Χουλιγκανισμός στο ποδόσφαιρο

Η βία στα γήπεδα, ως φαινόμενο κοινωνικό, έχει αποκτήσει διαστάσεις και με την έξαρσή του χρήζει κοινωνιολογικής μελέτης. Ως προς τα αίτια της εμφάνισης αυτής της αντικοινωνικής συμπεριφοράς, όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς συμφωνούν. Την αποδίδουν στις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν. Και ο σκεπτόμενος πολίτης, αφελώς ίσως, διερωτάται:

· Τι είναι ο χούλιγκαν;

· Είναι άραγε μάζες ανομοιογενείς, που σχηματίζονται αυθόρμητα;

· Άτομα του κοινωνικού περιθωρίου, που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στην εξέδρα και καλύπτονται πίσω από τον τίτλο του «φιλάθλου» κάποιου συλλόγου;

Ως χουλιγκανισμός αναφέρεται η ανάρμοστη και βίαιη συμπεριφορά οπαδών αθλητικών ομάδων που οδηγεί στη διατάραξη της τάξης. Εκφάνσεις χουλιγκανισμού συνήθως θεωρούνται πράξεις όπως η υβριστική συμπεριφορά σε γήπεδα κατά τη διάρκεια αγώνων πολλές φορές με ρατσιστική διάθεση, η επιθετική συμπεριφορά σε αυτούς τους χώρους, οι εισβολές οπαδών στον αγωνιστικό χώρο πολλές φορές με βίαιες διαθέσεις, οι ομαδικές συγκρούσεις οπαδών εντός και εκτός γηπέδων καθώς και δολοφονίες που γίνονται μεταξύ οπαδών που τάσσονται υπέρ διαφορετικών ομάδων.
Ο όρος χρησιμοποιείται πολύ συχνά για να περιγράψει την συμπεριφορά των οπαδών σε αγώνες ποδοσφαίρου. Με αυτόν τον τρόπο δηλώνονται βανδαλισμοί και ομαδικές συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα πριν, κατά τη διάρκεια, ή μετά από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, αλλά δεν είναι λίγες οι φορές που προκαθορισμένες συγκρούσεις μεταξύ οπαδών γίνονται ανεξάρτητα από τους αγώνες ή με αφορμές αγώνες άλλων αθλημάτων. Ο χουλιγκανισμός ονομάστηκε έτσι από τον όρο «hooliganism» που χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του 1890 για να χαρακτηρίσει τη συμπεριφορά συμμοριών των δρόμων. Η χρήση του όρου εμφανίζεται σε μια αναφορά της αστυνομίας του Λονδίνου το 1898, αλλά ενδεχομένως δεν είναι η πρώτη. Μία επικρατής θεωρία αναφέρει πως ο όρος πάρθηκε από το όνομα του Πάτρικ Χούλιχαν ο οποίος ήταν Ιρλανδός βάνδαλος που έμενε στο Λονδίνο. Μια άλλη θεωρία αναφέρει πως ο όρος προέρχεται από τον απολίτιστο τρόπο ζωής μιας Ιρλανδικής αγροτικής οικογένειας. Άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι ο όρος πάρθηκε από μία συμμορία του δρόμου στο Ίσλινγτον του Λονδίνου που είχε το όνομα «Χούλ»". Τέλος, υπάρχει και μια θεωρία που υποστηρίζει ότι ο όρος βασίζεται στην Ιρλανδική λέξη «houlie» που χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει ένα έκλυτο πάρτι..

Κρούσματα χουλιγκανισμού
Στην Αγγλία και αφού οι πρώτοι κανόνες του σύγχρονου ποδοσφαίρου είχαν εδραιωθεί, σημειώθηκαν μεγάλες αναταραχές μετά τον αγώνα της Πρέστον Νορθ Εντ με την Άστον Βίλα. Οι δύο ομάδες λιθοβολήθηκαν και χτυπήθηκαν άσχημα με ξύλα και αναφέρεται ότι ένας παίκτης της Πρέστον έμεινε αναίσθητος. Τον επόμενο χρόνο καταγράφηκαν συμπλοκές μεταξύ οπαδών της Πρέστον με οπαδούς της Κουίνς Παρκ Ρέιντζερς, καθώς το 1905 κάποιοι υποστηρικτές της Πρέστον δικάστηκαν για χουλιγκανισμό μετά τον αγώνα της ομάδας με την Μπλάκμπερν. Μεταξύ τους ήταν και μια «μεθυσμένη και εκτός τάξης» 70χρονη γυναίκα. Το 1950 εμφανίστηκε η μόδα των Μοντς και αυτή των Ρόκερς που, όπως αναφέρεται, ομάδες κάθε παράταξης είχαν συγκρούσεις μεταξύ τους, με αφορμή διαφορές στην ιδεολογία και στον τρόπο εμφάνισης. Τέτοιου είδους αντιθέσεις όξυναν το κλίμα μεταξύ των οπαδών αντιπάλων ομάδων και εμφανίστηκε ένα νέο κύμα χουλιγκανισμού. Το 1956, οπαδοί της Λίβερπουλ. και της Έβερτον, επίσης από την πόλη του Λίβερπουλ, έλαβαν μέρος σε διάφορα περιστατικά καταστροφής τρένων. Από το 1965 αναφέρονται κάθε χρόνο κατά μέσο όρο περίπου 25 περιστατικά χουλιγκανισμού στην Αγγλία.

