1)Προδιαγραφή (κανόνας)
2)Μοντέλο-σχέδιο της πραγματικότητας. Στο μάθημα έχει την έννοια της απεικόνισης. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα μοντέλο αυτής της πραγματικότητας, που αργότερα θα ονομάσουμε κοινωνικοποίηση.
ΘΕΩΡΙΕΣ
α) ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ: Θεωρίες που σήμερα ανήκουν στην ιστορία. Υπάρχει μια ιστορική πορεία σκέψης που αναπτύσσεται γύρω από την κοινωνικοποίηση.
π.χ. Οι αρχαίοι Έλληνες: κλασική σκέψη και παιδεία. Τα παραδείγματα που θα αντλήσουμε αναφέρονται στον ευρύτερο ευρωπαϊκό πολιτισμό και χώρο.
Οι θεωρίες αυτές μιλούν κυρίως για το παιδί και την ανάπτυξή του.
β) ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΗ: Σήμερα υπάρχουν παραδείγματα θεωριών κοινωνικοποίησης (βιογραφική, μπιχεβιοριστική, Piaget κλπ)
Κοινωνικοποίηση: κάνω κάτι από ατομικό σε κοινωνικό// εκ-κοινωνισμός
socialize-->-κάνω κάποιον ώριμο ώστε να επιβιώσει σε μια κοινωνία
-κάνω το αγαθό προσβάσιμο στους ανθρώπους, το καθιστώ κοινωνική υπηρεσία.
Στο μάθημα έχει την έννοια της ανάπτυξης και της δημιουργίας στο παιδί, εκείνων των δεξιοτήτων, ικανοτήτων, προϋποθέσεων που του επιτρέπουν κάποια συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η διαδικασία μέσω της οποίας αποκτώνται οι βασικές αυτές γνώσεις και ικανότητες.
Το παιδί είναι το κέντρο του μαθήματος:
άνθρωπος: -βιολογική ύπαρξη } αλλαγή από βιολογική σε
-κοινωνική ύπαρξη } κοινωνική ύπαρξη
Περιεχόμενο αυτής της αλλαγής : α)μεταβολές
β)συνέχειες.
Μάθηση--> είναι αυτό που επιτρέπει σε έναν άνθρωπο από τη στιγμή που γεννιέται να μετασχηματίζεται ώστε να εντάσσεται σε μια ομάδα-κοινωνία. Τι είναι αυτό που την προκαλεί;
2 σχολές σκέψης: i) βιολογία, κληρονομικότητα.
ii)περιβάλλον, κοινωνικοί παράγοντες.
Ο μετασχηματισμός από βιολογική σε κοινωνική ύπαρξη γίνεται με βιολογικούς παράγοντες.
Θεωρία Ritter : Εγκληματικότητα
των τσιγγάνων στη Γερμανία. Γενεαλογική έρευνα μέχρι να καταλήξει σε
βιολογικούς παράγοντες. Τελικά, τα συμπεράσματά του ήταν λανθασμένα. Δεν
μπορούμε να εξαλείψουμε το έγκλημα καταστρέφοντας την ομάδα ή κάνοντας
στειρώσεις. Ο Ritter δικάστηκε γι' αυτή τη θεωρία και αθωώθηκε.
Θεωρία της νοημοσύνης: Η ευφυία δεν είναι ίσα κατανεμημένη. Το παιδί ανταποκρίνεται στις προκλήσεις του περιβάλοντος, άρα αναπτύσσεται.
Πώς αναπτύσσεται ένα παιδί;
περιβάλλον (=αυτό που είναι γύρω από κάτι). Στο μάθημα= κοινωνικές παραστάσεις, ομάδες που ανήκει.
οικογένεια,φίλοι,σχολείο,πανεπιστήμιο (ασκούν επιδράσεις προκειμένου να διευρύνουν τους ορίζοντες του ατόμου)
επιρροή: είμαστε δέκτες επιρροών, αφού αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον. Την ίδια δύναμη που είχε το αίμα στη θεωρία του Ritter έχει εδώ το περιβάλλον.
Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης μίλησαν και εκείνοι για το "εύπλαστον", το δυνατό της αγωγής.
Ο Αριστοτέλης μίλησε για την "αρετή" ως τρόπο σκέψης και δράσης που κρίνεται θετικά. Η αρετή είναι διδακτή. Αν ήταν κληρονομήσιμη δεν θα μπορούσε να συμβεί αυτό.
Οι επιστημονικές θεωρίες έχουν το πλεονέκτημα να τίθενται υπό έλεγχο, μέσα από εμπειρική έρευνα. Οι περισσότερες θεωρίες δεν είναι ευλογοφανείς υποθέσεις, αλλά υπόκεινται σε εμπειρική έρευνα. Μέσα από τον έλεγχο διαπιστώνεται η ορθότητά τους.
π.χ. όλοι οι κύκνοι είναι άσπροι (δείγματα κύκνων- όραση)
Αν σε ένα επαρκές δείγμα άσπρων κύκνων βρεθεί ένας μάυρος, διαψεύδεται η θεωρία. Το ίδιο παράδειγμα στο μάθημά μας αποτελείται από παιδιά και περιβάλλοντα. Η υπόθεση είναι τμήμα της θεωρίας.
Μέσα από τη θεωρία της κοινωνικοποίησης θα δούμε ποιό από τα δύο (περιβάλλον-γονίδια) επηρεάζει τη συμπεριφορά του παιδιού.
Η προσωπικότητα του παιδιού αρχίζει μετά τη γέννηση.
θεωρίες: -συνδέονται μεταξύ τους λογικά. Είναι σύνολα απόψεων που δεν είναι αντιφατικές. Τεστάρονται μέσα από την εμπειρία.
Πορσωπικότητα: -γνώση
-συναίσθημα
-αξίες, στάσεις, πεποιθήσεις
Συστηματική κατάρτιση εκπαιδευτικών με την ίδρυση Ακαδημιών. Η κοινωνικοποίηση είναι διαχρονική έννοια.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ-ΜΠΙΧΕΒΙΟΡΙΣΜΟΣ=ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
Πείραμα Pavlov (αρχές 20ου αιώνα): Οι οργανισμοί μαθαίνουν ότι υπάρχουν αλλαγές στο σύστημα της συμπεριφοράς ενός ζώου. Βασίζεται στην ιδέα ότι τα βασικά στοιχεία της προσωπικότητας του οργανισμού (και του ανθρώπου) κληρονομούνται.
Η δεύτερη σχολή σκέψης αποδεσμεύει την προσωπικότητα. Ο πολιτισμός είναι επίκτητη υπόθεση. Δεν υπήρχε πάντα η γλώσσα. Μπορούσε να υπάρξει επικοινωνία μέσω σημάτων. Τα ζώα δεν μπορούν να δημιουργήσουν πολιτισμό.
Γλώσσα= επηρεάζω και επηρεάζομαι.
Μπιχεβιορισμός: όταν γεννιέται ένας οργανισμός έχει να αντιμετωπίσει ένα εσωτερικό και πολλά εξωτερικά περιβάλλοντα.
Αποδοχές ερεθισμάτων: σύνολο παροχών που υπάρχει από τη γέννηση του ανθρώπου. Οι αποδοχές αυτές είναι έτσι φτιαγμένες ώστε να δέχονται και να στέλνουν ερεθίσματα.
Δεν υπάρχει αφηρημένο περιβάλλον αλλά πάντα είναι σε σχέση με τις αποδοχές. Εσωτερική διαφοροποίηση ανάμεσα στα άτομα του είδους ως προς την ευαισθητοποίησηή τους στα ερεθίσματα. Όταν το περιβάλλον εκπέμπει ένα ερέθισμα και φτάνει στις αισθήσεις, οργανισμός (στο πείραμα του Pavlov είναι σκύλος) το δέχεται και το επεξεργάζεται. Έπειτα αντιδρά, αν και συχνά μένει αδρανής.
Υποδοχείς - αντιδράσεις: σχετίζονται άμεσα με το ζωτικό περιβάλλον του οργανισμου, την επιβίωσή του.
Το αρχικό ερέθισμα προκαλεί μόνο μια συγκεκριμένη αντίδραση ;
Ερέθισμα1-->Αντίδραση1
Από μόνο του δεν θα μπορούσε το αρχικό ερέθισμα να προκαλέσει κάποια άλλη αντίδραση. Αυτό έκανε ο Palvov. Ερέθισμα1: φαγητό
Αντίδραση1: έκκριση σιέλου (για κατάποση)
Ο Pavlov μεταβάλλοντας ένα ερέθισμα κατάφερε να προκαλέσει την ίδια αντίδραση
Ερέθισμα2: κουδούνι
Στην αρχή, τα ερεθίσματα 1 και 2 εμφανίζονται μαζί. Έπειτα, αποσύρουμε το ερέθισμα1
Πορεία μάθησης: ο οργανισμός εξελίσσεται ώστε ο εξωτερικός παράγοντας (Pavlov) να προκαλεί μεταβολή του συστήματος αποδοχών.
Skinner
Δυνατότητα ανθρώπου για παρέμβαση στη φύση.
