Τσιμαμάντα Αντίτσι: ο κίνδυνος της μονοσήμαντης ιστορίας

Οι ζωές μας, οι κουλτούρες μας, αποτελούνται από πολλές ιστορίες που συμπίπτουν. Η συγγραφέας Τσιμαμάντα Αντίτσι διηγείται την ιστορία για το πώς βρήκε την αυθεντική πολιτισμική φωνή της -- και προειδοποιεί πως αν ακούμε μία μονοσήμαντη ιστορία για έναν άνθρωπο ή μια χώρα, κινδυνεύουμε σε μεγάλο βαθμό να την παρεξηγήσουμε. "Αφηγούμαι ιστορίες και θα ήθελα να σας πω μερικές προσωπικές ιστορίες γι΄αυτό που ονομάζω "κίνδυνο της μονοσήμαντης ιστορίας". Μεγάλωσα σε μια πανεπιστημιούπολη στην ανατολική Νιγηρία. Η μητέρα μου λέει ότι ξεκίνησα να διαβάζω όταν ήμουν δύο χρονών, αν και μάλλον αυτό έγινε στα τέσσερα. Ξεκίνησα να διαβάζω μικρή και διάβαζα βρετανικά και αμερικανικά παιδικά βιβλία. Ξεκίνησα επίσης να γράφω από μικρή. Και όταν άρχισα να γράφω, περίπου επτά χρονών, ιστορίες με μολύβι και ζωγραφιές με κηρομπογιές που η καημένη η μητέρα μου αναγκαζόταν να διαβάζει, έγραφα ακριβώς τις ίδιες ιστορίες που διάβαζα. Όλοι οι ήρωες ήταν λευκοί με γαλάζια μάτια. Έπαιζαν στο χιόνι. Έτρωγαν μήλα. (Γέλια) Και συζητούσαν πολύ για τον καιρό, τι ωραία που ήταν όταν έβγαινε ο ήλιος. (Γέλια) Παρά το γεγονός ότι ζούσα στη Νιγηρία και δεν είχα βγει ποτέ από τη χώρα. Δεν είχαμε χιόνι. Τρώγαμε μάνγκο και δεν συζητούσαμε ποτέ για τον καιρό, διότι δεν υπήρχε λόγος. Οι ήρωές μου έπιναν επίσης πολλή τζιτζιμπίρα επειδή οι ήρωες στα βρετανικά βιβλία που διάβαζα έπιναν τζιτζιμπίρα. Κι ας μην είχα ιδέα τι ήταν η τζιτζιμπίρα. (Γέλια) Για πολλά χρόνια, είχα μια τεράστια επιθυμία να τη δοκιμάσω. Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία. Γίνεται σαφές, νομίζω, πόσο ευεπηρέαστοι και ευάλωτοι είμαστε μπροστά σε μια ιστορία, ειδικά ως παιδιά. Καθώς το μόνο που είχα διαβάσει ήταν βιβλία με ξένους χαρακτήρες, είχα πειστεί ότι τα βιβλία, από τη φύση τους, έπρεπε να έχουν ξένους μέσα και έπρεπε να αναφέρονται σε πράγματα με τα οποία εγώ δεν μπορούσα να ταυτιστώ. Τα πράγματα άλλαξαν όταν ανακάλυψα τα αφρικανικά βιβλία. Δεν υπήρχαν και πολλά. Και δεν ήταν το ίδιο εύκολο να τα βρεις όπως τα ξένα. Αλλά εξαιτίας συγγραφέων όπως ο Τσινούα Ατσέμπε και ο Καμάρα Λάυε έκανα μια νοητική στροφή στην αντίληψή μου για τη λογοτεχνία. Συνειδητοποίησα πως άνθρωποι σαν κι εμένα, κορίτσια με δέρμα στο χρώμα της σοκολάτας, με κατσαρά μαλλιά που δεν πιάνονται αλογοουρά, μπορούν επίσης να υπάρξουν στη λογοτεχνία. Άρχισα να γράφω για πράγματα που αναγνώριζα. Μου άρεσαν πολύ τα αμερικανικά και τα βρετανικά βιβλία που διάβαζα. Μου ξυπνούσαν τη φαντασία. Μου