Το 1964 στο Περού σκοτώθηκαν περισσότεροι από 300 και τραυματίστηκαν 500 σε έναν αγώνα προκριματικό για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, μεταξύ Περού και Αργεντινής.

Στη δεκαετία του 1970 καταγράφονται φαινόμενα χουλιγκανισμού και στην υπόλοιπη Ευρώπη πέραν της Αγγλίας. Το φαινόμενο οξύνεται από τις οργανώσεις των ούλτρας που εμφανίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και πολλές φορές σχετίζονται με νεοναζιστική ιδεολογία. Σκοπός των οργανώσεων αυτών πέρα από την υποστήριξη των ομάδων είναι οι συγκρούσεις με οπαδούς αντίπαλων ομάδων. Στην Ολλανδία, το 1974, ξέσπασαν συγκρούσεις μεταξύ οπαδών της Φέγιενορντ και της Τότεναμ στον τελικό του κυπέλλου ΟΥΕΦΑ. Από εκείνη την περίοδο και μετά ολοένα και περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες εμφανίζουν έντονα φαινόμενα χουλιγκανισμού. Μεταξύ τους η Ισπανία, η Τουρκία, η Νορβηγία, η Πολωνία, η Κροατία, η Ρωσία και η Ελλάδα.

Πώς «γίνεται» ένα άτομο χούλιγκαν;
Είναι αδύνατον να ισχυριζόμαστε ότι όλοι οι «χούλιγκαν του ποδοσφαίρου» είναι μιας συγκεκριμένης ηλικίας ή κατηγορίας ή διαθέτουν μια συγκεκριμένη «ψυχοσύνθεση». Επίσης, ο χουλιγκανισμός δεν είναι ένα μεμονωμένο φαινόμενο και επομένως δεν διαθέτει μια μεμονωμένη αιτία. Από την άποψη της οργανωμένης βίας μεταξύ «συμμοριών χούλιγκαν», μια αίσθηση της κοινότητας, ο φυλετισμός και η καθαρή απόλαυση να ασχολούνται με τη διαταραχή στο ποδόσφαιρο είναι προφανώς αποδεικτικά στοιχεία.
Ο ποδοσφαιρικός χουλιγκανισμός ήταν ένα από τα πρώτα ζητήματα που προσέλκυσαν στη μελέτη του ποδοσφαίρου ακαδημαϊκούς, κοινωνιολόγους, ιστορικούς και ψυχολόγους στην ανάπτυξη υποθέσεων επεξήγησης των αιτίων συνέχισης ύπαρξης του χουλιγκανισμού. Οι παράγοντες που ωθούν κάποιον στον χουλιγκανισμό είναι :

α.  Αγχώδης τρόπος ζωής, έλλειψη χώρου και χρόνου εκτόνωσης
H παραβατική συμπεριφορά των νέων είναι διαδεδομένη και θεωρείται από ειδικούς περίπου φυσιολογική, λόγω της φυσικής περιέργειας και του περιπετειώδους πνεύματος που χαρακτηρίζει τα νεαρά άτομα. Οι νεαροί χούλιγκαν, συνήθως δεν συγκροτούν κάποια αντικοινωνική ομάδα με διαφοροποιημένες κοινωνικές αξίες, παρόλο που κάποιοι θεωρούν ότι η βία στα γήπεδα είναι κατά κάποιο τρόπο προέκταση αντίστοιχων κοινωνικών φαινομένων. Σ΄ αυτό το τελευταίο συνηγορούν τα πολλά προβλήματα της εποχής, το κλίμα αβεβαιότητας και η ανασφάλεια που, επειδή πιέζουν ιδιαίτερα τους νέους, αντιδρούν και εκτονώνονται αρκετές φορές και με αυτόν τον τρόπο. Τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, η ανεργία, η έλλειψη παιδείας, ο αλκοολισμός και η χρήση ναρκωτικών, ο φανατισμός, η αντιδραστική συμπεριφορά των νέων και η ανάγκη για εκτόνωση λόγω της πιεστικής καθημερινότητας των αστικών κέντρων είναι οι πιο σοβαρές αιτίες του φαινομένου του χουλιγκανισμού. Οι νέοι προσπαθούν να εκφράσουν την οργή τους για διάφορα θέματα που τους απασχολούν μέσω αυτής της επιθετικής τους συμπεριφοράς. Άμεση συνέπεια του παραπάνω, είναι η μη ικανή στήριξη της νεανικής προσωπικότητας από την κοινωνία, με αποτέλεσμα οι νέοι να ταυτίζονται με την ομάδα τους «νομίζοντας» πως έτσι ικανοποιούν την τάση του ατόμου για συλλογική ζωή.