Αλλαγή στις κληρονομούμενες αντιδράσεις.
Μάθηση: αλλαγή της συμπεριφοράς=απόκλιση της συμπεριφοράς ενός οργανισμού σε μια συγκεκριμένη περίσταση από αυτή του ίδιου οργανισμού στην ίδια περίσταση. Η αλλαγή είναι συνεχής σταθεροποίηση τάσεων.
Η σκέψη του Pavlov δημιούργησε μια ολόκληρη σχολή στη Ρωσία.
Γλώσσα: σύστημα σημείων με το οποίο ο καθενας επηρεάζει τον άλλον.
Watson-ο πιο σημαντικός μπιχεβιοριστής
Ο ήχος δεν έχει καμία σχέση με αυτό που αναπαριστά.
Οι αμερικανοί μπιχεβιοριστές προχωρούν τη σκέψη του.
Palvov--> μπορούμε να παρέμβουμε στο σύστημα αντιδράσεων
Ενίσχυση-η απολαβή που έχει ένας οργανισμός όταν ελκύει την αντίδραση που θέλει ο πειραματιστής να ελκύει.
Α Παράδειγμα: Ο μικρός Αlbert μαθαίνει να φοβάται τα σκυλιά, αν και στην αρχή παίζει ευχάριστα μαζί τους. Ο πειραματιστής επεμβαίνει παράγοντας ένα ερέθισμα που προκαλεί φόβο (δυνατός κρότος). Ως όντα, δεν αντέχουμε τους δυνατούς θορύβους και ιδιαίτερα όταν είμαστε παιδιά. Παίζοντας, συνδέει το σκύλο με το δυνατό κρότο. Όταν αποσύρουμε το θόρυβο, παρατηρούμε ότι ο Albert τρομάζει.
Β Παράδειγμα: Ακριβώς το ίδιο παράδειγμα έγινε και με λουλούδια.
Οι παραπάνω συνδέσεις ονομάζονται δευτερογενείς.
Skinner
ποντίκι σε κλουβί, τροφή και μοχλός--> τον πατάς για να φτάσεις την τροφή. Το ποντίκι επειδή βλέπει την τροφή, αρχίζει να αντιδρά. Κάνει κινήσεις, ώσπου πατάει τυχαία το μοχλό. Η τροφή λειτουργεί ως ενίσχυση (απολαβή εφόσον προηγηθεί η σωστή αντίδραση).
Αρχικά η τροφή λειτουργεί ως ερέθισμα, έπειτα, αφού τη φάει το ποντίκι λειτουργεί ως ενίσχυση.
Το ποντίκι δεν έχει επίγνωση του τι πρέπει να κάνει, άρα δεν θεωρείται μάθηση. Μέσω δοκιμής και πλάνης φτάνει στη δεύτερη αντίδραση.
Συνείδηση: πεδίο εσωτερικού διαλόγου/ διαλόγου με τον εαυτό μας.
Περιορισμός αντιδράσεων σε μια: τη σωστή--> ρόλος πειραματιστή.
ΕΡΩΤΗΜΑ: Μπορούν όλα αυτά να μεταβιβαστούν στον άνθρωπο; Μπορεί ο συμπεριφορισμός να εφαρμοστεί στην ανθρώπινη συμπεριφορά;
Υπάρχουν 2 θεωρίες που εξηγούν την εξέλιξη του παιδιού
1)ΘΕΩΡΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ (=προδιαγεγραμμένες συμπεριφορές)
Μπιχεβιορισμός (1930-40, ΗΠΑ)= το περιβάλλον είναι ο βασικός συντελεστής για τη συμπεριφορά μας (αισιόδοξη θεωρία). Δεν πιστεύει στον ντετερμινισμό.
Τάση συμπεριφοράς που εκδηλώνουμε κάτω από ορισμένες συνθήκες περιβάλλοντος.
Άρνηση συνείδησης: συνείδηση--> i)ψυχολογική οπτική
ii)άλλες (ηθική,θεολογική,φιλοσοφική)
Συνείδηση στην ψυχολογία= επίγνωση ενός αντικειμένου, προσώπου, συμπεριφοράς, εαυτού (αυτο-συνείδηση), ικανότητα του οργανισμού να εκδηλώσει στον εαυτό του την ύπαρξη κάποιου ερεθίσματος.
Ο οργανισμός που δεν έχει την ικανότητα συνείδησης θα αισθανόταν πράγματα αλλά δεν θα είχε την επίγνωση, την ικανότητα να κάνει αναφορά σε αυτό που βιώνει. Δεν θα είχαμε επίγνωση του κόσμου και της ύπαρξής μας σε αυτόν (αυτο-συνείδηση και ετερο-συνείδηση). Δεν θα μπορούσαμε να ελέγξουμε τη συμπεριφορά μας (αυθόρμητη)
Μπιχεβιορισμός: ανάμεσα σε ερέθισμα και αντίδραση.
Το ερέθισμα οριοθετείται από μας πριν αντιδράσουμε σε αυτό, το καταγράφουμε ως ερέθισμα.
Επίγνωση= νοηματοδότηση ερεθίσματος--> Μόνο ο άνθρωπος έχει αυτή την ικανότητα, τα ζώα όχι.
Οι ιδεολογίες (=συστήματα πίστης σε κάτι) μας επιτρέπουν να περιορίσουμε τα διλήμματα. Λειτουργούν ως μηχανισμοί συρρίκνωσης. Οι ιδεολογίες προσδιορίζουν τη δράση μας μονοσήμαντα, περιορίζουν τα διλήμματα.
Μπιχεβιοριστές: "Δεν ασχολούμαστε με πράγματα που δεν βλέπουμε (συνείδηση) αλλά μόνο με πράγματα που μπαίνουν στο εμπειρικό μας πεδίο"
Η συνείδηση είναι λειτουργία, όχι ύλη.
Κοινωνικός μπιχεβιορισμός (Mead): Παρακολουθεί την εξέλιξη του μπιχεβιορισμού και στέκεται στο κατά πόσο μπορεί να μελετηθεί ο άνθρωπος και οι αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα και στο μυαλό του.
---> ικανότητα σήμανσης του κόσμου στον άνθρωπο.
ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ : αλληλεπίδραση με τη βοήθεια συμβόλων
Προσέγγιση δυτικής σχολής: Η γλώσσα είναι ένα σύνολο ήχων, σημαντικό στοιχείο της κοινωνικοποίησης και του μπιχεβιορισμού. Όπως υπάρχουν οπτικά, γευστικά ερεθίσματα (ύλη), έτσι υπάρχουν και ακουστικά, στα οποία αντιδρούν είτε με ηχητικές είτε με άλλες αντιδράσεις.
Μηχανικό επίπεδο: π.χ. κατάσταση υπνοβασίας (ο υπνοβάτης απαντά σε ερωτήσεις χωρίς σκέψη,δεν έχει επίγνωση του τι του λένε)
Σύμβολο: στη θεωρία του μπιχεβιορισμού σημαίναι ερέθισμα και το νόημά του. Τα σύμβολα τα νοηματοδοτούμε με τη συνείδηση (είμαστε έλλογα και όχι άλογα ζώα)
Οι λέξεις είναι αντιπρόσωποι μη λέξεων. Όταν ακούμε μια λέξη έρχεται στο μυαλό μας μια εικόνα, ένα σύμβολο. Ξέρουμε τι είναι το ερέθισμα που δεχόμαστε (ελεγχόμενος κώδικας).
Δεν υπάρχει αυτόματη συνείδηση ή γλώσσα. Έρχονται με τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης.
"Σημαντική χειρονομία"- κάποιο ερέθισμα από μια στιγμή και μετά δεν είναι τυχαίο αλλά αποκτά σημασία, έχουμε επίγνωση πού παραπέμπει το ερέθισμα αυτό.
ΒΑΣΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ MEAD
1)Αναγκαιότητα μελέτης συνείδησης.
2)Θεωρία περί συμβόλου. Βασική μονάδα είναι το σύμβολο. Αλληλεπίδραση όχι βάσει ερεθισμάτων αλλά συμβόλων. Ετσι, ονομάστηκε Θεωρία Συμβολικής Αλληλεπίδρασης.
Βασικά στοιχεία διαφωνίας ανάμεσα σε μπιχεβιοριστές και θεωρία συμβολικής αλληλεπίδρασης:
1.Περί μελέτης συνειδήσεως.
2.Γλώσσα. Πώς εξηγείται η γλωσσική κοινωνικοποίηση (εκμάθηση της γλώσσας) ;
Οι επιστήμονες θεωρούσαν (μέχρι τη δεκαετία του '50) αυτόματες τις συνδέσεις γλώσσας - συμβόλου. Μετά από το '50, ο Skinner (μπιχεβιοριστής) αναπτύσσει την εξής θεωρία : εκ φύσεως το παιδί όταν γεννιέται παράγει ήχους.
