ | ΘΗΛΥΚΟ | |||
| Ονομαστική | -ᾱς | -ης | -ᾱ / -ᾰ | -η |
| Γενική | -ου | -ου | -ᾱς / -ᾱς ή -ης | -ης |
| Δοτική | -ᾳ | -η | -ᾳ / -ᾳ ή -ῃ | -ῃ |
| Αιτιατική | -ᾱν | -ην | -ᾱν / -ᾰν | -ην |
| Κλητική | -ᾱ | -η (-α) | -ᾱ / -ᾰ | -η |
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
| ΑΡΣΕΝΙΚΟ | ΘΗΛΥΚΟ | |||
| Ονομαστική | -αι | -αι | -αι | -αι |
| Γενική | -ων | -ων | -ων | -ων |
| Δοτική | -αις | -αις | -αις | -αις |
| Αιτιατική | -ᾱς | -ᾱς | -ᾱς | -ᾱς |
| Κλητική | -αι | -αι | -αι | -αι |
ΔΥΪΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
| ΑΡΣΕΝΙΚΟ | ΘΗΛΥΚΟ | |||
| Ονομαστική | -ᾱ | -ᾱ | ||
| Γενική | -αιν | -αιν | ||
| Δοτική | -αιν | -αιν | ||
| Αιτιατική | -ᾱ | -ᾱ | ||
| Κλητική | -ᾱ | -ᾱ |
ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Β’ ΚΛΙΣΗΣ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
| ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟ | ΟΥΔΕΤΕΡΟ | |
| Ονομαστική | -ος | -ον |
| Γενική | -ου | -ου |
| Δοτική | -ῳ | -ῳ |
| Αιτιατική | -ον | -ον |
| Κλητική | -ε (-ος) | -ον |
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
| ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟ | ΟΥΔΕΤΕΡΟ | |
| Ονομαστική | -οι | -ᾰ |
| Γενική | -ων | -ων |
| Δοτική | -οις | -οις |
| Αιτιατική | -ους | -ᾰ |
| Κλητική | -οι | -ᾰ |
ΔΥΪΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
| ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟ | ΟΥΔΕΤΕΡΟ | |
| Ονομαστική | -ω | -ω |
| Γενική | -οιν | -οιν |
| Δοτική | -οιν | -οιν |
| Αιτιατική | -ω | -ω |
| Κλητική | -ω | -ω |
ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Γ’ ΚΛΙΣΗΣ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
| ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟ | ΟΥΔΕΤΕΡΟ | |
| Ονομαστική | -ς / - | - |
| Γενική | -ος / -ως | -ος /-ως |
| Δοτική | -ῐ | -ῐ |
| Αιτιατική | -ᾰ / -ν | - |
| Κλητική | -ς / - | - |
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
| ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟ | ΟΥΔΕΤΕΡΟ | |
| Ονομαστική | -ες | -ᾰ |
| Γενική | -ων | -ων |
| Δοτική | -σῐ (ν) | -σῐ (ν) |
| Αιτιατική | -ᾰς / -ς (-νς) | -ᾰ |
| Κλητική | -ες | -ᾰ |
ΔΥΪΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
| ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟ | ΟΥΔΕΤΕΡΟ | |
| Ονομαστική | -ε | -ε |
| Γενική | -οιν | -οιν |
| Δοτική | -οιν | -οιν |
| Αιτιατική | -ε | -ε |
| Κλητική | -ε | -ε |
ΟΜΑΛΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΡΗΜΑΤΩΝ
Τα ρήματα σχηματίζονται με το θέμα (ενεστωτικό ή αοριστικό ) και την κατάληξη. Στους ιστορικούς χρόνους υπάρχει και χρονική αύξηση στην οριστική έγκλιση , ενώ στον αρακείμενο και στον υπερσυντέλικο υπάρχει και αναδιπλασιασμός.