β.  Οικογένεια
Ο ρόλος της είναι σημαντικός, καθότι πρέπει να διαπαιδαγωγεί σωστά τα παιδιά της και να τα παρέχει εφόδια και ερεθίσματα έτσι, ώστε να μην οδηγηθούν αργότερα να γίνουν μέλη αυτών των «ομάδων».

γ.  ΜΜΕ – Πρότυπα

Αρνητικός είναι ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ), τα οποία με το να προβάλλουν βίαια πρότυπα οδηγούν τους νέους κατευθείαν σε τέτοιου είδους οργανώσεις. Οι νέοι μη έχοντας ανεπτυγμένη κριτική ικανότητα, δέχονται τις εικόνες χωρίς να τις αξιολογούν και νομίζουν πως αν εισχωρήσουν σε τέτοιες «ομάδες», θα μπορούν να κάνουν επίδειξη δύναμης σε πιο αδύναμους.

Οι νέοι βλέποντας από την τηλεόραση διάφορα αθλητικά γεγονότα στα οποία οι αθλητές δίνουν «το κακό παράδειγμα», υιοθετούν αυτές τις συμπεριφορές, διότι από τη μία δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν τέτοιες καταστάσεις και από την άλλη θεωρούν τους αθλητές ως τα ιδανικά πρότυπα. Τις επιθετικές συμπεριφορές πολλαπλασιάζει η δυναμική που έχουν οι οργανωμένες ομάδες και φυσικά η ανωνυμία που εξασφαλίζει το πλήθος. Έτσι, η ποινική καταστολή γίνεται ακόμη πιο δυσχερής και ο παραδοσιακός αποτρεπτικός της ρόλος περισσότερο ανεπιτυχής. Το γεγονός ότι η βία στα γήπεδα δεν μπορεί να είναι, ως γενικότερο κοινωνικό φαινόμενο, ανεξάρτητο από την γενικότερη παθογένεια της κοινωνίας, καθώς και την επένδυση ισχυρών οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων σ’ αυτό το χώρο, το επιβεβαιώνουν παράλληλες συμπεριφορές που εκδηλώνονται σχεδόν πανομοιότυπα, όταν για παράδειγμα μετά από μια ειρηνική διαδήλωση, ομάδα νεαρών ξεφεύγει από την πορεία και προβαίνει σε ανεξέλεγκτες καταστροφές.

Στην όξυνση του φαινομένου ιδιαίτερο ρόλο παίζει ο αθλητικός τύπος. Η λειτουργία του τελευταίου είναι ταυτισμένη με την εξυπηρέτηση στενών οικονομικών συμφερόντων. Η απόλυτη ταύτιση με την ομάδα, που μπορεί να την προβάλλουν σαν ιδέα για να είναι καλά κρυμμένη η επιχειρηματική δραστηριότητα των επιτηδείων του χώρου, γεννά φανατισμό. Για παράδειγμα, η θεοποίηση των ποδοσφαιριστών και η αποθέωσή τους με τους πηχυαίους τίτλους, προωθεί την κατασκευή φανατικών οπαδών έτοιμων για όλα.

δ.  Ανεργία

Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας, που αυξάνει τα ήδη μεγάλα ποσοστά βίας. Ο νέος, ο οποίος είναι άνεργος, ψάχνει να βρει έναν τρόπο να εκφράσει την οργή του προς την κοινωνία και καταφεύγει σε τέτοιου είδους δραστηριότητες. Έτσι λοιπόν ένα μικρό ποσοστό αυτών που δημιουργούν επεισόδια στα γήπεδα είναι απογοητευμένοι νέοι οι οποίοι εξωτερικεύουν το συναίσθημα της αντίδρασης με αυτόν τον τρόπο. Χωρίς εργασία ο νέος δεν εκτονώνει την ενεργητικότητά του, πράγμα που σημαίνει ότι συσσωρεύει όλη του την ενέργεια και την μετατρέπει σε βίαια συμπεριφορά εντός των γηπέδων.

ε.  Παιδεία – Εκπαίδευση

Το σχολείο δεν προσφέρει, όπως θα έπρεπε, αθλητική παιδεία η οποία θα είναι ικανή αργότερα να οδηγήσει τους νέους στο να γίνουν φίλαθλοι και όχι φανατικοί οπαδοί. Η εκπαίδευση προσλαμβάνοντας τεχνοκρατικό χαρακτήρα παραμέλησε τον αθλητισμό και το λεγόμενο ιδεώδες.

στ.  Χρήση οινοπνευματωδών

Η χρήση οινοπνευματωδών έχει χαρακτηριστεί ως παράγοντας – κλειδί για τον προσδιορισμό του κατά πόσον σχετίζεται με τον «χουλιγκανισμό». Στην πραγματικότητα η σχέση μεταξύ οινοπνεύματος και βίας, και διαταραχής γενικότερα, είναι πολυσύνθετη και δεν υπάρχει ακόμη καμία επιστημονική απόδειξη ότι η κατανάλωση οινοπνεύματος προκαλεί βία. Ωστόσο, υπάρχει μια πολύ ισχυρή αντιστοιχία μεταξύ κατανάλωσης οινοπνεύματος και κοινωνικών διαταραχών, καθώς η διαχείριση πρόσβασης στα οινοπνευματώδη μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στο αν θα προκύψει διαταραχή πλήθους.