==> α) αυτόματη παραγωγή ήχων (στην αρχή ήχοι χωρίς νόημα, κλάμα ως αντίδραση για την εισαγωγή αέρα στους πνεύμονες)
β) παραγωγή ήχων ως μίμηση (το παιδί αμοίβεται γι' αυτό)
γ)επανάληψη
δ)επέκταση
Noam Chomsky--> ΘΕΩΡΙΑ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ
1.Αν αληθεύει η θεωρία του Skinner, τότε πώς εξηγείται το γεγονός ότι τα παιδιά παράγουν λέξεις που δεν τις έχουν ακούσει ποτέ ; Τα παιδιά δεν επαναλαμβάνουν απλώς λέξεις, αλλά δημιουργούν. Η γλωσσική εξέλιξη δεν είναι παθητική υπόθεση αλλά έχει το στοιχείο της αυτενέργειας.
2.Αν υποθέσουμε ότι έχει δίκιο ο Skinner για τη μίμηση, πώς τα παιδιά συντάσσουν φράσεις ; Πολύ πιο έντονο το στοιχείο δημιουργικότητας γιατί το να μιμηθούν φράσεις ολόκληρες είναι δύσκολη διαδικασία. Το παιδί δομεί τη γλώσσα του, τη δημιουργεί μόνο του, δεν λειτουργεί η μίμηση στην πολύπλοκη συντακτική δομή.
Ο Chomsky εισάγει το στοιχείο της δημιουργικότητας και της εγγενούς γλωσσικής πρόσληψης (L.A.D.)
Το παιδί αρχίζει να γίνεται χειριστής συμβόλων όταν ακούει έναν ήχο και φαντάζεται μια πραγματικότητα. Οι ήχοι του παραπέμπυν κάπου (εξομοίωση πομπού - δέκτη)
Γενικά για την αλληλεπίδραση:
Προϋποθέσεις για να την κατανοήσουμε:
1.Επίδραση του ενός πάνω στον άλλον. Δεν ταιριάζει σε ατομικά περιβάλλοντα, μόνο σε ομαδικά. Υπάρχουν οντότητες οι οποίες βρίσκονται στο περιβάλλον μιας άλλης και δρουν η μια πάνω στην άλλη (δράση-αντίδραση). Η ομάδα αποτελεί ένα είδος προϋπόθεσης για την αναπαραγωγή της ζωής.
2.Υπάρχουν βιολογικές ανάγκες στη ζωή των υποκειμένων (ορμές, ένστικτα) που για να ικανοποιηθούν απαιτούν τη συνεργασία άλλων οργανισμών. Έτσι, η ικανοποίηση βασικών αναγκών ενεργοποιείται μέσα από μια συλλογική δραστηριότητα (π.χ. κοπάδια). Δεν υπάρχει εγωιστική προσέγγιση στην ικανοποίηση των αναγκών.
ΣΥΜΒΟΛΟ
Eρ: Πώς συντονίζονται αυτοί οι οργανισμοί μεταξύ τους κατά τον Mead;
Απ: Ο παρατηρητής έχει την εντύπωση ότι τα κοπάδια ή τα πουλιά συντονίζονται σαν από θαύμα. Η εξήγηση είναι ότι υπάρχει ένα σύστημα κινήσεων των οργανισμών το οποίο τίθεται σε εγαρμογή σε αυτές τις περιπτώσεις και επηρεάζει τους άλλους οργανισμούς και συντονίζονται οι κινήσεις. Αυτός ο αντανακλαστικός τρόπος συντονισμού φαίνεται πως επηρέασε και τη ζωή των ανθρώπων, ειδικά στα προϊστορικά χρόνια. Υπάρχει ένας κώδικας στον οποίο και ο άνθρωπος είναι ευαίσθητος. Ο κώδικας αυτός ονομάζεται ΓΛΩΣΣΑ.
Σήμα Vs σύμβολο: Η διαφορά είναι ότι το σύμβολο επιτρέπει και στον πομπό και στον δέκτη να συνειδητοποιεί την κίνηση που με αυτό το σύμβολο απαιτεί ο πομπός να κάνει ο δέκτης.
Η γλώσσα είναι μη συνειδητή στους οργανισμούς (=ζώα). Δεν συνειδητοποιούν το νόημα. Η διαφορά με την ανθρώπινη επικοινωνία έγκειται σ' αυτό το σημείο. Ο άνθρωπος συνειδητοποιεί το νόημα του σήματος (=συμβόλου)
Διαφορά ανάμεσα σε Mead και μπιχεβιοριστές: Το ερέθισμα στον Mead λέγεται "σημαντικό σύμβολο" και έχει σημασία για τον άνθρωπο.
Ιστορικές και κοινωνικές διεργασίες ευθύνονται για το ποιά σημασία δίνουμε σε ένα συγκεκριμένο ήχο και είναι διαρκής.
Όταν γεννιέται ένα παιδί δεν έχει συνείδηση των ήχων που δέχεται. Ο άνθρωπος σε επίπεδο προσαρμογής είναι ατελές ον όταν έρχεται στη ζωή. Κάποια στιγμή αρχίζει να συνδέει τους ήχους που δέχεται, συνδέει ήχους με πρόσωπα ή ζώα αυτόματα (μπιχεβιοριστές, πείραμα Pavlov). Το παιδί μιμείται τους ήχους που ακούει στο σπίτι (μίμηση). Μερικοί πιστεύουν ότι δεν είναι μίμηση, αλλά έμφυτη τάση να παράγει ήχους. Αργότερα το παιδί περνάει από τη φάση της μη συνειδητής παραγωγής γλώσσας σε φάση δυνειδητής χρήσης γλώσσας. Το παιδί αντλεί αυτές τις πληροφορίες από το περιβάλλον.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΑΛΛΟΣ:
Υπάρχει ένα πρόσωπο στο περιβάλλον του παιδιού που του διοχετεύει μέσω της δράσης σημασίες, είναι ο ξεναγός του παιδιού στον κόσμο των σημασιών. Αργότερα, η έκφραση "σημαντικός άλλος" σημαίνει "κάτι διαφορετικό", ένα πρόσωπο που εισάγει το άτομο στον κόσμο των αξιών (αξιακός κώδικας). Ο άνθρωπος αυτός έχει σημαντικό προβάδισμα έναντι άλλων προσώπων σε ό,τι αφορά την επίδραση που ασκεί στο άτομο. Έτσι, ο πρωτογενής μηχανισμός (εξωτερικός) του "σημαντικού άλλου" αποτελούν την ταυτότητα του παιδιού. Συνείδηση του εαυτού και εικόνα προς τα έξω.
Ταυτότητα: εικόνα που έχουμε εμείς για το παιδί.
Αυτο-αντίληψη:εικόνα που έχει το παιδί για τον εαυτό του.
ΑΤΟΜΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ: Μηχανισμός δόμησης της ταυτότητας.
Τα παιδιά από πολύ νωρίς παίζουν με αντικείμενα που υπάρχουν στο περιβάλλον τους. Οι αισθήσεις είναι ανιχνευτές τυο περιβάλλοντος, αλλά η βασική σύνδεση με το περιβάλλον είναι τα χέρια.
όνομα=ήχος. Το σύνολο των ήχων αυτών προσδιορίζει το ίδιο το παιδί. Στην αρχή δεν καταλαβαίνουν ότι το όνομα προσδιορίζει τα ίδια γιατί συνέδεαν τους ήχους με άλλα πρόσωπα ή πράγματα. Η γλώσσα ήταν ετεροπροσδιοριστική μηχανή.
Piaget: εγωκεντρικός λόγος= η φάση κατά την οποία το παιδί μονολογεί. Ουσιαστικά είναι διάλογος, όχι μονόλογος. Το παιδί μέσω της γλώσσας χρησιμοποιεί εκφράσεις απευθυνόμενο σε άλλο φανταστικό πρόσωπο στα πλαίσια του παιχνιδιού.
π.χ.έχει 2 κούκλες και παίζει γιατρό και ασθενή ή κλέφτες κι αστυνόμους. Το παιδί παίζει και τους 2 ρόλους.
Τα παιχνίδια αυτά επιτρέπουν στο παιδί να ασκηθεί στην κοινωνική αλληλεπίδραση και να δει ένα πρόσωπο από τη σκοπιά κάποιου άλλου.
role-taking: ανάληψη του ρόλου του άλλου. Φαντάζεται τις ανάγκες του άλλου μέσω της γλώσσας= βασική αρχή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.
Κατλα τον Mead, το παιχνίδι είναι ένα πρώιμο στάδιο του role-taking. Το παιδί εσωτερικεύει δυο ρόλους και ο εαυτός του χάνεται (υπάρχει μόνο γιατρός και ασθενής), "μεταμορφώνεται" πότε στον έναν και πότε στον άλλον.
Η μάθηση της γλώσσας στην πρώτη φάση της εξέλιξης του βίου δεν γίνεται μόνο ηχητικά αλλά προϋποθέτει και τη λειτουργία οπτικών σημάτων και συμβόλων από την πλευρά του παιδιού. Οι ερμηνείες των ηχητικών και οπτικών σημάτων γίνονται στα πλαίσια της πράξης. Η εκμάθηση της γλώσσας είναι οργανικά ενταγμένη στο πλαίσιο της καθημερινής οικογενειακής δράσης.