άνοιγαν νέους κόσμους. Όμως, η απρόβλεπτη συνέπεια ήταν να μην γνωρίζω πως άνθρωποι σαν κι εμένα μπορούσαν να υπάρξουν στη λογοτεχνία. Έτσι, η ανακάλυψη των Αφρικανών συγγραφέων λειτούργησε ως εξής: Με γλίτωσε από το να έχω μία μονοσήμαντη ιστορία για την ουσία των βιβλίων. Προέρχομαι από μια συμβατική, μεσοαστική οικογένεια της Νιγηρίας. Ο πατέρας μου ήταν καθηγητής. Η μητέρα μου ήταν διοικητική υπάλληλος. Και, όπως συνηθιζόταν, είχαμε υπηρέτες στο σπίτι που ζούσαν μαζί μας, οι οποίοι κατάγονταν συχνά από τα κοντινά αγροτικά χωριά. Τη χρονιά που έγινα οκτώ ετών, ήρθε ένας καινούριος υπηρέτης. Λεγόταν Φιντέ. Το μόνο που μας είπε η μητέρα μου γι' αυτόν ήταν πως η οικογένειά του ήταν πολύ φτωχή. Η μητέρα μου έστελνε γλυκοπατάτες και ρύζι και τα παλιά μας ρούχα στην οικογένειά του. Και όταν δεν έτρωγα το φαγητό μου, η μητέρα μου έλεγε, «Τελείωσε το φαγητό σου! Άνθρωποι σαν την οικογένεια του Φιντέ δεν έχουν τίποτα». Έτσι λυπόμουν τρομερά την οικογένεια του Φιντέ. Ένα Σάββατο πήγαμε στο χωριό του για επίσκεψη και η μητέρα του μας έδειξε ένα καλάθι με όμορφα σχέδια, από βαμμένη ψάθα, που είχε φτιάξει ο αδελφός του. Ξαφνιάστηκα. Δεν είχα φανταστεί ότι κάποιος από την οικογένειά του μπορούσε να φτιάξει κάτι. Το μόνο που είχα ακούσει γι΄αυτούς ήταν η φτώχεια τους και αδυνατούσα να τους δω σαν κάτι άλλο εκτός από φτωχούς. Η φτώχεια τους ήταν η μονοσήμαντη ιστορία που ήξερα γι' αυτούς. Χρόνια αργότερα το σκεφτόμουν, όταν πια έφυγα από τη Νιγηρία για σπουδές σε πανεπιστήμιο των Ηνωμένων Πολιτειών. Ήμουν 19 ετών. Η Αμερικανίδα συγκάτοικός μου εξεπλάγην μαζί μου. Με ρώτησε πού είχα μάθει να μιλάω τόσο καλά Αγγλικά και σάστισε όταν είπα ότι στη Νιγηρία τα Αγγλικά είναι η επίσημη γλώσσα. Ρώτησε αν μπορούσε να ακούσει αυτό που αποκάλεσε «μουσική της φυλής μου» και απογοητεύτηκε πολύ στη συνέχεια όταν της έδειξα μια κασέτα της Μαράια Κάρεϊ. (Γέλια) Υπέθεσε ότι δεν ήξερα πώς να χρησιμοποιώ την ηλεκτρική κουζίνα. Με ξάφνιασε το εξής: με λυπόταν πριν καν με δει. Η θέση της απέναντί μου, ως Αφρικανή, ήταν εξ ορισμού ένας συγκαταβατικός, καλοπροαίρετος οίκτος. Η συγκάτοικός μου είχε μια μονοσήμαντη ιστορία για την Αφρική. Μία ιστορία καταστροφής. Σε αυτήν την ιστορία δεν υπήρχε πιθανότητα οι Αφρικανοί να μοιάζουν μ' εκείνη, με οποιονδήποτε τρόπο. Δεν υπήρχε πιθανότητα αισθημάτων πιο σύνθετων από τον οίκτο. Δεν υπήρχε πιθανότητα σύνδεσης ισότιμων ανθρώπων. Πρέπει να πω ότι πριν να έρθω στις Η.Π.Α. δεν προσδιοριζόμουν συνειδητά ως Αφρικανή. Αλλά στις Η.Π.