Πολλά μέτρα ελέγχου οινοπνευματωδών έχουν επιβληθεί στους οπαδούς, αλλά στην Αγγλία και την Ουαλία είναι σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικά στη μείωση της κατανάλωσης οινοπνεύματος από τους οπαδούς και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί ουσιαστικά να αυξηθεί ο κίνδυνος ταραχών και βίας σε αγώνες ποδοσφαίρου.

Οι Άγγλοι τρία πράγματα δεν θα πάψουν ποτέ να λατρεύουν: Το ποδόσφαιρο, το ποτό και τη Βασίλισσα. Τα πρώτα δύο τα εννοούν, και ο συνδυασμός τους έχει ιστορικά αποδειχτεί εκρηκτικός. Ο εγχώριος χουλιγκανισμός που άρχισε να ανθίζει τη δεκαετία του ’60 και οδήγησε στην ψήφιση ειδικού νομοσχεδίου με το οποίο οι αρχές μπορούσαν να απαγορεύσουν την είσοδο ταραχοποιών στοιχείων στα γήπεδα το 1968, κατάφερε να βρει διέξοδο στην ηπειρωτική Ευρώπη τη δεκαετία του ’80: Ήταν η εποχή που η οικονομική ύφεση εξασθενούσε, επιτρέποντας σε ολοένα και περισσότερους οπαδούς του νησιού να συνοδεύουν τις ομάδες στις εκτός έδρας υποχρεώσεις τους. Ο Θατσερισμός, η ανέχεια και η άρνηση συμφιλίωσης με την αστική πραγματικότητα που συνεπάγονταν βίαιες συμπεριφορές, ήταν απλώς προϊόντα βολικών αναλύσεων που κατέρρεαν μπροστά σε μια ενοχλητική πραγματικότητα: Στα αίτια που ορίζονταν από την τριάδα ηλιθιότητα-μέθη-ψυχολογία του όχλου, ήρθε να προστεθεί και αυτό της εθνικής υπερηφάνειας. «Εμείς τους μάθαμε το παιχνίδι, δεν δικαιούνται να κερδίζουν», ήταν μία από τις λογικές που συνόδευε τις ευρωπαϊκές αποτυχίες. Επιπρόσθετα, οι ταξιδιώτες από την κατά παράδοση πολιτισμικά απομονωμένη Αγγλία, δεν μπορούσαν ν’ αντιληφθούν τη διαφορά νοοτροπίας των πόλεων που τους φιλοξενούσαν. Θεωρούσαν ότι το να πιει κανείς όσο μπορεί στην πλησιέστερη μπυραρία και να μπαίνει στο γήπεδο με δυο-τρία κουτάκια για εφεδρία, ήταν ο ορθά θεσπισμένος από τη χώρα προέλευσής του ορισμός του ποδοσφαιρόφιλου, τον οποίο κανένας μιμητής δεν επιτρεπόταν ν’ αλλοιώσει.

Μπορεί να «νικηθεί» ο χουλιγκανισμός;

Κάθε φορά που συγκεντρώνονται μεγάλες ομάδες κυρίαρχων ανδρών, συχνά υπό την επήρεια οινοπνεύματος, υπάρχει το δυναμικό για διαταραχή, ανεξάρτητα του κατά πόσον διεξάγεται ή όχι ένας ποδοσφαιρικός αγώνας. Έχουν δοκιμαστεί κάθε λογής νομικά μέσα και τακτικές της αστυνομίας για τον έλεγχο του χουλιγκανισμού, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής αποτρεπτικών ποινών, της νομοθεσίας για αξιόποινες πράξεις και της δημιουργίας μονάδας πληροφοριών για το ποδόσφαιρο. Κατά τη διάρκεια του διαφαινόμενου ύψους του χουλιγκανισμού στους αγώνες ποδοσφαίρου κατά τις δεκαετίες ‘70 και ‘80, διαδοχικές κυβερνήσεις έθεσαν σε εφαρμογή μια σειρά από επιθετικές πολιτικές που περιείχαν λίγα αποδεικτικά στοιχεία για την κατανόηση του χουλιγκανισμού. Πολλές κυβερνήσεις συνετέλεσαν μόνο στην επιδείνωση του προβλήματος, δημιούργησαν μια αυξανόμενη επιθετική στάση μεταξύ οπαδών και αστυνομίας και σε σπάνιες περιπτώσεις οδήγησαν τη βία μακριά από το άμεσο περιβάλλον των γηπέδων ποδοσφαίρου.