Ο δυισμός της προσωπικότητας του ατόμου αρχίζει σε μια κοινωνική και ατομική ταυτότητα (προσωπικό και κοινωνικό Εγώ).
social self--> ο εαυτός μας όπως τον φαντάζονται οι άλλοι, ειδικά αυτοί που έχουν ισχύ πάνω μας και δεν μπορούμε να τις αποκρούσουμε εύκολα, εξαρτάται από την εξουσία που ασκούμε εμείς σε αυτούς και αυτοί σε μας. (π.χ. πολιτικές οργανώσεις)
Ο κόσμος στον οποίο μπαίνει το παιδί χαρακτηρίζεται από έξωθεν απαιτήσεις. Σαν μονάδα μπαίνει σε ισχυρούς οργανισμούς οι οποίοι ασκούν τεράστια επιρροή σ' αυτό.
Πορσωπικός εαυτός: "αντίβαρο" ανάμεσα σε κοινωνικό και ατομικό Εγώ. Δυισμός ανθρώπινης προσωπικότητας.
Ι-->προσωπικός εαυτός
Me-->κοινωνικός εαυτός
Το "Ι" υπερτερεί στις πρώτες φάσεις της ζωής του παιδιού γιατί δεν έχει διαμορφωθεί κοινωνική συμπεριφορά. Ποτέ το "me" δεν φτάνει να καλύψει εντελώς το "Ι". Ο Mead αφήνει το ενδεχόμενο, το άτομο να βλέπει τον κοινωνικό εαυτό του ως αντικείμενο κριτικής. ("δείχνω αυτό που θέλουν οι άλλοι να βλέπουν")
Ο Goffman ονομάζει την απόσταση ανάμεσα στο "Ι" και στο "Me" role distance (=απόσταση από το ρόλο)
Δεύτερη φάση της ζωής: από το play στο game. Από το ατομικό στο ομαδικό παιχνίδι.
Συνείδηση: του κόσμου ("άλλοι", προηγείται χρονικά)
του εαυτού (αυτοσυνείδηση)
Συνείδηση του κόσμου: συνείδηση της εικόνας που έχουν οι άλλοι για το παιδί. Το παιδί συνειδητοποιεί τι είναι για τους άλλους. Προηγείται η αντίληψη των άλλων, υπάρχει πριν καν το παιδί αντιληφθεί τον εαυτό του. Συνειδητοποιεί τον εαυτό του μέσω της αντίληψης που έχουν οι άλλοι γι' αυτό. (=αντανακλαστικότητα)
Αυτοσυνείδηση-αυτοαντίληψη-αυτοεκτίμηση
Η αυτοσυνείδηση είναι η βάση για την αυτοαντίληψη και την αυτοεκτίμηση. Είναι μεγάλο βήμα για την εξέλιξη του παιδιού, συνειδητοποιεί ότι είναι μέρος του κόσμου.
Η αυτοαντίληψη στηρίζεται στην αυτοεκτίμηση αλλά δεν ταυτίζεται με αυτήν. Η αυτοαντίληψη είναι η εικόνα του εαυτού μας.
Η αυτοεκτίμηση είναι η αξιακή πλευρά του εαυτού μας, η αξία με την οποία εμείς πιστώνουμε τον εαυτό μας. Η αυτοεκτίμηση μας παραπέμπει στην αυτοπεποίθηση, στην εικόνα δηλαδή που έχουμε για τον εαυτό μας. (θετική, αρνητική,ουδέτερη κλπ)
Αυτοσυνείδηση: περιγραφική. Όταν αρχίζει κανείς να περιγράφει τον εαυτό του φτάνει στην αυτοαντίληψη.
Το βασικό ΕΠΙΤΕΥΓΜΑ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ είναι η άποψη ότι η συνείδηση των άλλων ή του εαυτού μας δεν είναι έμφυτα, είναι "εισαγόμενα". Παρεμβαίνουν οι άλλοι και προσδιορίζουν και την εικόνα και την αντίληψη του εαυτού μας. Οι "άλλοι" διαφοροποιούνται ως προς την επιρροή που ασκούν πάνω μας. Ισχυρότερη έχουν τα πρόσωπα - κλειδιά της ζωής μας (γονείς,φίλοι)= "σημαντικοί άλλοι"
Α' φάση: οι γονείς μας είναι οι "σημαντικοί άλλοι"
Β' φάση: (πιθανόν) ο δάσκαλος και οι παιδικοί φίλοι
εφηβεία: συνομήλικοι, φίλοι, ομάδες που εντασσόμαστε.
μετα-εφηβεία: σύντροφοι, καθηγητές (πανεπιστημίου)
Σε κάθε φάση προστίθενται κι άλλοι, δεν αναιρούνται οι προηγούμενοι.
Όταν τα πρόσωπα αυτά χάνονται για οποιονδήποτε λόγο, αισθανόμαστε αποσύνδεση. Δημιουργούνται αναταράξεις και κενά στην αυτοαντίληψη και την αυτοεκτίμησή μας γιατί ειδικά η αυτοεκτίμηση στηρίζεται σε αυτά τα πρόσωπα. Είναι ασταθής (η αυτοεκτίμηση) και εξαρτάται από τη συμπεριφορά των άλλων.
Κατά τον Mead, η αυτοαντίληψη και η αυτοεκτίμηση είναι προσωρινότητες, διακυβεύματα και εξαρτώνται από τις σχέσεις μας με τους άλλους. Οι άλλοι καθορίζουν την αυτοεκτίμηση. Αυτό συμβαίνει στα πρώτα χρόνια και αργότερα δυσκολότερα. Από τη στιγμή που αποκτούμε συνείδηση του εαυτού μας δεν είμαστε τόσο ευάλωτοιες των άλλων, έχουμε τη δική μας άποψη για τον εαυτό μας. Επομένως, στις μεταγενέστερες φάσεις υπάρχει και ο εαυτός μας ως παράγοντας για την αυτοαντίληψη και την αυτοεκτίμηση. Αργότερα, με βάση τις θετικές αντιλήψεις μπορούμε να αντικρούσουμε τις αρνητικές αντιλήψεις των άλλων.
ΟΜΑΔΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ- GAME
Game= οργανωμένο και ομαδικό παιχνίδι (αντίθετα με το Play που σημαίνει "ατομικό παιχνίδι")
Στο play το παιδί μπαίνει εναλλάξ στους ρόλους. Στο game, κάθε ρόλος ερμηνεύεται από ένα άτομο. Η αλληλεπίδραση αφορά συμπληρωματικές συμπεριφορές.
Συμπληρωματικότητα ρόλων: η γνώση του άλλου ρόλου είναι προϋπόθεση για να παίξουμε τον δικό μας σωστά, δεν είναι αυτόνομοι οι ρόλοι.
ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΟΣ ΑΛΛΟΣ- GENERALIZED OTHER (Κοινωνική συνείδηση)
Δεν είναι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά ένα λειτουργικό σύνολο πολλών ρόλων.
Το ερώτημα που προκύπτει κατά τον Mead είναι:
-Πώς καταφέρνει το παιδί και μαθαίνει να συντονίζει τη συμπεριφορά του με πολλούς άλλους ώστε η δράση του να εντάσσεται ομαλά στον καταμερισμό εργασίας ανάμεσα σε άλλους;
(Απ.:) Το παιδί το μαθαίνει αυτό ασκούμενο σε περιβάλλον ομαδικού και οργανωμένου παιχνιδιού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα= αθλητικές ομάδες. Ομάδα με περισσότερους από 2 ρόλους. Το αποτέλεσμα της ομάδας φαίνεται από την έκβαση του παιχνιδιού. Το αποτέλεσμα είναι ομαδικό, το "χρεώνεται" όλη η ομάδα. Η αίσθηση της ενότητας είναι η ουσία του ομαδικού/ οργανωμένου παιχνιδιού. Στο οργανωμένο παιχνίδι ο παίχτης γνωρίζει το ρόλο του, τους άλλους ρόλους (για να συντονιστεί μαζί τους) και αγωνίζεται για το κοινό αποτέλεσμα, για κοινή υπόθεση. Αυτό επιτυγχάνεται όταν ο παίκτης συνειδητοποιεί πόσο ρόλο παίζει στην ομάδα η προσπάθειά του.
-Γιατί είναι μάθηση να συμμετέχει κανείς σε ομαδικό παιχνίδι;
(Απ.:)Στο ομαδικό παιχνίδι δεν αρκεί να γνωρίζεις μόνο το δικό σου ρόλο αλλά και των υπολοίπων. Για να παίξεις πρέπει να γνωρίζεις και να προβλέπεις πολλούς ρόλους ταυτόχρονα (role-taking). Πρέπει να ανακαλείς στη συνείδησή σου πολλούς τρόπους δράσης και να μπορείς να βλέπεις τα πράγματα από τη σκοπιά της ομάδας - να υιοθετείς συνείδηση συλλογικότητας, να ξεπερνάς τον εαυτό σου στους δυαδικούς ρόλους και να λειτουργείς στην ομάδα.