| ΧΡΟΝΟΣ | ΑΥΞΗΣΗ | ΑΝΑΔΙΠΛΑΣ. | ΘΕΜΑ | ΚΑΤΑΛΗΞΗ |
| ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ | - | - | + κελεύ- | + ω / ομαι |
| ΠΑΡΑΤΑΤ. | + ε- | - | + κελευ- | + ον / ομην |
| ΜΕΛΛΩΝ | - | - | + κελευ- | + σω / σομαι / θήσομαι |
| ΑΟΡΙΣΤΟΣ | + ε- | - | + κελευ- | + σα / σαμην / θην |
| ΠΑΡΑΚΕΙΜ. | - | + κε- | + κελευ- | + -κα / -μαι / -μαι |
| ΥΠΕΡΣΥΝΤ. | + ε- | + κε- | + κελευ- | + κειν / μην / μην |
Κατά το σχηματισμό του Μέλλοντα και του Αορίστου των αφωνόληκτων ρημάτων από το συνδυασμό του θεματικού και του χρονικού χαρακτήρα – σ- έχουμε τις ακόλουθες μεταβολές :
κ, γ, χ, ττ / σσ + σ = ξ
π.χ. διώκ- σω ( διώξω / }ἐδίωκ- σα ( ἐδίωξα)
φυλάττ-ὠ θ. φυλὰκ + σω ( φυλάξω / ἐφύλακ + σα ( ἐφύλαξα)
π, β, φ, πτ + σ = ψ
π.χ. τρέπ+ σω (τρέψω / ἔτρεπ- σα = ἔτρεψα
βλάπτ- ὠ θ. βλάβ+ σω ( βλάψω / ἔβλαπτ + σα ( ἔβλαψα)
τ, δ, θ, μερικὰ σε -ζω + σ = σ
π.χ. πεὶθ + σω (πείσω / ἔπειθ+ σα ( ἔπεισα)
σχίζω θ. σχίδ+ σω ( σχίσω / ἔσχιδ+ σα = ἔσχισα
Στον Παρατατικό, τον Αόριστο και στον Υπερσυντέλικο τα ρήματα παίρνουν χρονική αύξηση στην αρχή του θέματος .
Αυξήσεις :
1)Ένα ε- , στα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο : ἐστράτευον / ἐκέλευον κ.ά
Τα ρήματα που αρχίζουν από ρ- , εκτός από την άυξηση του ε- διπλασιάζουν και το αρχικό ρ- π.χ. ῥίπτω ( ἔρριπτον / ἔρριψα / ἐρρίφειν
Αν το ρήμα αρχίζει από φωνήεν γίνονται οι ακόλουθες αλλαγές :
α > η : ἀγοράζω > ἠγόραζον
ε > η : ἐλπίζω> ἤλπιζον
ε > ει : ἔχω > εἶχον
ο> ω : ὁρίζω >ὥριζον
ι>ι : ἱδρύω >ἵδρυον
υ > υ : ὑβρίζω >ὕβριζον
αυ > ηυ : αὐξάνω > ηὔξανον
ευ > ηυ : εὔχομαι > ηὐχόμην
αι > ῃ :αἰχμαλωτίζω > ᾐχμαλώτιζον
ει > ῃ : εἰκάζω >ᾔκαζον
οι > ῳ : οἰκτίρω > ᾤκτιρον
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ
Χαρακτηριστικό στοιχείο των δυο χρόνων είναι ο αναδιπλασιασμός , που εμφανίζεται ως :
1) επανάληψη του αρχικού συμφώνου του θέματος με ένα -ε- σε όσα ρήματα αρχίζουν από ένα σύμφωνο
π.χ. παιδεύω ( πε-παίδευκά / ἐ-πε-παιδεύκειν
κελεύω ( κε- κέκλευκά / ἐ- κε-κελεύκειν
* Τα αρχικά κ® χ / φ ® π / θ ® τ
π.χ. χορεύω ® κε-χόρευκα / ἐ- κε- χορεύκειν
φυτεύω ® πε- φύτευκα / ἐ- πε- φυτεύκειν
θύω ® τέ- θυκα / ἐ τε- θύκειν
2) συλλαβική αύξηση , δηλαδή ένα ε- , όταν το θέμα του ρήματος αρχίζει από τρία σύμφωνα ή ένα διπλό(ζ, ξ, ψ ) ή από ρ :