Α., κάθε φορά που γινόταν αναφορά στην Αφρική όλοι στρέφονταν σε μένα. Και ας μην γνώριζα τίποτα για μέρη όπως η Ναμίμπια. Τελικά όμως ενστερνίστηκα τη νέα ταυτότητα και πλέον νιώθω Αφρικανή σε πολλά επίπεδα. Παρόλο που ακόμα εκνευρίζομαι αρκετά όταν αναφέρονται στην Αφρική ως χώρα. Η πιο πρόσφατη εμπειρία μου είναι από την, κατά τα άλλα υπέροχη πτήση μου, από το Λάγος δύο μέρες πριν, στην οποία η Βέρτζιν ανακοίνωσε ότι διεξάγει φιλανθρωπικό έργο στην «Ινδία, την Αφρική και άλλες χώρες». (Γέλια) Έτσι αφού πέρασα μερικά χρόνια στις Η.Π.Α. ως Αφρικανή, άρχισα να κατανοώ τη στάση της συγκατοίκου μου απέναντί μου. Αν δεν είχα μεγαλώσει στη Νιγηρία και αν το μόνο που ήξερα για την Αφρική ήταν η εικόνα που κυκλοφορεί, θα πίστευα κι εγώ ότι η Αφρική είναι ένας τόπος με όμορφα τοπία, όμορφα ζώα και ακατανόητους ανθρώπους, που κάνουν άσκοπους πολέμους, πεθαίνουν από φτώχεια και ΕΙΤΖ, ανήμποροι να υπερασπίσουν τον εαυτό τους, και περιμένουν να σωθούν από κάποιον ευγενικό, λευκό ξένο. Θα έβλεπα τους Αφρικανούς με τον ίδιο τρόπο που, όταν ήμουν μικρή, έβλεπα την οικογένεια του Φιντέ. Αυτή η μονοσήμαντη ιστορία της Αφρικής πιστεύω τελικά ότι πηγάζει από τη δυτική λογοτεχνία. Παραθέτω ένα απόσπασμα από τα γραπτά ενός Λονδρέζου εμπόρου, του Τζον Λοκ, ο οποίος μπάρκαρε για τη δυτική Αφρική το 1561 και κράτησε ένα συναρπαστικό ημερολόγιο του ταξιδιού του. Αφού αναφέρεται στους μαύρους Αφρικανούς ως "ζώα που δεν έχουν σπίτια", γράφει, "Υπάρχουν επίσης άνθρωποι χωρίς κεφάλι, με το στόμα και τα μάτια πάνω στο στήθος τους". Γελάω κάθε φορά που το διαβάζω. Είναι αξιοθαύμαστη η φαντασία του Τζον Λοκ, αλλά τα γραπτά του είναι σημαντικά διότι σηματοδοτούν την αρχή της παράδοσης εξιστόρησης αφρικανικών ιστοριών στη Δύση. Μιας παράδοσης που θέλει την υποσαχάρια Αφρική, έναν τόπο γεμάτο αρνητικά, διαφορές, σκοτάδι, ανθρώπους οι οποίοι, σύμφωνα με τον υπέροχο ποιητή, Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, είναι «μισοί διάβολοι, μισοί παιδιά». Κι έτσι άρχισα να συνειδητοποιώ ότι η Αμερικανίδα συγκάτοικός μου πρέπει σ' όλη τη ζωή της, να είχε δει και να είχε ακούσει διαφορετικές εκδοχές αυτής της μονοσήμαντης ιστορίας, όπως κι ο καθηγητής μου, ο οποίος μου είπε κάποτε ότι το μυθιστόρημά μου δεν ήταν «αυθεντικά αφρικανικό». Θα μπορούσα να δεχτώ ότι αρκετά σημεία ήταν λάθος στο μυθιστόρημά μου, ότι είχα αποτύχει σε αρκετές περιπτώσεις. Αλλά δεν μπορούσα να φανταστώ ότι είχα αποτύχει να κατορθώσω την επονομαζόμενη αφρικανική αυθεντικότητα. Στην πραγματικότητα δεν ήξερα καν τι ήταν η αφρικανική αυθεντικότητα. Ο καθηγητής μου είπε πως οι ήρωές μου έμοιαζαν πολύ με τον ίδιο, που ήταν μορφωμένος και ανήκε στη μεσαία τάξη. Οι ήρωές μου οδηγούσαν αυτοκίνητα. Δεν πέθαιναν της πείνας. Συνεπώς δεν ήταν αυθεντικοί Αφρικανοί. Να προσθέσω όμως, εν συντομία, ότι είμαι εξίσου ένοχη στο θέμα της μίας και μονοσήμαντης ιστορίας. Πριν μερικά χρόνια, επισκέφτηκα το Μεξικό από τις Η.