Στην προσπάθεια για πρόληψη του χουλιγκανισμού έχουν ληφθεί μέτρα για την πρόληψη της υπόνοιας χούλιγκαν που ταξιδεύουν στο εξωτερικό. Τέτοιες κινήσεις έχουν προφανώς σοβαρές πολιτικές φιλελεύθερες συνέπειες για αθώους οπαδούς. Επιπλέον, υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες για το κατά πόσον οι εντολές απαγόρευσης έχουν οποιαδήποτε σοβαρή επίδραση στη μείωση διαταραχών.

Μιλώντας για χουλιγκανισμό αυτόματα το μυαλό μας δεν πάει πουθενά αλλού παρά στην Αγγλία, η οποία θεωρείται για πολλούς η μητέρα του φαινομένου και μέχρι πρότινος οι Άγγλοι χούλιγκαν ήταν οι πιο σκληροπυρηνικοί. Δίνοντας μια κοινωνική προσέγγιση στο φαινόμενο θα παρατηρήσει κανείς ότι η περίοδος Θάτσερ, όπου και άκμασε ο αγγλικός χουλιγκανισμός, δίνει τη δικαιολογία στον κόσμο για τέτοιες συμπεριφορές. Η ανεργία και οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες είναι πρόσφορο έδαφος για τη βία, η οποία κατά την περίοδο της Θάτσερ μεταφράστηκε σε βία στα γήπεδα.

Στο θέμα της καταπολέμησης του χουλιγκανισμού και της βίας υπάρχει μια ευρύτατα διαδεδομένη αντίληψη η οποία είναι εντελώς λανθασμένη. Ότι ο χουλιγκανισμός στην Αγγλία καταπολεμήθηκε από τη Θάτσερ. Τα μόνα μέτρα που πήρε η Θάτσερ ήταν να αποκλείσει τις αγγλικές ομάδες από την Ευρώπη και να σκληρύνει τη στάση της αστυνομίας.

Το αγγλικό ποδόσφαιρο στο τέλος της δεκαετίας του '80 έμοιαζε μ' ένα σπίτι που κατέρρεε. Τα μέτρα για την καταπολέμηση της βίας και τη βελτίωση των συνθηκών στο αγγλικό ποδόσφαιρο τα έφερε η έκθεση του αρχιδικαστή λόρδου Τέιλορ, ο οποίος ορίστηκε επικεφαλής της επιτροπής που συστήθηκε για να ερευνήσει τα αίτια της τραγωδίας του «Χίλσμπορο» και να κάνει προτάσεις που θα βελτίωναν την εικόνα του αγγλικού ποδοσφαίρου. 

Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση του χουλιγκανισμού από τη Θάτσερ, είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο χειρίστηκε το «Χίλσμπορο». Το απέδωσε στους χούλιγκαν σε μια προσπάθεια να καλύψει την εγκληματική ανεπάρκεια της αστυνομίας και τις ευθύνες της, αφού είναι πια γνωστό ότι εκείνη η τραγωδία προκλήθηκε από τα «μέτρα» της αστυνομίας, που έστειλαν 96 ανθρώπους στον θάνατο. Την εικόνα εκείνης της εποχής περιγράφει θαυμάσια ο Τζέισον Κόουλεϊ (Jason Cowley) στο βιβλίο του «Το τελευταίο παιχνίδι». Γράφει ο Αγγλος δημοσιογράφος και συγγραφέας: «Τη Θάτσερ διαδέχτηκε τον Νοέμβριο του 1990 ο Τζον Μέιτζορ, ένας πρώην εισπράκτορας λεωφορείου από το Μπρίξτον, στο Νότιο Λονδίνο, και οπαδός της Τσέλσι μια ζωή. Επιτέλους, ένας πολιτικός που όχι μόνο κατανοούσε το ποδόσφαιρο, αλλά που το παρακολουθούσε κιόλας – και που έβλεπε με καλό μάτι τις υποδείξεις του αρχιδικαστή λόρδου Τέιλορ».

Ωστόσο, αν και η διαταραχή εντός και πέριξ των αγγλικών σταδίων έχει μειωθεί θεαματικά από τις δεκαετίες του 1970 και 1980 και τα αγγλικά γήπεδα ποδοσφαίρου είναι τώρα σίγουρα ασφαλέστερα από το κέντρο της πόλης ένα σαββατόβραδο, σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσαν οι βρετανικοί σιδηρόδρομοι αυξήθηκαν οι συλλήψεις και εκδόθηκαν άδειες απαγόρευσης χρήσης του σιδηροδρόμου. Τα περιστατικά βίας έχουν μεταφερθεί εκτός γηπέδου, με συμμορίες αντιπάλων ομάδων να συγκρούονται ύστερα από ραντεβού που έχουν κλειστεί μέσω διαδικτύου. Αυτά τα περιστατικά βίας έχουν αυξηθεί σημαντικά και δεν είναι σπάνιο φαινόμενο η μετακίνηση οπαδών με αστυνομική συνοδεία. Παράλληλα έχει παρατηρηθεί η αύξηση της χρήσης κοκαΐνης ανάμεσα στα μέλη των συμμοριών, χωρίς να έχει υποχωρήσει η κατανάλωση οινοπνευματωδών. Οι συγκρούσεις, τώρα, είναι πολύ πιο σκληρές και συχνά χρησιμοποιούνται όπλα – κυρίως στιλέτα και μαχαίρια – σύμφωνα με τις δηλώσεις στην αγγλική εφημερίδα «Daily Telegraph» ενός υψηλόβαθμου στελέχους της ειδικής μονάδας της αστυνομίας που προτίμησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Φυσικά αυτά τα επεισόδια δεν τα καταγράφει η τηλεόραση ούτε ασχολούνται με αυτά οι εφημερίδες, επειδή εκείνο που προέχει είναι η διασφάλιση της καθαρότητας του προϊόντος.