Κοινωνική συνείδηση= βλέπω τον εαυτό μου σε ομαδικούς ρόλους.
Αφηρημένη οπτική γωνία: αφορά τη συνείδηση όχι μόνο του ενός αλλά όλων των ρόλων.
Από ατομική σε συλλογική οπτική γωνία.
Η άσκηση στο οργανωμένο παιχνίδι είναι άσκηση στο κοινωνικό εγώ ("Me")
-Με βάση τη θεωρία του Mead, η οποία προϋποθέτει αρμονία, πώς μπορούν να κοινωνικοποιηθούν άτομα σε συγκρουσιακό περιβάλλον;
(Απ.:) Στο παιδί, μέσα από την οικογένεια, δημιουργείται η αίσθηση ότι συμμετέχει σε μια ομάδα. Στο βαθμό που η οπτική γωνία της οικογένειας είναι σαφής και ενιαία δεν υπάρχει πρόβλημα κοινωνικοποίησης. Το παιδί υιοθετεί την αρμονία. Ορισμένες ομάδες διατηρούν το μοντέλο της αρμονίας της οικογένειας.
Συγκρούσεις εξουσίας/ εντάσεις μέσα στην οικογένεια δημιουργούν στο παιδί διλήμματα και σύγχιση ως προς το τι είναι ομάδα και έχει προβλήματα ταύτισης και αυτοαντίληψης / ανασφάλεια των πραγμάτων. Αν υπάρχουν διαφωνίες λέγεται συγκρουσιακή ομάδα.
ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ MEAD
Δεν δίνει την έμφαση που χρειάζεται στα φαινόμενα σύγκρουσης μιας ομάδας και δεν επιτρέπουν την ταύτιση της οικογένειας και της κοινωνίας στην οποία ανήκει.
Απόσταση του εαυτού από την κοινωνική αντίληψη.
GOFFMAN- ROLE DISTANCE
Απόσταση από το κοινωνικό "me" από την άποψη της κοινωνικής οπτικής των πραγμάτων. Δεν προκύπτει αυτόματα αλλά μέσα από βιώματα κοινωνικοποίησης.
Αντισυμβατική συμπεριφορά.
Το στοιχείο της σύγκρουσης επιτρέπει στο άτομο να δει από περισσότερες οπτικές γωνίες, να φανταστεί μια διαφορετική εξέλιξη των πραγμάτων.
Ο Mead ασχολήθηκε με την αλληλεπίδραση σε μικρές ομάδες (οικογένεια, σχολείο), όχι της κοινωνίας, εξ ου και η αδυναμία που προαναφέρθηκε.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ
ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ - FREUD
Θεωρία που δίνει πολύ μεγαλύτερη έμφαση στο υποκείμενο ("Ι") και όχι στο περιβάλλον. Λαμβάνει υπόψη και το περιβάλλον αλλά ξεκινά από δυνάμεις που βρίσκονται μέσα στο υποκείμενο και είναι ο κινητήριος μοχλός για την εξέλιξη του παιδιού.
O Freud δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα παιδιά, μελετούσε ασθενείς που έπασχαν από υστερία (ειδικά γυναίκες).
Μέθοδος ανάμνησης : -->σύμπτωμα "υστερίας"
-->ανάμνηση εμπειριών από παιδική ηλικία
O Freud πιστεύει ότι οι ρίζες της ασθένειας άρα και της προσωπικότητας βρίσκονται στην παιδική ηλικία, γι' αυτό και ενδιαφέρεται για τα πρώτα χρόνια.
"Ομαλή" εξέλιξη φάσεων
"Ανώμαλη" εξέλιξη φάσεων
Ψυχική και σωματική εξέλιξη. Η ψυχική ζωή περνά από φάσεις:
1η φάση: μετά τη γέννηση όπου προκύπτει ένας νέος οργανισμός στη ζωή. Ο οργανισμός αυτός δεν έχει συνείδηση αλλά έχει επιθυμίες, δεν είναι tabula rasa.
"Es" ή "Id"= ασυνείδητο. Η συνείδηση δεν είναι έμφυτη (συμφωνεί με τον Mead). Το παιδί είναι ένα αδιομόρφωτο σύνολο από ορμές. Οι ορμές αυτές είναι ερωτικού χαρακτήρα (libido).
Η πηγή της ικανοποίησης των ορμών αυτών είναι τα περιβάλλοντα (=οικογένεια, κυρίως μητέρα)
Σχέση στοργής με την οικογένεια : ικανοποίηση της libido
Το περιβάλλον ορισμένες φορές για πολλούς λόγους αρνείται να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του παιδιού, επομένως το παιδί έχει και βιώματα ικανοποίησης και βιώματα ματαίωσης.
Παρεμβατική πολιτική του περιβάλλοντος σε σχέση με τις επιθυμίες.
2η φάση: δημιουργία του Εγώ ("ich"). Το παιδί μπορεί να μιλάει, να εκδηλώνει τις επιθυμίες του και να αντιλαμβάνεται τις αντιδράσεις των άλλων απέναντι στις επιθυμίες που έχει εκδηλώσει. Οι επιθυμίες γίνονται αντιληπτές από το ίδιο το παιδί.
Ich Vs Es-->το es δεν είναι συνειδητό, το ich είναι φάση της ικανότητας διαπραγμάτευσης με το περιβάλλον.
Freud--> τα παιδιά γεννιούνται εγωκεντρικά (es), ενδιαφέρονται μόνο για την ικανοποίηση των ορμών τους. Αργότερα αντιλαμβάνονται ότι οι ανάγκες δεν ικανοποιούνται πάντα. Δεν βιώνουν όλη αυτή τη σειρά των συμπεριφορών που θα εκδήλωναν πιο παλιά, κάτω από άλλες συνθήκες.
-Το Εγώ διαπραγματεύεται με το περιβάλλον την ικανοποίηση των ορμών. Πώς γίνεται αυτή η διαπραγμάτευση ;
(Απ.:) Με 2 τρόπους, λέει ο Freud:
1. Βλέποντας ότι δεν γίνεται κάθε επιθυμία του δεκτή από το περιβάλλον, επιχειρεί να παρουσιάσει κάποιες από αυτές τις επιθυμίες του με τρόπο συμβατό με τον κώδικα της κοινωνίας. "Μεταμφιέζει" την ορμή του με κοινωνική ορθοφροσύνη, την παρουσιάζει έτσι ώστε να γίνει αποδεκτή από το περιβάλλον, να αποφύγει τη "λογοκρισία" των ορμών.
2.Προσπαθεί ευθέως να παρακάμψει το περιβάλλον.
Διεργασία του Ich: επεξεργασία ματαιώσεων - νομιμοποίηση της ματαίωσης. Παρουσιάζεται η ματαίωση σε εμάς με τρόπο που να μην μας αναστατώνει.
Εξωστρεφής και εσωστρεφής διαδικασία στο Εγώ.
Κάποια στιγμή φτάνουμε σε μια κρίσιμη φάση, όπου μια επιθυμία αφορά τη συναισθηματική κατάσταση.
Το αγόρι (με αυτό ασχολήθηκε κυρίως ο Freud) ερωτεύεται τη μητέρα του (συναισθηματική προσκόλληση).
Η επιθυμία αυτή προσκρούει σε ένα εμπόδιο που δεν μπορεί να παρακαμφθεί (ύπαρξη πατέρα).
Δημιουργείται οιδιπόδεια σύγκρουση.
Εμφάνιση πατροκτονικών καταστάσεων. Ο πατέρας συχνά δείχνει ζήλια γιατί νιώθει παραγκωνισμένος - μητέρα ως αντικείμενο πόθου.
Ηλέκτρειο σύμπλεγμα (αντίστοιχο του οιδιποδείου για τα κορίτσια)
Λύση--> ταύτιση με τον πατέρα (εικονική εξομοίωση)
3η φάση: Το Υπερεγώ (ubor-ich). Αναγκάζεται το παιδί να ταυτιστεί με τον πατέρα, έτσι όπως τον εισπράττει ως ιδανική μοεφή, είναι κάτι παραπάνω από το Εγώ. Ταυτιζόμενο με τον πατέρα, το παιδί ταυτίζεται με τις κοινωνικές νόρμες.
-Πώς ταυτίζεται το παιδί με την κοινωνία κατά τον Freud;
(Απ.:) Μέσω της ταύτισης με τον πατέρα (βλ. 3η φάση). Η οιδιπόδεια σύγκρουση βγαίνει σε καλό κατά τον Freud γιατί είναι ο μόνος τρόπος κοινωνικοποίησης.
Αν δεν υπάρξει ταύτιση με τον πατέρα έχουμε ανώμαλο ψυχισμό. Συμπτώματα μαζοχισμού (επιδίωξη τιμωρίας / πόνου για τον εαυτό του)
Κοινωνία ή κοινότητα.
οικογένεια: μεγάλη αξία ως κοινωνικός παράγων. Μέσα στην οικογένεια υπάρχουν επιδράσεις από μητέρα και πατέρα.
Από το Es στο Ubor-Ich-->Το παιδί ρυθμίζει τη συμπεριφορά του με βάση τη βούληση των άλλων.