Π.Α. Το πολιτικό κλίμα στις Η.Π.Α. ήταν τότε τεταμένο. Υπήρχαν διαφωνίες σχετικά με τη μετανάστευση. Και, όπως συχνά συμβαίνει στην Αμερική, η μετανάστευση έγινε συνώνυμο των Μεξικανών. Ακούγονταν ατελείωτες ιστορίες για Μεξικανούς οι οποίοι εκμεταλλεύονταν το σύστημα υγείας, περνούσαν κρυφά τα σύνορα, τους συνελάμβαναν στα σύνορα και τα λοιπά. Θυμάμαι που περπατούσα την πρώτη μέρα στη Γκουανταλαχάρα, παρακολουθώντας τον κόσμο να πηγαίνει στη δουλειά του, να φτιάχνει τορτίγιας στην αγορά, να καπνίζει, να γελάει. Θυμάμαι ότι εξεπλάγην κάπως. Και ύστερα με κυρίευσε ντροπή. Συνειδητοποίησα ότι είχα απορροφηθεί τόσο πολύ από την εικόνα των Μεξικανών στα ΜΜΕ που στο μυαλό μου είχαν γίνει μόνο ένα πράγμα: οι καημένοι οι μετανάστες. Είχα χάψει τη μία και μοναδική ιστορία για τους Μεξικανούς και ντρεπόμουν αφάνταστα για τον εαυτό μου. Έτσι λοιπόν μπορείς να δημιουργήσεις μία ιστορία, δείχνοντας μόνο ένα πράγμα για έναν λαό, ένα και μόνο πράγμα, ξανά και ξανά, μέχρι να γίνουν αυτό τελικά. Είναι αδύνατο ν' αναφερθείς στη μονοσήμαντη ιστορία χωρίς ν' αναφερθείς στην εξουσία. Υπάρχει μια λέξη, μια λέξη στα Ίγκμπο, την οποία θυμάμαι κάθε φορά που σκέφτομαι τις δομές εξουσίας στον κόσμο και η λέξη είναι «νκάλι». Είναι ουσιαστικό και σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «να είσαι σπουδαιότερος από τον άλλο». Όπως οι κόσμοι της οικονομίας και της πολιτικής, οι ιστορίες, ορίζονται από την αρχή του νκάλι. Ο τρόπος που λέγονται, ποιος τις λέει, πότε λέγονται, πόσες ιστορίες λέγονται, όλα εξαρτώνται από την εξουσία. Εξουσία είναι η ικανότητα να λες την ιστορία ενός ανθρώπου, σαν να ήταν η μοναδική ιστορία γι' αυτόν τον άνθρωπο. Ο Παλαιστίνιος ποιητής Μουρίντ Μπαργκούτι γράφει πως αν θέλεις να στερήσεις κάτι από έναν λαό, ο πιο απλός τρόπος για να το πετύχεις είναι πεις την ιστορία του ξεκινώντας την αφήγηση από το σημείο, "Δεύτερον". Ξεκινήστε την ιστορία με τα βέλη των ιθαγενών Αμερικανών και όχι με την άφιξη των Βρετανών και θα έχετε μια εντελώς διαφορετική ιστορία. Ξεκινήστε την ιστορία με την αποτυχία του αφρικανικού κράτους και όχι με την αποικιοκρατική δημιουργία του αφρικανικού κράτους και