Κατά τη διάρκεια του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος στη Γερμανία, αλλά και σε Πολωνία - Ουκρανία οι υπηρεσίες γνώριζαν ακριβώς τις ταυτότητες των πιο γνωστών χούλιγκαν, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε ακραία ιδεολογικά (μη αθλητικά) «πιστεύω». Σαφώς και επεισόδια υπήρξαν, αλλά η απομάκρυνσή τους από τη χώρα έγινε με συνοπτικές διαδικασίες προλαμβάνοντας τα χειρότερα. Και αυτό είναι το κλειδί, αφού «ένα γραμμάριο πρόληψη αξίζει όσο ένα κιλό θεραπεία».

Λύσεις

Η πρόνοια της ποδοσφαιρικής κοινότητας ήταν μία από τις πρώτες πρωτοβουλίες που ξεκίνησε σε πολλά σωματεία τη δεκαετία του 1970 ως μια ανταπάντηση για τον χουλιγκανισμό.

Ο στόχος ήταν η συμμετοχή των νέων σε μια ποικιλία δραστηριοτήτων που σχετίζονται με ποδόσφαιρο και η βοήθεια στη δόμηση ισχυρών δεσμών μεταξύ κοινότητας και συλλόγου. Αυτό έγινε μέσω της συμμετοχής του συλλόγου σε μαθήματα προπονητικής και εκπαιδευτικά προγράμματα.

Οι σύλλογοι εισήγαγαν και μια σειρά άλλων μέτρων για τη μείωση των προβλημάτων, όπως :

• Ύπαρξη καθισμάτων για όλους τους θεατές σε όλα τα γήπεδα και η καθιέρωση του οικογενειακού περιβόλου.

• Τοποθέτηση κλειστού κυκλώματος τηλεοπτικής παρακολούθησης των θεατών (CCTV).

• Επιτήρηση του χώρου (security).

• Αυξημένη χρησιμοποίηση των εντολών απαγόρευσης.

• Μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ συλλόγων, αστυνομίας και ΜΜΕ, βοηθώντας στην εύρεση και τη δίωξη των χούλιγκαν.

Η συσταθείσα αγγλική κυβερνητική ομάδα εργασίας για τη βία στο δημοσίευσε μια σειρά συστάσεων για την καταπολέμηση του χουλιγκανισμού στους αγώνες ποδοσφαίρου. Η ομάδα ζήτησε :

• Να δοθεί μεγαλύτερος ρόλος στους οπαδούς που ενδιαφέρονται για την αντιμετώπιση της βίας, καθώς και μεγαλύτερη αναγνώριση από τους συλλόγους για τον ρόλου των οπαδών.

• Να δοθεί μεγαλύτερος έλεγχος στις πωλήσεις εισιτηρίων για παιχνίδια εκτός έδρας, όπου είναι πιθανό να προκύψει πρόβλημα.

• Να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια από τους συλλόγους, τους διαχειριστές χώρου και την αστυνομία για την αντιμετώπιση των ρατσιστικών συνθημάτων.

• Να ληφθούν περισσότερες πρωτοβουλίες στην αναγνώριση και ανάπτυξη της αξίας της λαϊκής βάσης του ποδοσφαίρου ως μια μέθοδος για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης.

Πρωτοβουλίες

• Ο Σύνδεσμος Αμειβομένων Ποδοσφαιριστών και η Επιτροπή για τη Φυλετική Ισότητα ίδρυσε την εκστρατεία «Διώξτε το κλοτσηδόν».

• Η παροχή ευκαιρίας σε παιδιά να δουν ποδοσφαιριστές και να μιλήσουν προσωπικά για την επίδραση του ρατσισμού στη ζωή τους.

• Η συνεργασία μεταξύ συλλόγων και αστυνομίας για ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με γνωστούς χούλιγκαν ώστε να εξασφαλιστεί ότι οποιοσδήποτε αποκλείεται από το γήπεδο για πρόκληση επεισοδίων θα παραμείνει μακριά από αγώνες ποδοσφαίρου.

• Κάποιοι σύλλογοι έχουν αναλάβει να προπονούν έναν μεγάλο αριθμό νεαρών, ως μέρος του αναπτυξιακού προγράμματος, ενώ κάποιες άλλες σε συνεργασία με την αστυνομία έχουν εφαρμόσει προγράμματα αθλητικών εκδηλώσεων μετά το πέρας του σχολείου, μεριμνώντας για κινητές μονάδες φωτισμού.