-Πώς και γιατί υπάρχει αντικοινωνική συμπεριφορά;
(Απ.:)α) ασθενές Υπερεγώ.
β)Καθήλωση στη φάση του οιδιποδείου
Μαζοχιστική διάθεση: λύτρωση μέσω της τιμωρίας.
Ubor-Ich--> συνδέεται με την αγωγή. Πώς οι κοινωνικοί κανόνες εισάγονται στη συνείδησή μας.
Υπερβολική έμφαση στη libido.
Ενδοβολή: εισαγωγή κοινωνικής νόρμας στη συνείδησή μας. Γραμμική σχέση ανάμεσα σε παιδί-πατέρα-κοινωνία (αρμονία.)
ΜΟΝΤΕΛΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
α)Μπιχεβιορισμός
περιβάλλον
μάθηση = αλληλεπίδραση ερεθισμάτων - αντίδρασης
β)Συμβολική αλληλεπίδρασηγλώσσα
ατομικό/ ομαδικό παιχνίδι
συνείδηση = χρήση συμβόλων // αυτοαντίληψη - αυτοεκτίμηση - προσωπικότητα
(Αρνητικό) κοινωνία --> αρμονικό σύνολο
Δεν υπάρχει πάντα η έννοια του γενικευμένου άλλου.
γ)Freud- Ψυχανάλυση
ερεθίσματα ερωτικού χαρακτήρα
libido
στάδια εξέλιξης του παιδιού (πιο σημαντικό το 1ο στάδιο)
δ)Εξελικτικές θεωρίεςΟι θεωρίες που επιχειρούν να δουν την κοινωνικοποίηση του παιδιού μέσω ενός διδύμου εξέλιξης
i)βιολογική ii)πνευματική (κυρίως γνωστική)
Piaget--> βασική φυγούρα στις θεωρίες αυτές.
ελέξιλη (development)-->αλλαγές σε 3 επίπεδα.
1.βιολογικό : σωματική διάπλαση
Ο ρυθμός αλλαγής δεν είναι πάντα ο ίδιος.
2.πνευματική συγκρότηση
Ήχοι - εξέλιξη εγκεφάλου
Αλληλεπίδραση με τις σωματικές αλλαγές, οτιδήποτε έχει σχέση με νόημα, γλώσσα, σχέση, έκφραση συναισθήματος και βούλησης.
3.συμπεριφορά - πράξη
Οι αλλαγές δεν είναι ορατές, απλώς συνάγονται.
Συμπεραίνουμε ότι έχουν γίνει αλλαγές.
Προϋποθέτουμε: το χρόνο (για τη μεταβολή)
τις φάσεις / καταστάσεις (που περνά)
ενιαιότητα του οργανισμού (το ίδιο πρόσωπο)
Piaget--> γνωστικές δομικές θεωρίες.
Προσπαθεί να δώσει μια αναπαράσταση της πορείας του ατόμου μέσα στη ζωή
Χρειάζεται υλικό (=μονάδες αναπαράστασης) για την αναπαράσταση.
Ο Piaget είναι ο τελευταίος θεωρητικός.
Δομές δράσης--> σχήματα, πλαίσια δράσης που χρησιμοποιεί το παιδί σε μια ηλικιακή φάση και μετά αλλάζει.
Παίρνει μια συγκεκριμένη χρονική φάση και μελετά τις δομές δράσης και τη συμπεριφορά του παιδιού.
Εξέλιξη του Piaget
Συνεχής κατασκευή δομών εκ μέρους του παιδιού, το οποίο υποκείμενο δρα στα πλαίσια αυτά των δομών δράσης.
Αρχικά-->κληρονομημένες δομές δράσης.
(π.χ. τρέμουμε από το κρύο)
Κατά τον Piaget, το παιδί δεν έρχεται στον κόσμο tabula rasa, αλλά με κληρονομημένες δομές δράσης. Αυτές αναττύσσονται μέσω σωματικής ωρίμανσης. Από το απλό περνάμε στο πολύπλοκο.
Μέσα σε αυτό το προσκήνιο εμφανίζεται η γνώση (μοιάζει με τη συμβολική αλληλεπίδραση).
-Τι είναι γνώση;
(Απ.:) Είναι μια μεταβολή στο επίπεδο της πνευματικής συγκρίτησης, η οποία επιτρέπει τις αλλαγές στη συμπεριφορά. Το παιδί ελέγχει τη γνωστική του συμπεριφορά. Βλέπει τη γνώση πάντα σε σχέση με την πράξη.
-Πώς γίνεται ο μετασχηματισμός των απλών δομών σε πολύπλοκες ;
(Απ.:) Διαφοροποιείται από τους νατιβιστές (=υποστηρίζουν ότι υπάρχει κάτι μέσα μας που βγαίνει προς τα έξω)
Νατιβιστές: όλα είναι θέμα κληρονομικότητας.
Piaget--> Βιολογική ωρίμανση (εγκέφαλος) και με τη βοήθεια των ικανοτήτων σκέψης (κύτταρα). ΔΕΝ είναι αποτέλεσμα κληρονομικότητας. Η σκέψη χρειάζεται (βιολογικά) όργανα. Υποδομή τους ο εγκέφαλος.
Ο Piaget δεν δέχεται πως η σκέψη θα έρθει με την ωρίμανση του εγκεφάλου. Βάζει και το κοινωνικό στοιχείο. (-->ικανότητες σκέψης)
Κατηγορίες σκέψης: λέξεις, γλώσσα
"γαμπρός" εγκέφαλος
"νύφη" γλώσσα
=> σύζευξη αυτών των 2, απαραίτητα για τον Piaget
Απλές αντανακλαστικές δομές : σύνθετες.
Μέσω του περιβάλλοντος (κυρίως οικογένεια) ο εγκέφαλος αλληλεπιδρά με τη γλώσσα. Η σύζευξη αυτή δεν συμβαίνει σε ακινησία, αλλά προϋποθέτει τη δράση-> πράξη (ενεργό υποκείμενο)
Στο σημείο αυτό βλέπουμε τη σύνδεση του Mead και του Piaget
ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΣΚΕΨΗ
4 φάσεις στην εξέλιξη του παιδιού. Ο Piaget δεν ήταν τόσο "σκληρός" στον τρόπο σκέψης του. Οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά κάθε σταδίου συνέχιζαν να υπάρχουν και στα επόμενα. Κάθε σκαλοπάτι προϋποθέτει το προηγούμενο.
α)Αντανακλαστική νοημοσύνη
Εκδήλωση δομών δράσης που κληρονόμησε από το περιβάλλον
νοημοσύνη-->τη δικαιολογεί ως πολυμορφική έννοια. Δεν σχετίζεται πάντα με τη γλώσσα και τη σκέψη. Είναι η ικανότητα του οργανισμού να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος.
"επιλογές"-->στάδιο εξελιγμένης νοημοσύνης. Τι έχουμε και κρίνουμε ποιά επιλογή είναι η καλύτερη.
Με αυτά που έχει αποκτήσει προσαρμόζεται στο περιβάλλον.
Το βρέφος δεν έχει επιλογές, μόνοο εκδήλωση κληρονομημένης δράσης.
Με αυτό το στάδιο ερχόμαστε όλοι στη ζωή. Διαρκεί περίπου 1 1/2 χρόνο. Δεν είναι απόλυτος γιατί κάθε παιδί έχει τα δικά του χρονικά όρια.
β)Αισθησιοκινητική νοημοσύνη
Ανάπτυξη πολύπλοκων δομών.
συντονισμός π.χ. κρότος - αναταραχή σώματος
δεδομένα των αισθήσεων ---------->κινήσεις ορανισμού
π.χ. το παιδί βλέπει ένα αντικείμενο. Τους πρώτους μήνες της ζωής δεν κάνει καμία κίνηση να το πιάσει. Αργότερα, απλώνει το χέρι.
Συντονισμός κίνησης με τα δεδομένα των αισθήσεων. Τα χέρια είναι το μέσο ανακάλυψης του κόσμου.
Το παιδί εξασκείται αυτόματα. Κίνδυνος κατάποσης αντικειμένων --> προστασία από το περιβάλλον.
Στο τέλος του 2ου σταδίου περίπου αποκτούν γνωστικές ικανότητες.
Άσκηση- λογική και πλάνη - οδηγίες ενηλίκων.
γ)Συγκεκριμένες νοητικές λειτουργίες
Επεξεργασία των δεδομένων των αισθήσεων. Δεν έχουμε ακόμα αφηρημένη σκέψη. Αν δεν είμαστε συγκεκριμένοι, το παιδί δεν καταλαβαίνει τι εννοούμε (π.χ. δύσκολες λέξεις). Υπάρχει δυσκολία στην εξήγηση-->αφηρημένες έννοιες. Δεν έχει, ουσιαστικά, ωριμάσει ο εγκέφαλος του παιδιού.
δ)Ανεπτυγμένη νοημοσύνη
Αφηρημένες νοητικές λειτουργίες.