θα έχετε μια εντελώς διαφορετική ιστορία. Μίλησα πρόσφατα σε ένα πανεπιστήμιο όπου ένας φοιτητής μου είπε πόσο κρίμα ήταν που οι άντρες στη Νιγηρία είναι βίαιοι όπως ο πατέρας στο μυθιστόρημά μου. Του είπα πως είχα μόλις διαβάσει ένα μυθιστόρημα με τίτλο "Αμερικανική Ψύχωση" -- (Γέλια) -- και πόσο κρίμα ήταν που οι νεαροί Αμερικανοί ήταν κατά συρροή δολοφόνοι. (Γέλια) (Χειροκρότημα) Εντάξει, προφανώς είχα εκνευριστεί κάπως όταν το είπα αυτό. (Γέλια) Ποτέ δεν θα φανταζόμουν πως επειδή είχα διαβάσει απλώς ένα μυθιστόρημα στο οποίο ο ήρωας ήταν κατά συρροή δολοφόνος, αυτός θ' αντιπροσώπευε όλους τους Αμερικανούς. Όχι επειδή είμαι καλύτερος άνθρωπος από τον φοιτητή αλλά επειδή εξαιτίας της πολιτισμικής και οικονομικής δύναμης της Αμερικής, γνώριζα πολλές ιστορίες για την Αμερική. Είχα διαβάσει Τάιλερ και Άπνταϊκ και Στάινμπεκ και Γκέιτσκιλ. Δεν ήξερα μία μόνο ιστορία για την Αμερική. Όταν έμαθα πριν μερικά χρόνια, ότι οι συγγραφείς έπρεπε να έχουν ζήσει άσχημη παιδική ηλικία για να είναι επιτυχημένοι, άρχισα να σκέφτομαι πώς θα μπορούσα να επινοήσω διάφορα φρικτά πράγματα που μου έκαναν οι γονείς μου. (Γέλια) Η αλήθεια όμως, είναι ότι έζησα πολύ ευτυχισμένα παιδικά χρόνια, με γέλιο κι αγάπη, σε μια πολύ δεμένη οικογένεια. Είχα όμως και παππούδες που πέθαναν σε προσφυγικούς καταυλισμούς. Ο εξάδελφός μου Πόλι πέθανε επειδή δεν υπήρχαν τα απαραίτητα ιατρικά μέσα. Ένας πολύ στενός μου φίλος, ο Οκολόμα, πέθανε σε αεροπορικό δυστύχημα επειδή οι πυροσβεστικές αντλίες δεν είχαν νερό. Μεγάλωσα σε καταπιεστικά στρατιωτικά καθεστώτα, που υποτιμούσαν την εκπαίδευση, με αποτέλεσμα πολλές φορές οι γονείς μου να μην πληρώνονται. Κι έτσι όταν ήμουν μικρή, η μαρμελάδα χάθηκε από το τραπέζι μας, ύστερα χάθηκε και η μαργαρίνη, ύστερα ακρίβυνε πολύ το ψωμί κι ύστερα μπήκε δελτίο στο γάλα. Και πάνω από όλα, ένας φυσικός πολιτικός φόβος εισέβαλε στη ζωή μας. Όλες αυτές οι ιστορίες με κάνουν αυτή που είμαι. Αλλά αν επιμείνω μόνο στις αρνητικές είναι σαν να ισοπεδώνω την εμπειρία μου και να παραβλέπω τις πολλές άλλες ιστορίες που με διαμόρφωσαν. Μία μόνο ιστορία δημιουργεί στερεότυπα. Και το πρόβλημα με τα στερεότυπα δεν είναι ότι είναι αναληθή, αλλά ότι είναι ελλιπή. Παίρνουν μία ιστορία και την κάνουν τη μοναδική ιστορία. Φυσικά, η Αφρική είναι μια ήπειρος γεμάτη καταστροφές. Τεράστιες, όπως οι φρικτοί βιασμοί στο Κονγκό. Και θλιβερές, όπως το γεγονός ότι 5.000 άνθρωποι κάνουν αίτηση σε μία κενή θέση εργασίας στη Νιγηρία. Υπάρχουν όμως και άλλες ιστορίες που δεν μιλούν για καταστροφή. Και