• Τέλος, με μέριμνα των συλλόγων καταβάλλεται προσπάθεια επιμόρφωσης, ενημέρωσης και επιρροής των νέων με ιδιαίτερη έμφαση ότι ο χουλιγκανισμός και ο ρατσισμός είναι λάθος.

  

Σάββατο, 6 Οκτωβρίου 2012. Ήρθε ένα e-mail από έναν φίλο και συμμαθητή σχετικά με ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στην «Ελευθεροτυπία» στις 10 Ιουλίου 2011 με θέμα «Λεφτά, ναρκωτικά, βία και ελληνικό πρωτάθλημα!» Συντάκτης του άρθρου η Άντα Ψαρρά η οποία επισκέφθηκε τις φυλακές Κορυδαλλού, όπου συνομίλησε με νέους που εκτίουν την ποινή τους και κατέγραψε τις μαρτυρίες τους για το πώς ακριβώς διαπλέκεται η παρανομία στο ποδόσφαιρο με τους οργανωμένους «στρατούς» των προέδρων, τη βία, τα ναρκωτικά και τον χουλιγκανισμό. Τα ερεθίσματα πολλά…

Την ίδια μέρα, παρακολουθώντας τον αγώνα ΟΦΗ – ΠΑΟΚ ξεχώριζε ένα πανό των οπαδών της φιλοξενούμενης ομάδας στο οποίο αναγράφονταν «η φωτοβολίδα δεν είναι έγκλημα…» Πριν την έναρξη του αγώνα τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή για τους επτά οπαδούς του ΠΑΟΚ που έφυγαν από τη ζωή στα Τέμπη. Τα ερεθίσματα αυξήθηκαν… Στο τέλος του ίδιου αγώνα μια διμοιρία των ΜΑΤ παρατάχθηκε εντός του αγωνιστικού χώρου, μεταξύ κέντρου και μεγάλης περιοχής, για… προληπτικούς λόγους!

Κυριακή, 7 Οκτωβρίου 2012. Πέρασαν λίγες μόνο ώρες από τη λήξη του αγώνα Αναγέννησης Γιαννιτσών – ΑΕΛ. Το αποτέλεσμα του αγώνα με άφησε παντελώς αδιάφορο αφού «στις κερκίδες του γηπέδου των Γιαννιτσών, μπήκαν κάποιοι μαυροφορεμένοι που άρχισαν να πετάνε πέτρες προς την πλευρά των φιλάθλων της ΑΕΛ, για να απομακρυνθούν από τις αστυνομικές δυνάμεις...». Στη μνήμη μου ξετυλίχτηκαν εικόνες του παρελθόντος…

29 Μαΐου 1985. Στο στάδιο Χέιζελ των Βρυξελλών, η Λίβερπουλ και η Γιουβέντους θα αγωνίζονταν για το Κύπελλο Πρωταθλητριών Ομάδων Ευρώπης στο ποδόσφαιρο. Περίπου μία ώρα πριν από την προγραμματισμένη έναρξη του αγώνα, οι οπαδοί της Λίβερπουλ παραβιάζουν ένα κιγκλίδωμα που τους χώριζε από αυτούς της Γιουβέντους, οι οποίοι οπισθοχωρούν προς έναν τοίχο. Όσοι βρισκόταν κοντά στον τοίχο συνθλίφτηκαν από την πίεση χιλιάδων κόσμου.

Ο τοίχος τελικά κατέρρευσε, με αποτέλεσμα 39 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και πάνω από 600 να τραυματιστούν. Το παιχνίδι διεξήχθη, παρά την καταστροφή, προκειμένου ν’ αποφευχθεί περαιτέρω βία.

9 Ιουνίου 1985. «Η σύγχρονη μάχη της Αλαμάνας». Στο ένα στρατόπεδο αγωνίστηκαν περίπου 150 εκδρομείς του Ολυμπιακού που επέστρεφαν από τη Λάρισα και στο αντίπερα περίπου 600 του ΠΑΟΚ που επέστρεφαν από την Αθήνα στα πλαίσια της 29^ηςαγωνιστικής, με μετέπειτα πρωταθλήτρια την ομάδα του ΠΑΟΚ. Η συνάντηση των λεωφορείων στην περιοχή της Στυλίδας κατέληξε σε οκτάωρη σύγκρουση. Επίσημος απολογισμός: 160 τραυματίες, 20 συλληφθέντες. Η αφήγηση, και από τις δυο πλευρές, είναι «ηρωική» και περνάει από γενιά σε γενιά των οπαδών. Η κάθε πλευρά έχει τη δική της εκδοχή και καυχιέται για «νίκη» και «εξευτελισμό» των αντιπάλων στη «μάχη»…

Κυριακή, 26 Οκτωβρίου 1986. Ανήμερα της γιορτής του Αγίου Δημητρίου πολιούχου της Θεσσαλονίκης, που εκείνη τη μέρα γιόρταζε την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους το 1912, στο Αλκαζάρ διεξάγεται ο αγώνας ΑΕΛ – ΠΑΟΚ. Ο Χαράλαμπος Μπλιώνας έφυγε από τη ζωή μετά από θανατηφόρο χτύπημα από φωτοβολίδα που εκτόξευσε νεαρός οπαδός του ΠΑΟΚ.

Ο νεαρός συνελήφθη και καταδικάστηκε… (λεπτομέρειες εδώ). Ο ΠΑΟΚ τιμωρήθηκε με πρόστιμο 1.000.000 δραχμές και τρεις (3) αγώνες σε ουδέτερο γήπεδο και η ιστορία έκλεισε.

23 Ιανουαρίου 1991. Ο 15χρονος Γιώργος Παναγιώτου, οπαδός του Ολυμπιακού, δέχεται κροτίδα στην κοιλιακή χώρα και πέφτει νεκρός, στα επεισόδια που έλαβαν χώρα πριν την έναρξη του αγώνα ΑΕΚ-Ολυμπιακού στη Νέα Φιλαδέλφεια.

Το 1997 εκδίδεται το βιβλίο του John King με τίτλο «Βιομηχανία Ποδοσφαίρου» (TheFootball Factory) που το 2011 μεταφράστηκε και στα ελληνικά. O King κινείται ανάμεσα από τα κιγκλιδώματα των κερκίδων, κάνει μια μικρή στάση στις ζωές των ανθρώπων που ζουν μόνο για το απόγευμα του Σαββάτου, κι έπειτα περιπλανιέται στις μεθυσμένες παμπ της Αγγλίας και τα γεμάτα ιδρώτα κλαμπ, για να καταλήξει σε κάποιον αυτοκινητόδρομο που οδηγεί στο επόμενο Σάββατο, στο επόμενο γήπεδο.

 Το 2004 το έργο του γυρίστηκε σε ταινία με τον ομώνυμο τίτλο. Ταινίες της ίδιας θεματικής ενότητας είναι :

·                    I.D. (1994)

·                    Green Street Hooligans (2005)

·                    Rise of the Footsoldier (2007) βασισμένη σε αληθινή ιστορία,

·                    Green Street Hooligans 2 (2009).

24 Μαρτίου 2002. Ο αγώνας μεταξύ Παναθηναϊκού - Ολυμπιακού στο γήπεδο της Λεωφόρου ξεκίνησε με καθυστέρηση 20 λεπτών και ολοκληρώθηκε με ανελέητο ξυλοδαρμό του διαιτητή Ευθυμιάδη επειδή καταλόγισε πέναλτι σε βάρος των γηπεδούχων στις καθυστερήσεις, με το οποίο η φιλοξενούμενη ομάδα ισοφάρισε.

Ο τότε πρόεδρος του Παναθηναϊκού Φιλιππίδης πήρε στο κυνήγι τον διαιτητή. Το παράδειγμά του ακολούθησαν δεκάδες οπαδοί του Παναθηναϊκού, με αποτέλεσμα ο διαιτητής να ξυλοκοπηθεί άγρια σε πανελλήνια τηλεοπτική μετάδοση! Η αθλητική Δικαιοσύνη τιμώρησε τον Φιλιππίδη με έκπτωση από τη θέση του, όμως οι δράστες της άγριας επίθεσης δεν τιμωρήθηκαν ποτέ, παρά το γεγονός ότι τα πρόσωπά τους καταγράφηκαν από τον τηλεοπτικό φακό…

Κυριακή, 2 Οκτωβρίου 2005. Σε αναμέτρηση ΠΑΟΚ - ΑΕΛ στην Τούμπα, οπαδοί του ΠΑΟΚ κρέμασαν πανό με το σύνθημα "για κάθε καρωτίδα και 1 φωτοβολίδα… ".

29 Μαρτίου 2007. Στη Λεωφόρο Λαυρίου και σε προκαθορισμένο ραντεβού των οπαδών του Παναθηναϊκού και του Ολυμπιακού (πριν την έναρξη του αγώνα βόλεϊ γυναικών ανάμεσα στις δύο ομάδες), ο Μιχάλης Φιλόπουλος δολοφονείται άγρια από χούλιγκαν του Ολυμπιακού.

Παρασκευή, 26 Οκτωβρίου 2012. Είκοσι έξι (26) χρόνια μετά το πρώτο αίμα που χύθηκε στα γήπεδα και το τοπίο στο θέμα «βία στα γήπεδα» όχι μόνο δεν έχει ξεθωριάσει, αλλά παραμένει βαμμένο με έντονα χρώματα. Περιστασιακά και όταν υπάρχει κάποιο συμβάν εμφανίζεται κάποιος ανευθυνο-υπεύθυνος να εκστομίσει τις τυποποιημένες ατάκες της ξύλινης γλώσσας του πολιτικού συστήματος και σύντομα όλα ξεχνιούνται. Και αν όλοι ξεχνούν, αυτοί που έχουν βιώσει καταστάσεις μέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον παραμένουν με ανοιχτές, αθεράπευτες ψυχικές πληγές.

Δημήτρης Κ. Κούρος

πηγή