στρατεύω ® ἐ- στράτευκα / ἐ- στρατεύκειν
σπουδάζω ® ἐ- σπούδακα / ἐ- σπουδάκειν
ῥίπτω ® ἒ- ρριφα / ἐ- ρρίφειν
3) επανάληψη του πρώτου από τα δυο αρχικά σύμφωνα , όταν το δεύτερο είναι ένρινο ή υγρό (λ, ρ) :
πλέω ® πέ- πλευκα / ἐ-πε-πλεύκειν
γράφω ® γέ- γραφα / ἐ- γε- γράφειν
βλάπτω ® βέ- βλαφα / ἐ- βε- βλάφειν
τρίβω ® τέ- τριφα / ἐ- τε -τρίφειν
4) χρονική αύξηση , όταν το θέμα αρχίζει από φωνήεν :
ἁλιεύω ® ἡλίευκα / ἡλιεύκειν
ἱδρύω ® ἵδρυκα / ἱδρύκειν
Χαρακτηριστικό της κατάληξης των χρόνων αυτών είναι στην ενεργητική φωνή το κ . Αυτό εμφανίζεται μόνο στα φωνηεντόληκτα ρήματα :
κωλύ-ω ® κεκώλυ-κα
Στα αφωνόληκτα παρατηρούμε ιδιαιτερότητες :
οδοντικόληκτα (με χαρακτήρα τ, δ, θ ) κομίζ-ω (θ. κομίδ- ) κε-κόμι-κ-α
χειλικόληκτα (με χαρακτήρα π, β, φ) τρίβ-ω (θ. τρίβ-) τέ-τριφ- α
ουρανικόληκτα (με χαρακτήρα κ, γ, χ) τάττ-ω (θ. ταγ- ) τε- ταχ-α
Ειδικότερα :
1) Όσα έχουν χαρακτήρα -ζ- σχηματίζουν κατάληξη -κα / κειν :
ἀγοράζ-ω ® ἠγόρακα / ἠγοράκειν
2) Όσα έχουν χαρακτήρα τ, δ, θ , σχηματίζουν κατάληξη – κα /- κειν
πείθ-ω ® πέπει-κα / ἐ-πε-πεί-κειν
3) Όσα έχουν χαρακτήρα -ττ- , σχηματίζουν κατάληξη – χα / -χειν
πράττ-ω ® πέ-πρα-χα / ἐ-πε-πρά-χειν
4) Όσα έχουν χαρακτήρα π, β, φ , πτ, σχηματίζουν κατάληξη -φα / -φειν
βλάπτ-ω ® βέ-βλα-φα / ἐ- βε- βλά- φειν
Στα φωνηεντόληκτα ρήματα της μέσης φωνής ο σχηματισμός είναι απλός :
κωλύ-ομαι ® κε-κώλυ-μαι
πιστεύομαι ® πε-πίστευ-μαι
Στα αφωνόληκτα όμως παρουσιάζονται οι ακόλουθες αλλαγές :
1) με χαρακτήρα κ, γ, χ, ττ/ σσ + μ ® γμ
π.χ. τάττ-ομαι ® τέ-τα-γμαι / τε-τά-γμην , διώκ-ομαι ® δε-δίω-γμαι / ἐ-δε-διώ-γμην
2) με χαρακτήρα τ, δ, θ + μ ® σμ
π.χ. πείθ-ομαι ® πέ-πει-σμαι / ἐ-πε-πεί-σμην, κομίζ-ομαι (θ. κομίδ-) ®κε-κόμι-σμαι / ἐ-κε-κομί-σμην
3) με χαρακτήρα π, β, φ ,πτ + μ ® μμ
π.χ. γράφ-ομαι ® γέ-γρα-μμαι / ἐ-γε-γρά-μμην , τρίβ-ομαι ® τέ-τρι-μμαι / ἐ-τε-τρί-μμην, κόπτ-ομαι ® κέ-κο-μμαι / ἐ-κε-κό-μμην, λείπ-ομαι ® λέ-λει-μμαι / ἐ-λε-λεί-μμην
ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β’ ΡΗΜΑΤΩΝ
Ορισμένα ρήματα δε σχηματίζουν ομαλά τον αόριστο αλλά με εντελώς διαφορετικό θέμα από το ενεστωτικό .π.χ. θέμα ενεστώτα : μανθάν-ω / θέμα αορίστου β’ :ἔ-μαθ-ον.