είναι πολύ σημαντικό, εξίσου σημαντικό, να μιλάμε γι' αυτές. Πάντα ένιωθα ότι είναι αδύνατο να γνωρίσεις σωστά έναν τόπο ή έναν άνθρωπο αν δεν γνωρίσεις όλες τις ιστορίες του τόπου ή του ανθρώπου. Η συνέπεια της μονοσήμαντης ιστορίας είναι η εξής: στερεί την αξιοπρέπεια από τον άνθρωπο. Μας δυσκολεύει να πιστέψουμε ότι είμαστε ισότιμα ανθρώπινα όντα. Τονίζει πόσο διαφορετικοί είμαστε και όχι πόσο ίδιοι. Τι θα γινόταν αν πριν πάω στο Μεξικό είχα παρακολουθήσει το θέμα της μετανάστευσης και από τις δύο πλευρές, των Η.Π.Α. και του Μεξικού; Τι θα γινόταν αν η μητέρα μου μας είχε πει ότι η οικογένεια του Φιντέ ήταν φτωχή και εργατική; Τι θα γινόταν αν είχαμε ένα αφρικανικό τηλεοπτικό δίκτυο που έδειχνε διαφορετικές αφρικανικές ιστορίες σε όλον τον κόσμο; Αυτό που ο Νιγηριανός συγγραφέας Τσινούα Ατσέμπε ονομάζει «ισορροπία των ιστοριών». Τι θα γινόταν αν η συγκάτοικός μου ήξερε τον εκδότη μου στη Νιγηρία, τον Μούκτα Μπακαράι, έναν αξιόλογο άνθρωπο ο οποίος άφησε τη δουλειά του στην τράπεζα, για να πραγματοποιήσει το όνειρό του και να ανοίξει έναν εκδοτικό οίκο; Η παράδοση θέλει τους Νιγηριανούς να μη διαβάζουν λογοτεχνία. Εκείνος διαφωνούσε. Πίστευε ότι όσοι μπορούσαν να διαβάσουν, θα διάβαζαν, αν υπήρχε διαθέσιμη και οικονομική λογοτεχνία. Λίγο μετά την κυκλοφορία του πρώτου μου μυθιστορήματος πήγα σε έναν τηλεοπτικό σταθμό στο Λάγος για μια συνέντευξη. Μια γυναίκα που εργαζόταν στην αλληλογραφία ήρθε και μου είπε, "Μου άρεσε πολύ το βιβλίο σου. Δεν μου άρεσε το τέλος. Πρέπει να γράψεις και δεύτερο μέρος, στο οποίο θα γίνει το εξής..." (Γέλια) Και μου είπε τι να γράψω στο δεύτερο μέρος του βιβλίου. Δεν ήταν μόνο κάτι όμορφο, ήταν και πολύ συγκινητικό. Ήταν μια γυναίκα, από τους απλούς Νιγηριανούς οι οποίοι κανονικά δεν διαβάζουν. Και όχι μόνο είχε διαβάσει το βιβλίο αλλά το είχε κάνει δικό της και θεωρούσε ότι δικαιούνταν να μου πει τι να γράψω στη συνέχεια. Τι θα γινόταν αν η συγκάτοικός μου ήξερε τη φίλη μου Φούμι Όντα, μια ατρόμητη γυναίκα η οποία παρουσιάζει μια τηλεοπτική εκπομπή στο Λάγος και έχει αποφασίσει να λέει τις ιστορίες που προτιμάμε να ξεχνάμε; Τι θα γινόταν αν η συγκάτοικός μου ήξερε για την εγχείριση καρδιάς που έγινε στο νοσοκομείο του Λάγος την περασμένη εβδομάδα; Τι θα γινόταν αν η συγκάτοικός μου ήξερε τη σύγχρονη μουσική της Νιγηρίας; Ταλαντούχους ανθρώπους που τραγουδούν στα Αγγλικά και στα Πιτζίν και στα Ίγκμπο και τα Γιορούμπα και τα Ίτζο, συνδυάζοντας επιρροές από τον Τζέι Ζι και τον Φελά μέχρι τον Μπομπ Μάρλεϊ και τους προγόνους τους. Τι θα γινόταν αν η συγκάτοικός μου ήξερε για τη δικηγόρο που σε πρόσφατη δίκη στη Νιγηρία αμφισβήτησε έναν γελοίο νόμο που απαιτεί από τις γυναίκες να παίρνουν την άδεια του συζύγου τους πριν να ανανεώσουν τα διαβατήριά τους; Τι θα γινόταν αν η συγκάτοικός μου ήξερε για το Νόλιγουντ, που απαρτίζεται από πρωτοπόρους που γυρίζουν ταινίες παρά τις μεγάλες τεχνικές δυσκολίες; Ταινίες τόσο δημοφιλείς που αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα των Νιγηριανών που καταναλώνουν αυτό που παράγουν. Τι θα γινόταν αν η συγκάτοικός μου ήξερε για την εκπληκτική και φιλόδοξη κομμώτριά μου, η οποία ξεκίνησε τη δική της επιχείρηση και πουλάει εξτένσιον; Ή για τα εκατομμύρια των άλλων Νιγηριανών που ξεκινούν επιχειρήσεις και μερικές φορές αποτυγχάνουν αλλά συνεχίζουν να έχουν φιλοδοξίες; Κάθε φορά που είμαι στη χώρα μου ακούω τα συνηθισμένα παράπονα από τους περισσότερους Νιγηριανούς: την κακή υποδομή, την κακή κυβέρνηση. Αλλά βλέπω και την εκπληκτική προσαρμοστικότητα των ανθρώπων που προκόβουν χωρίς την κυβέρνηση και χωρίς την υποστήριξή της. Διδάσκω σε εργαστήρια γραφής στο Λάγος κάθε καλοκαίρι και μου φαίνεται απίστευτο πόσοι συμμετέχουν, πόσοι ανυπομονούν να γράψουν, να πουν ιστορίες. Με τον εκδότη μου στη Νιγηρία ξεκινήσαμε μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που λέγεται Ταμείο Φαραφίνα. Έχουμε μεγάλα όνειρα, να χτίσουμε βιβλιοθήκες και να ανακαινίσουμε όσες υπάρχουν ήδη και να προμηθεύσουμε με βιβλία τα δημόσια σχολεία που έχουν άδειες βιβλιοθήκες, αλλά και να διοργανώσουμε πολλά, πολλά εργαστήρια, ανάγνωσης και γραφής, για όλους εκείνους που επιθυμούν να πουν τις πολλές ιστορίες μας. Οι ιστορίες είναι σημαντικές. Οι πολλές ιστορίες είναι σημαντικές. Οι ιστορίες έχουν χρησιμοποιηθεί για να στερήσουν και να βλάψουν. Αλλά οι ιστορίες μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να δώσουν δύναμη και ανθρωπιά. Οι ιστορίες μπορούν να καταστρέψουν την αξιοπρέπεια ενός λαού. Αλλά μπορούν και να την αποκαταστήσουν. Η Αμερικανίδα συγγραφέας Άλις Γουόκερ έγραψε για τους συγγενείς της από το νότο που μετακόμισαν στο βορρά. Τους ανέφερε σε ένα βιβλίο για τη ζωή στο νότο που είχαν αφήσει πίσω τους. «Κάθισαν και διάβασαν το βιβλίο μόνοι τους, άκουσαν κι εμένα να το διαβάζω και ήταν σαν να κερδίζαμε ξανά τον Παράδεισο.» Θα ήθελα να τελειώσω με την εξής σκέψη: όταν απορρίπτουμε τη μονοσήμαντη ιστορία, όταν συνειδητοποιούμε ότι ποτέ δεν υπάρχει μία και μοναδική ιστορία για οποιονδήποτε τόπο, τότε κερδίζουμε ξανά τον Παράδεισο. Ευχαριστώ."