11 Φεβρουαρίου 2012

Βασικές Καταλήξεις Ουσιαστικών και Ρημάτων


ΒΑΣΙΚΕΣ  ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ  ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Α’ ΚΛΙΣΗΣ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΚΟΘΗΛΥΚΟ
Ονομαστική-ᾱς-ης-ᾱ  / -ᾰ
Γενική-ου-ου-ᾱς  / -ᾱς ή -ης-ης
Δοτική-ᾳ-ᾳ  / -ᾳ ή -ῃ-ῃ
Αιτιατική-ᾱν-ην-ᾱν  / -ᾰν-ην
Κλητική-ᾱ-η (-α)-ᾱ  / -ᾰ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΚΟΘΗΛΥΚΟ
Ονομαστική-αι-αι-αι-αι
Γενική-ων-ων-ων-ων
Δοτική-αις-αις-αις-αις
Αιτιατική-ᾱς-ᾱς-ᾱς-ᾱς
Κλητική-αι-αι-αι-αι
ΔΥΪΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΚΟΘΗΛΥΚΟ
Ονομαστική-ᾱ-ᾱ
Γενική-αιν-αιν
Δοτική-αιν-αιν
Αιτιατική-ᾱ-ᾱ
Κλητική-ᾱ-ᾱ
ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Β’ ΚΛΙΣΗΣ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟΟΥΔΕΤΕΡΟ
Ονομαστική-ος-ον
Γενική-ου-ου
Δοτική-ῳ-ῳ
Αιτιατική-ον-ον
Κλητική-ε (-ος)-ον
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟΟΥΔΕΤΕΡΟ
Ονομαστική-οι-ᾰ
Γενική-ων-ων
Δοτική-οις-οις
Αιτιατική-ους-ᾰ
Κλητική-οι-ᾰ
ΔΥΪΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟΟΥΔΕΤΕΡΟ
Ονομαστική
Γενική-οιν-οιν
Δοτική-οιν-οιν
Αιτιατική
Κλητική
ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Γ’ ΚΛΙΣΗΣ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟΟΥΔΕΤΕΡΟ
Ονομαστική-ς  / --
Γενική-ος / -ως-ος  /-ως
Δοτική-ῐ-ῐ
Αιτιατική-ᾰ / -ν-
Κλητική-ς  / --
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟΟΥΔΕΤΕΡΟ
Ονομαστική-ες-ᾰ
Γενική-ων-ων
Δοτική-σῐ (ν)-σῐ (ν)
Αιτιατική-ᾰς / -ς  (-νς)-ᾰ
Κλητική-ες-ᾰ
ΔΥΪΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΚΟ / ΘΗΛΥΚΟΟΥΔΕΤΕΡΟ
Ονομαστική
Γενική-οιν-οιν
Δοτική-οιν-οιν
Αιτιατική
Κλητική
ΟΜΑΛΟΣ  ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ  ΡΗΜΑΤΩΝ
Τα ρήματα σχηματίζονται με το θέμα (ενεστωτικό ή αοριστικό ) και την κατάληξη. Στους ιστορικούς χρόνους υπάρχει και χρονική αύξηση στην οριστική έγκλιση , ενώ στον αρακείμενο και στον υπερσυντέλικο υπάρχει και αναδιπλασιασμός.
ΧΡΟΝΟΣΑΥΞΗΣΗΑΝΑΔΙΠΛΑΣ.ΘΕΜΑΚΑΤΑΛΗΞΗ
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ--+
κελεύ-
+
ω / ομαι
ΠΑΡΑΤΑΤ.+
ε-
-+
κελευ-
+
ον / ομην
ΜΕΛΛΩΝ--+
κελευ-
+
σω / σομαι / θήσομαι
ΑΟΡΙΣΤΟΣ+
ε-
-+
κελευ-
+
σα / σαμην / θην
ΠΑΡΑΚΕΙΜ.-+
κε-
+
κελευ-
+
-κα / -μαι / -μαι
ΥΠΕΡΣΥΝΤ.+
ε-
+
κε-
+
κελευ-
+
κειν / μην / μην
Κατά το σχηματισμό του Μέλλοντα και του Αορίστου των αφωνόληκτων ρημάτων από το συνδυασμό του θεματικού και του χρονικού χαρακτήρα  – σ- έχουμε τις ακόλουθες μεταβολές :
κ, γ, χ, ττ / σσ + σ = ξ
π.χ. διώκ- σω ( διώξω / }ἐδίωκ- σα ( ἐδίωξα)
φυλάττ-ὠ θ. φυλὰκ + σω ( φυλάξω / ἐφύλακ + σα ( ἐφύλαξα)
π, β, φ, πτ + σ = ψ
π.χ. τρέπ+ σω (τρέψω / ἔτρεπ- σα = ἔτρεψα
βλάπτ- ὠ θ. βλάβ+ σω  ( βλάψω / ἔβλαπτ + σα ( ἔβλαψα)
τ, δ, θ, μερικὰ σε -ζω + σ = σ
π.χ. πεὶθ + σω (πείσω / ἔπειθ+ σα ( ἔπεισα)
σχίζω θ. σχίδ+ σω ( σχίσω / ἔσχιδ+ σα = ἔσχισα
Στον Παρατατικό, τον Αόριστο και στον Υπερσυντέλικο τα ρήματα παίρνουν χρονική αύξηση στην αρχή του θέματος .
Αυξήσεις :
1)Ένα ε- , στα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο : ἐστράτευον / ἐκέλευον  κ.ά
Τα ρήματα που αρχίζουν από ρ- , εκτός από την άυξηση του ε- διπλασιάζουν και το αρχικό ρ- π.χ. ῥίπτω ( ἔρριπτον / ἔρριψα / ἐρρίφειν
Αν το ρήμα αρχίζει από φωνήεν γίνονται οι ακόλουθες αλλαγές :
α > η : ἀγοράζω >  ἠγόραζον
ε > η : ἐλπίζω> ἤλπιζον
ε >  ει :  ἔχω > εἶχον
ο> ω : ὁρίζω >ὥριζον
ι>ι : ἱδρύω >ἵδρυον
υ >  υ : ὑβρίζω >ὕβριζον
αυ > ηυ : αὐξάνω > ηὔξανον
ευ > ηυ : εὔχομαι > ηὐχόμην
αι > ῃ :αἰχμαλωτίζω > ᾐχμαλώτιζον
ει > ῃ : εἰκάζω  >ᾔκαζον
οι > ῳ : οἰκτίρω > ᾤκτιρον
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ  ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ
Χαρακτηριστικό στοιχείο των δυο χρόνων είναι ο αναδιπλασιασμός , που εμφανίζεται ως :
1) επανάληψη του αρχικού συμφώνου του θέματος με ένα -ε- σε όσα ρήματα αρχίζουν από ένα σύμφωνο
π.χ. παιδεύω ( πε-παίδευκά / ἐ-πε-παιδεύκειν
κελεύω ( κε- κέκλευκά / ἐ- κε-κελεύκειν
* Τα αρχικά   κ® χ  / φ ® π / θ ® τ
π.χ. χορεύω ® κε-χόρευκα / ἐ- κε- χορεύκειν
φυτεύω ® πε- φύτευκα / ἐ- πε- φυτεύκειν
θύω ® τέ- θυκα / ἐ τε- θύκειν
2) συλλαβική αύξηση , δηλαδή ένα ε- , όταν το θέμα του ρήματος αρχίζει από τρία σύμφωνα ή ένα διπλό(ζ, ξ, ψ ) ή από ρ :
στρατεύω ® ἐ- στράτευκα / ἐ- στρατεύκειν
σπουδάζω ® ἐ- σπούδακα / ἐ- σπουδάκειν
ῥίπτω ® ἒ- ρριφα / ἐ- ρρίφειν
3) επανάληψη του πρώτου από τα δυο αρχικά σύμφωνα , όταν το δεύτερο είναι ένρινο ή υγρό (λ, ρ) :
πλέω ® πέ- πλευκα / ἐ-πε-πλεύκειν
γράφω ® γέ- γραφα / ἐ- γε- γράφειν
βλάπτω ® βέ- βλαφα / ἐ- βε- βλάφειν
τρίβω ® τέ- τριφα / ἐ- τε -τρίφειν
4) χρονική αύξηση , όταν το θέμα αρχίζει από φωνήεν :
ἁλιεύω ® ἡλίευκα / ἡλιεύκειν
ἱδρύω ® ἵδρυκα / ἱδρύκειν
Χαρακτηριστικό της κατάληξης των χρόνων αυτών είναι στην ενεργητική φωνή το κ . Αυτό εμφανίζεται μόνο στα φωνηεντόληκτα ρήματα :
κωλύ-ω ® κεκώλυ-κα
Στα αφωνόληκτα παρατηρούμε ιδιαιτερότητες :
οδοντικόληκτα (με χαρακτήρα τ, δ, θ ) κομίζ-ω (θ. κομίδ- ) κε-κόμι-κ-α
χειλικόληκτα (με χαρακτήρα π, β, φ) τρίβ-ω (θ. τρίβ-) τέ-τριφ- α
ουρανικόληκτα (με χαρακτήρα κ, γ, χ) τάττ-ω (θ. ταγ- ) τε- ταχ-α
Ειδικότερα :
1) Όσα έχουν χαρακτήρα -ζ-  σχηματίζουν κατάληξη -κα / κειν :
ἀγοράζ-ω ® ἠγόρακα / ἠγοράκειν
2) Όσα έχουν χαρακτήρα τ, δ, θ , σχηματίζουν κατάληξη – κα /- κειν
πείθ-ω ® πέπει-κα / ἐ-πε-πεί-κειν
3) Όσα έχουν χαρακτήρα -ττ- , σχηματίζουν κατάληξη – χα / -χειν
πράττ-ω ® πέ-πρα-χα / ἐ-πε-πρά-χειν
4) Όσα έχουν χαρακτήρα π, β, φ , πτ, σχηματίζουν κατάληξη -φα / -φειν
βλάπτ-ω ® βέ-βλα-φα / ἐ- βε- βλά- φειν
Στα φωνηεντόληκτα ρήματα της μέσης φωνής ο σχηματισμός είναι απλός :
κωλύ-ομαι ® κε-κώλυ-μαι
πιστεύομαι ® πε-πίστευ-μαι
Στα αφωνόληκτα όμως παρουσιάζονται οι ακόλουθες αλλαγές :
1) με χαρακτήρα  κ, γ, χ, ττ/ σσ + μ ® γμ
π.χ. τάττ-ομαι ® τέ-τα-γμαι / τε-τά-γμην , διώκ-ομαι ® δε-δίω-γμαι / ἐ-δε-διώ-γμην
2) με χαρακτήρα τ, δ, θ + μ ® σμ
π.χ. πείθ-ομαι ® πέ-πει-σμαι / ἐ-πε-πεί-σμην, κομίζ-ομαι (θ. κομίδ-) ®κε-κόμι-σμαι / ἐ-κε-κομί-σμην
3) με χαρακτήρα π, β, φ ,πτ + μ ® μμ
π.χ. γράφ-ομαι ® γέ-γρα-μμαι / ἐ-γε-γρά-μμην , τρίβ-ομαι ® τέ-τρι-μμαι / ἐ-τε-τρί-μμην, κόπτ-ομαι ® κέ-κο-μμαι / ἐ-κε-κό-μμην, λείπ-ομαι ® λέ-λει-μμαι / ἐ-λε-λεί-μμην
ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β’ ΡΗΜΑΤΩΝ
Ορισμένα ρήματα δε σχηματίζουν ομαλά τον αόριστο αλλά με εντελώς διαφορετικό θέμα  από το ενεστωτικό .π.χ. θέμα ενεστώτα : μανθάν-ω / θέμα αορίστου β’ :ἔ-μαθ-ον.
Τα πιο συνηθισμένα ρήματα με β’ αόριστο είναι τα εξής :
ἄγω-ἤγαγον (θέμα ἀγαγ-) / ἄγομαι-ἠγαγόμην (θέμα ἀγαγ-)
αἰσθάνομαι-ᾐσθόμην (θέμα αἰσθ-)
αἱρῶ-εἷλον (θέμα ἑλ-) αἱροῦμαι-εἱλόμην (θέμα ἑλ-)
ἁμαρτάνω-ἥμαρτον (θέμα ἁμαρτ-)
ἀνέχομαι-ἠνεσχόμην (θέμα ἀνασχ-)
ἀπεχθάνομαι-ἀπηχθόμην (θέμα ἀπεχθ-)
ἀποθνῄσκω-ἀπέθανον (θέμα ἀποθαν-)
ἀφικνοῦμαι-ἀφικόμην (θέμα ἀφικ-)
βάλλω-ἔβαλον (θέμα βαλ-) βάλλομαι-ἐβαλόμην (θέμα βαλ-)
γίγνομαι-ἐγένομην (θέμα γεν-)
ἕπομαι-ἐφεσπόμην (θέμα ἐπισπ-)
ἔρχομαι-ἦλθον (θέμα ἐλθ-)
ἐρωτῶ-ἤρομην (θέμα ἐρ-)
ἐσθίω-ἔφαγον (θέμα φαγ-)
εὑρίσκω-ηὗρον (θέμα εὔρ-) εὑρίσκομαι-ηὑρόμην (θέμα εὕρ-)
ἔχω-ἔσχον (θέμα σχ-)  ἔχομαι-ἐσχόμην (θέμα σχ-)
θιγγάνω-ἔθιγον (θέμα θιγ-)
λαμβάνω-ἔλαβον (θέμα λαβ-) λαμβάνομαι-ἐλαβόμην (θέμα λαβ-)
λανθάνω-ἔλαθον (θέμα λαθ-)
λέγω-εἶπον (θέμα εἰπ-)
λείπω-ἔλιπον (θέμα λιπ-) λείπομαι-ἐλιπόμην (θέμα λιπ-)
μανθάνω-ἔμαθον (θέμα μαθ-)
ὄλλυμαι-ὠλόμην (θέμα ὀλ-)
ὁρῶ-εἶδον (θέμα ἰδ-)
πάσχω-ἔπαθον (θέμα παθ-)
πείθομαι-ἐπιθόμην (θέμα πιθ-)
πίνω-ἔπιον (θέμα πι-)
πυνθάνομαι-ἐπυθόμην (θέμα πυθ-)
τέμνω-ἔτεμον (θέμα τεμ-)
τρέπομαι-ἐτραπόμην (θέμα τραπ-)
τρέχω-ἔδραμον (θέμα δραμ-)
τυγχάνω-ἔτυχον (θέμα τυχ-)
ὑπισχνοῦμαι-ὑπεσχόμην (θέμα ὑποσχ-)
φέρω-ἤνεγκον (θέμα ἐνεγκ-)
φεύγω-ἔφυγον (θέμα φυγ-).

Δεν υπάρχουν σχόλια:

back to top