Τα πιο συνηθισμένα ρήματα με β’ αόριστο είναι τα εξής :
ἄγω-ἤγαγον (θέμα ἀγαγ-) / ἄγομαι-ἠγαγόμην (θέμα ἀγαγ-)
αἰσθάνομαι-ᾐσθόμην (θέμα αἰσθ-)
αἱρῶ-εἷλον (θέμα ἑλ-) αἱροῦμαι-εἱλόμην (θέμα ἑλ-)
ἁμαρτάνω-ἥμαρτον (θέμα ἁμαρτ-)
ἀνέχομαι-ἠνεσχόμην (θέμα ἀνασχ-)
ἀπεχθάνομαι-ἀπηχθόμην (θέμα ἀπεχθ-)
ἀποθνῄσκω-ἀπέθανον (θέμα ἀποθαν-)
ἀφικνοῦμαι-ἀφικόμην (θέμα ἀφικ-)
βάλλω-ἔβαλον (θέμα βαλ-) βάλλομαι-ἐβαλόμην (θέμα βαλ-)
γίγνομαι-ἐγένομην (θέμα γεν-)
ἕπομαι-ἐφεσπόμην (θέμα ἐπισπ-)
ἔρχομαι-ἦλθον (θέμα ἐλθ-)
ἐρωτῶ-ἤρομην (θέμα ἐρ-)
ἐσθίω-ἔφαγον (θέμα φαγ-)
εὑρίσκω-ηὗρον (θέμα εὔρ-) εὑρίσκομαι-ηὑρόμην (θέμα εὕρ-)
ἔχω-ἔσχον (θέμα σχ-) ἔχομαι-ἐσχόμην (θέμα σχ-)
θιγγάνω-ἔθιγον (θέμα θιγ-)
λαμβάνω-ἔλαβον (θέμα λαβ-) λαμβάνομαι-ἐλαβόμην (θέμα λαβ-)
λανθάνω-ἔλαθον (θέμα λαθ-)
λέγω-εἶπον (θέμα εἰπ-)
λείπω-ἔλιπον (θέμα λιπ-) λείπομαι-ἐλιπόμην (θέμα λιπ-)
μανθάνω-ἔμαθον (θέμα μαθ-)
ὄλλυμαι-ὠλόμην (θέμα ὀλ-)
ὁρῶ-εἶδον (θέμα ἰδ-)
πάσχω-ἔπαθον (θέμα παθ-)
πείθομαι-ἐπιθόμην (θέμα πιθ-)
πίνω-ἔπιον (θέμα πι-)
πυνθάνομαι-ἐπυθόμην (θέμα πυθ-)
τέμνω-ἔτεμον (θέμα τεμ-)
τρέπομαι-ἐτραπόμην (θέμα τραπ-)
τρέχω-ἔδραμον (θέμα δραμ-)
τυγχάνω-ἔτυχον (θέμα τυχ-)
ὑπισχνοῦμαι-ὑπεσχόμην (θέμα ὑποσχ-)
φέρω-ἤνεγκον (θέμα ἐνεγκ-)
φεύγω-ἔφυγον (θέμα φυγ-).
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου