Δηλητήρια σε ποτάμια και λίμνες. Ασωπός και Πηνειός αναδεικνύονται πρωταθλητές της ρύπανσης με βαρέα μέταλλα

της Αλεξάνδρας Χαΐνη

Εκτεταμένη ρύπανση των ποταμών και λιμνών της Ελλάδας από βαρέα μέταλλα με άμεσες επιπτώσεις στις καλλιέργειες και άρα στις τροφές που καταναλώνουμε, καταγράφει έρευνα επιτροπής εμπειρογνωμόνων που συστάθηκε από τον «ενιαίο φορέα ελέγχου τροφίμων » (ΕΦΕΤ). Η έρευνα είχε ως στόχο την εκτίμηση των κινδύνων που κρύβει η κατανάλωση επιβαρημένων προϊόντων και τη λήψη των απαραίτητων μέτρων. Οι ερευνητές στηρίχτηκαν κυρίως σε στοιχεία για τα υδάτινα αποθέματα της χώρας που τους διέθεσαν ελληνικά δημόσια και ιδιωτικά εργαστήρια, δυσκολεύτηκαν όμως να συλλέξουν αναλύσεις σχετικά με τα τρόφιμα. «Πρωταθλητής» στη ρύπανση αναδείχθηκε, όπως ήταν αναμενόμενο, ο Ασωπός. Στο ποταμό διαπιστώθηκε συγκέντρωση όλων των βαρέων μετάλλων και μάλιστα, στην πλειονότητά τους, πάνω από τα όρια που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Δύσκολη όμως είναι η κατάσταση και στη λίμνη Πετρών όπου καταγράφηκαν υπερβολικά υψηλές τιμές υδράργυρου. Οι ειδικοί συνδέουν τις συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων με τις απορρίψεις βιομηχανικών ή/και αστικών αποβλήτων και, παράλληλα, εκφράζουν φόβους για το ποσοστό διείσδυσής τους στην τροφική αλυσίδα μέσω του υδροφόρου ορίζοντα. Από τα στοιχεία που κατόρθωσαν να συλλέξουν προκύπτει αύξηση των βαρέων μετάλλων σε ορισμένα τρόφιμα όπως στα καρότα Θηβών, όπου ανιχνεύεται νικέλιο μέχρι και 1.6μg/kg, ενώ στη βιβλιογραφία οι τιμές του συγκεκριμένου μετάλλου φτάνουν μέχρι το 0.28 μg/kg. «Στόχος του "ευρωπαϊκού φορέα ελέγχου τροφίμων " (EFSA) είναι να μειωθεί η εβδομαδιαία ανεκτή πρόσληψη βαρέων μετάλλων», επισημαίνει ο χημικός τροφίμων, επίκουρος καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ζαμπετάκης , ο οποίος διαπιστώνει αντίφαση ανάμεσα στις δύο τάσεις και θέτει ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη θωράκιση της δημόσιας υγείας την ενδελεχή καταγραφή των βαρέων μετάλλων στα τρόφιμα ελληνικής παραγωγής. Βαρέα μέταλλα στα ποτάμια και τις λίμνες της χώρας σε συγκεντρώσεις κατά πολύ υψηλότερες από τα όρια ασφαλείας που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), διαπιστώνει έρευνα ειδικών εμπειρογνωμόνων του ΕΦΕΤ. Οι ερευνητές συγκέντρωσαν στοιχεία για τους ποταμούς Έβρο, Νέστο, Στρυμόνα, Αλιάκμονα, Αξιό, Λουδία, Πηνειό, Κηφισό, Ασωπό και Αλφειό καθώς και για τις λίμνες Βιστωνίδα, Κερκίνη, Μεγάλη και Μικρή Βόλβη, Δοϊράνη, Κορώνεια, Βεγορίτιδα, Πετρών, Μεγάλη και Μικρή Πρέσπα, Καστοριάς, Υλίκη και τις λίμνες Μαραθώνα και Μόρνου, από τα οποία διαπιστώνεται εκτεταμένη ρύπανση που έχει απόλυτη σχέση με τη βιομηχανική δραστηριότητα. O «πρωταθλητής» Ο Ασωπός πήρε πάλι τα ηνία ως ο πλέον ρυπασμένος ποταμός της χώρας, καθώς όλα τα μεταλλικά ιχνοστοιχεία υπερβαίνουν τα ανώτατα επιτρεπτά όρια της οδηγίας 98/83 της ΕΕ σχετικά με την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης . Η συνολική μάλιστα συγκέντρωση βαρέων μετάλλων στον ποταμό υπολογίζεται στα 372μg/l, με κάποια να υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια, όπως: ο μόλυβδος (20 φορές πάνω), το κάδμιο (12 φορές πάνω) Κάποια άλλα, όπως το χρώμιο (65μg/l με όριο το 50), το αρσενικό (10μg/l με όριο το 10) και το νικέλιο (13μg/l με όριο το 20) αγγίζουν τα όρια. Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι στην περιοχή υπάρχει και το επιπρόσθετο ζήτημα της υψηλής συγκέντρωσης (4.5μg/l) εξασθενούς χρωμίου. Δεύτερος στη σειρά έρχεται ο Πηνειός, που παρουσιάζει σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις σε νικέλιο και χρώμιο (9.5 και 13μg/l, αντίστοιχα). Τις χαμηλότερες συγκεντρώσεις έχουν ο Βοιωτικός Κηφισός και ο Αλφειός, ενώ τα υπόλοιπα ποτάμια δεν υπερβαίνουν τα όρια. Σε όλες τις περιπτώσεις, πάντως, η παρουσία βαρέων μετάλλων συνδέεται με γεωγενείς αλλά και ανθρωπογενείς παράγοντες και κυρίως με την εντατικοποίηση της γεωργίας και τις απορρίψεις βιομηχανικών ή/και αστικών αποβλήτων. Λίμνες με υδράργυρο Όσον αφορά τα λιμναία οικοσυστήματα, συνολικά, οι επιβαρύνσεις εκτός ορίων αφορούν τον υδράργυρο και το αρσενικό, ενώ οι υψηλότερες εντός επιτρεπτών ορίων συγκεντρώσεις αφορούν τον μόλυβδο και το νικέλιο και σχετίζονται με ανθρωπογενείς παράγοντες. Σε χειρότερη κατάσταση βρίσκεται η λίμνη Πετρών στο Αμύνταιο Φλώρινας, με συνολική συγκέντρωση βαρέων μετάλλων τα 120.2μg/l. Καταγράφηκαν υπερβολικά υψηλές τιμές υδράργυρου (112μg/l), γεγονός που αποδίδεται στο ότι η λίμνη δέχεται τα απόβλητα των εργοστασίων της Πτολεμαΐδας. Η Κορώνεια υπερβαίνει το όριο όσον αφορά τον υδράργυρο με τιμή 0.70μg/l, ενώ συγκεντρώσεις πάνω από το όριο εμφανίζει και στο αρσενικό (20.80μg/l), στοιχείο στο οποίο την «πρωτιά» κατέχει η Δοϊράνη με 30.90μg/l. Υψηλότερα ποσοστά μόλυβδου έχουν η Μικρή Βόλβη και η Κορώνεια (6.9 και 5.7μg/l, αντίστοιχα) και νικελίου η Κορώνεια, η Βεγορίτιδα και η Δοϊράνη (7.8μg/l, 5.8μg/l και 5.1μg/l, αντίστοιχα). Υπόγεια ύδατα Όσον αφορά τα υπόγεια νερά, τα διαθέσιμα στοιχεία ήταν πολύ περιορισμένα, ενώ προέκυψαν σημαντικές διαφοροποιήσεις από περιοχή σε περιοχή. Ενδεικτικά αναφέρουμε το Λαύριο, μια περιοχή με μικτή θειούχα μεταλλοφορία, στα υπόγεια νερά του οποίου οι συγκεντρώσεις σε μόλυβδο, νικέλιο και κάδμιο υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια, με αποτέλεσμα η χρήση τους να θεωρείται απαγορευτική για ανθρώπινη κατανάλωση. Το αυτό εκτιμάται ότι ισχύει και για την Πτολεμαΐδα, το Αλιβέρι και τη Μεγαλόπολη, ενώ τα νερά του Ωρωπού και των Οινοφύτων έχουν υψηλές συγκεντρώσεις σε εξασθενές χρώμιο (80μg/l στο μεν και 53μg/l στα δε). ΠΗΓΉ