Υπάρχει αφηρημένη σκέψη-->κατανόηση των λειτουργιών αυτών
11 ετών εως εφηβεία. Ανάπτυξη κριτικής σκέψης
Φάση ηθικής εξέλιξης--> κατανόηση ηθικών κανόνων. Δεν συνδέει πλέον πρόσωπα και έννοιες.
Η θεωρία σε επίπεδο διδασκαλίας που είναι πιο εφαρμόσιμη και κατανοητή είναι αυτή του Piaget.
Περιβάλλον σχολείου (=πεδίο κοινωνικοποίησης)
Επιρροές εμπρόθετες με προγραμματισμό αλλά και ελεύθερες επιρροές.
Περιβάλλοντα κοινωνικοποίησης
-μακροπεριβάλλοντα (εκπαιδευτικό σύστημα)
-μεσοπεριβάλλοντα (σχολείο)
-μικροπεριβάλλοντα (παιδαγωγική σχέση)
δομή (εκπ. δομή) --> ρόλος --> ταυτότητα --> πραγμάτωση --> προδιαγραφή
i)Τι είδους σχέση είναι η παιδαγωγική σχέση ; Με ποιές σχέσεις μοιάζει; Ποιά τα χαρακτηριστικά της;
ii)Δραστηριότητα εκπαιδευτικού : όρια και δυνατότητες.
iii)Ταυτότητα εκπαιδευτικού. Επαγγελματικά προσόντα που απαιτούνται για να γίνει κάποιος εκπαιδευτικός.
i) Πρώτα ορίζουμε τον όρο "σχέση"
Κοινωνική σχέση : δυνατότητα αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε δυο πρόσωπα, καθένας από τους οποίους είναι φορέας μιας δραστηριότητας.
Προδιαγραφές : αποφάσεις τρίτων, κανόνες για τη συγκεκριμένη σχέση που έχουν παραχθεί από τρίτους (θεσμικοί "τρίτοι" που έχουν εξουσιοδοτηθεί)
Δεν μπορεί να υπάρχιε σχέση χωρίς ιδιότητα.
Προδιαγραφές : -θεσμικές (π.χ. βουλή)
-πολιτισμικές (αλλάζουν μέσα στο χρόνο)
Πολιτισμικές : κανόνες που ορίζουν τη συμπεριφορά μας, οι οποίοι δεν πηγάζουν από κάποιον εξουσιοδοτημένο θεσμό για τη διαμόρφωση κανόνων. Πηγάζουν από την παράδοση.
Οι κοινωνίες συγκροτούνται και μένουν συγκροτημένες μέσω των πολιτισμικών κανόνων. Δεν μπορεό μια κοινωνία να στηριζτεί μόνο σε θεσμικούς κανόνες.
Ο σημερινός εκπαιδευτικός δέχεται επιδράσεις από θεσμικούς κανόνες λόγω της σχέσης του με την κοινωνία.
Μορφές "πίεσης" από την κοινωνία (γονείς). Οι προδιαγραφές αυτές αφορούν και την παιδαγωγική σχέση.
Τι είναι αυτό που κάνει την παιδαγωγική σχέση;
α)θεσμική / επίσημη παιδαγωγική σχέση (σχέση σχολείου - μαθητών)
β) άτυπη παιδαγωγική σχέση (μη θεσμική). Όλες οι υπόλοιπες σχέσεις που ασκείται αγωγή χωρίς την παρέμβαση κρατικών μηχανισμών. (.π.χ. οικογένεια)
Μερικές φορές η παράδοση έρχεται σε σύγκρουση με τους θεσμούς (π.χ. σωματική ποινή στα σχολεία). Συγκρουσιακή σχέση θεσμών - παραδόσεων.
Μαθητής <--> εκπαιδευτικός (αμφίδρομη σχέση)
Αλληλεπίδραση.
Χαρακτηριστικά παιδαγωγικής σχέσης:
-Ασύμμετρη σχέση από πλευράς εξουσίας. Ο εκπαιδευτικός είναι πόλος εξουσίας, ο μαθητής όχι. Το περιεχόμενο της διαπαιδαγώγησης δεν προκύπτει από μια διαπραγμάτευση αλλά αφορά τον εκπαιδευτικό. Εξουσία δεν σημαίνει πάντα αυταρχισμός. Μπορεί να σημαίνει δύναμη ικανοποίησης αναγκών.
Ο εκπαιδευτικός επίσης έχει τη δύναμη να θεσπίζει κανόνες. Ορίζει τη συμπεριφορά των μαθητών.
- Ο εκπαιδευτικός ελέγχει την τήρηση αυτών των κανόνων.
- Δικάζει (γίνεται κατάχρηση εξουσίας)
"Κριτική παιδαγωγική": Κριτική στην παιδαγωγική εξουσία και τις υπερβολές της.
-Ποιότητα επικοινωνίας στο σχολείο. Ευθύνη του δασκάλου είναι να μην γίνεται ο μαθητής αντικείμενο αρνητικών εμπειριών.
Χρεώνεται το αποτέλεσμα της μεταβίβασης της γνώσης.
Συμβατική μάθηση (συνδέεται με την επίσημη παιδαγωγική σχέση - κύριο αντικείμενο του σχολείου)
Κοινωνική μάθηση (σχετίζεται με την άτυπη παιδαγωγική σχέση)
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ - SOCIAL LEARNING
Διαφοροποιείται από τη συμβατική σε ό,τι αφορά το άτομο στα πλαίσια της αλληλεπίδρασης.
Αντικείμενο κοινωνικής μάθησης: σχέσεις, πράξη (=δράση), ρόλοι
Η κοινωνική μάθηση είναι υπόθεση και τωνμαθητών και των εκπαιδευτικών. Οι συμμαθητές και οι δάσκαλοι είναι φορείς αλληλεπίδρασης.
Μορφές εξουσίας (αρμοδιότητα) εκπαιδευτικού
α)Νομοθετική= θέσπιση κανόνων
β)Εκετελεστική = εφαρμογή κανόνων
γ)Δικαστική = διαιτησία (αν τηρούνται οι κανόνες)
Αυταρχισμός διδασκάλου --> κατάχρηση αρμοδιοτήτων
Δεν συνειδητοποιεί την τριπλή αρμοδιότητα (π.χ. χαμηλή βαθμολογία)-->ασυμμετρία
Η βούληση του εκπαιδευτικού είναι εκ προδιαγραφής ισχυρότερη από του μαθητή.
Ο εκπαιδευτικός έχει εξουσία στον μαθητή σε επίπεδο γνώσης, βούλησης, αντίληψης (που έχει ο καθηγητής για το μαθητή)
Ψυχικές αρετές και γνωρίσματα εκπαιδευτικού:
δικαιοσύνη, αντικειμενικότητα, ουδετερότητα, επιείκεια,ακεραιότητα-->ταιριάζει στο προφίλ του δικαστή==> ταυτότητα του εκπαιδευτικού.
Ρόλος και ταυτότητα ΔΕΝ είναι το ίδιο
Ρόλος : περίγραμμα δράσης ενός προσώπου που είναι κάτοχος μιας θέσης είτε τυπικής είτε άτυπης.
Δράση διδασκάλου-->παραπέμπει σε ιδιότητες δασκάλου
i)Στην ιδανική τους μορφή ποιές είναι οι ιδιότητες που έχει ένας εκπαιδευτικός;
ii)Στην πραγματική τους μορφή ποιές ιδιότητες ισχύουν;
Τομείς δραστηριότητας - περίγραμμα ρόλου του εκπαιδευτικού:
-Διδάσκει. Γι' αυτό χρειάζεται : γνώση γύρω από το αντικείμενό του (επιστημονική επάρκεια) και διδακτική επάρκεια (=μεταδοτικότητα, επικοινωνία με τους μαθητές ώστε να μεταφέρει σωστά τη γνώση)
-Συντονίζει την επικοινωνία. Δίνει και αφαιρεί το λόγο από τους μαθητές, προσπαθεί να εξασφαλίζει ομαλές συνθήκες επικοινωνίας στην τάξη = παιδαγωγική επάρκεια. Αν δεν μπορεί να συντονίσει το μάθημα καταφεύγει στον αυταρχισμό ή γίνεται θύμα.
Παιδαγωγική επάρκεια / ικανότητα: διαχείριση της δυναμικής της ομάδας (ψυχοκοινωνική γνώση ή παιδαγωγική)
-Αξιολογεί τις επιδόσεις των μαθητών. Προϋποθέτει γνώση και αντικειμενικότητα.
-Κρίνει (δικάζει). Αποφασίζει. Ουδετερότητα, αμεροληψία. Κρίνει και τους μαθητές και τον εαυτό του.
-Γενικότερη δράση: ήθος/ ηθική. Συνταγματικός πατριωτισμός: υπέρ των αξιών της δημοκρατίας. Πρέπει να έχει καθαρό ποινικό μητρώο.
Εφαρμογές πεδίων:
-συντονισμός: κάθε ομάδα απαρτίζεται από πολλά άτομα. Στο χώρο του σχολείου εκδηλώνονται διάφορες συμπεριφορές εντός ή εκτός κανόνων. Θέμα πειθαρχίας και ποινής.
-Πρέπει να τιμωρεί ο δάσκαλος ; Και πώς;
Η επιβολή της ποινής είναι η γ' φάση της εποπτείας και της εκπαίδευσης.
Κανόνες που ισχύουν σε μια τάξη
Αποκλίσεις από τους κανόνες - παραβάσεις.
-Σε τι οφείλεται η παραβατικότητα; Είναι λάθος του δασκάλου ;
Αντιμετώπιση της απόκλισης---->προϋποθέσεις για την ποινή.
-Αποτέλέσματα ποινών; Έχουν ; Πότε;
α)Κανόνες
β)Απόκλιση / αντικανονική συμπεριφορά / παραβατικότητα
γ)Κυρώσεις / αντιμετώπιση απόκλισης
δ)Νέα κανονικότητα / επαναφορά ή νέα τάξη/ status quo
Πειθαρχία : προσαρμογή των ατόμων σε σύνολα κανόνων που υπαγορεύουν τη συμπεριφορά τους.
Ποινές / κυρώσεις στο σχολείο:
Φάσεις : 1η Κανόνες (κανονιστικό πλαίσιο)
2η Αποκλίσεις (ανεπιθύμητη συμπεριφορά)
3η Κυρώσεις (μέτρα)
4η Επαναφορά στην κανονικότητα
Το αν θα υπάρχουν ποινές στα σχολεία δεν μπορεί να αποφασιστεί μόνο λαμβάνοντας υπόψη τις ίδιες τις ποινές. Πρέπει να υπολογιστούν και οι υπόλοιπες φάσεις.
Κύρωση: πρόκληση ενός δυσάρεστου βιώματος σε κάποιον άλλο με πρόθεση
Αν οι κυρώσεις είναι άδικες, το παιδί αποκτά φόβο για το σχολείο.
-Υπάρχουν κανονισμοί στα σχολεία ; Πώς ορίζεται η κανονικότητα στα σχολεία;
Ο δάσκαλος εμπειρικά και ερασιτεχνικά γνωρίζει τους κανόνες του σχολείου και δρα υποθετικά. Ο εκπαιδευτικός καλό είναι να μην αναλαμβάνει από την αρχή ευθύνες μέχρι να ενημερωθεί, να κοινωνικοποιηθεί. Στην Ελλάδα αυτό δεν συμβαίνει.
-Υπάρχει πλαίσιο κανόνων ; Ποιός το προσδιορίζει ; Συμμετέχει ο εκπαιδευτικός ;
Αυτή τη στιγμή, η πλειοψηφία των ελληνικών σχολείων δεν έχουν πλαίσιο κανονισμών (status quo)
Συμμετοχικός και ετεροκαθοριζόμενος κανονισμός
Εσωτερική (σχολείο) ή εξωτερική (υπ. παιδείας) θέσπιση
Ι Ι
ν ν
Συμμετοχική ή Μονομερής θέσπιση
Παιδαγωγικά συμφέρει να συμμετέχουν οι μαθητές στη θέσπιση και να είναι εσωτερική.
Η στάση των μαθητών γίνεται πιο θετική όταν οι κανόνες δεν επιβάλλονται αυταρχικά στο σχολείο από εξωτερικό παράγοντα.
Ευθύνη δασκάλου: υπάρχει περιθώριο ελευθερίας να δημιουργεί κανόνες ο εκπαιδευτικός μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Κάθε εκπαιδευτικός καλείται να συζητήσει με τους μαθητές του ή να αποφασίσει μόνος του το σύστημα κανόνων.
Το πλαίσιο από μόνο του δεν εξασφαλίζει προσαρμογή
-Τι είναι αυτό που την εξασφαλίζει ;
(Απ.:)2 πράγματα:
1.Πεποίθηση (συνειδητοποίηση) ότι αυτόπου ορίζει το πλαίσιο δεν αφορά μόνο το σχολείο αλλά και τον μαθητή (ταύτιση απόψεων σχολείου - μαθητή). Η δέσμευση του μαθητή ότι θα τηρήσει τους κανόνες να προέρχεται από την πεποίθηση ότι είναι χρήσιμο. Η ιδανική κατάσταση γιατί δεν χρειάζεται παρέμβαση του δασκάλου για να τηρηθεί η κανονικότητα. Θεωρείται αυτόνομη η τήρηση των κανόνων.
2.Δέσμευση μέσω του φόβου. Ο μαθητής ακολουθεί τους κανόνες από φόβο (χαρακτηριστικό ακατάρτιστου εκπαιδευτικού.)
-Πώς αντιμετωπίζεται η απόκλιση ;
Από το νόμο υπάρχει δυνατότητα ποινής. Όμως αυτό δεν εξαλείφει την αντικανονικότητα του σχολείου. Την αναστέλλει προσωρινά.
Παιδαγωγική επάρκεια : να ξέρει ο εκπαιδευτικός πότε να τιμωρεί, πότε και ποιούς.
Είναι φυσιολογικές οι αποκλίσεις των μαθητών γιατί εόναι υπό διαμόρφωση πολίτες.
Αυτός είναι και ο ρόλος του σχολείου : να μυήσει τους μαθητές στην ύπαρξη και την τήρηση των κανόνων οι οποίοι έχουν προκύψει μέσα από διαδικασίες.
Αν οι μαθητές προσαρμόζονται από φόβο θεωρείται αποτυχία του εκπαιδευτικού γιατί θα βρίσκονται συνέχεια σε ανταγωνιστική διάθεση.
Συναίνεση για κανόνες - τήρηση από πεποίθηση - επιτυχία δασκάλου.
Λειτουργία κυρώσεων:
α)Υπόδειξη ότι η συμπεριφορά του είναι εκτός κανόνων
β)Σύνδεση αντικανονικότητας με κάτι δυσάρεστο (μπιχεβιοριστική λογική)
--->Η επιβολή κυρώσεων ακολουθεί λογική φρονιματισμού.
Επαναφορά στην κανονικότητα: ένα από τα ενδεχόμενα της κύρωσης
Άλλο ενδεχόμενο είναι η αλλαγή του κανόνα. Έτσι, ο μέχρι σήμερα παραβάτης μπορεί να γίνει κανονικός.
Ομιχλώδης κανόνας --> φόβος
Όσο λιγότερες κυρώσεις τόσο μεγαλύτερη επιτυχία του εκπαιδευτικού.
Διδασκαλική αυθεντία: κύρος εκπαιδευτικού, πίστη μαθητών, αξία που δίνουν οι μαθητές στο δάσκαλο, στον ηθικό, εκπαιδευτικό και γνωστικό τομέα.
Διδασκαλική αυθεντία:
α)γνωστική διάσταση
β)παιδαγωγική διάσταση
γ)ηθική διάσταση
Γνωστική διάσταση: Οι μαθητές σχηματίζουν πεποίθηση για τη γνωστική ικανότητα του εκπαιδευτικού μέσα από τις ερωτήσεις και την εμπειρία.
Παιδαγωγική διάσταση: Κατά πόσο ο εκπαιδευτικός μπορεί να διατηρήσει την πειθαρχία μέσα στην τάξη.
Ηθική διάσταση: αφορά όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.
Η διδασκαλική αυθεντία κινδυνεύει από 3 περιπτώσεις:
1.ανεπάρκεια στη γνώση του περιεχομένου του μαθήματος
2.ανεπάρκεια συντονισμού τάξης και μεταδοτικότητας
3.χαμηλή αξία του εκπαιδευτικού στα μάτια του μαθητή
α)Ανταπόκριση του εκπαιδευτικού στα 3 προηγούμενα επίπεδα
β)εφαρμογή αρχής ρεαλισμού. Δεν πρέπει να προβάλλεται μια πληθωρική εικόνα των ικανοτήτων του εκπαιδευτικού. Δεν πρέπει να φαίνεται παντογνώστης. Ρεαλισμός και μετριοφροσύνη.
Θεωρία της νοημοσύνης: Η ευφυία δεν είναι ίσα κατανεμημένη. Το παιδί ανταποκρίνεται στις προκλήσεις του περιβάλοντος, άρα αναπτύσσεται.
Πώς αναπτύσσεται ένα παιδί;
περιβάλλον (=αυτό που είναι γύρω από κάτι). Στο μάθημα= κοινωνικές παραστάσεις, ομάδες που ανήκει.
οικογένεια,φίλοι,σχολείο,πανεπιστήμιο (ασκούν επιδράσεις προκειμένου να διευρύνουν τους ορίζοντες του ατόμου)
επιρροή: είμαστε δέκτες επιρροών, αφού αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον. Την ίδια δύναμη που είχε το αίμα στη θεωρία του Ritter έχει εδώ το περιβάλλον.
Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης μίλησαν και εκείνοι για το "εύπλαστον", το δυνατό της αγωγής.
Ο Αριστοτέλης μίλησε για την "αρετή" ως τρόπο σκέψης και δράσης που κρίνεται θετικά. Η αρετή είναι διδακτή. Αν ήταν κληρονομήσιμη δεν θα μπορούσε να συμβεί αυτό.
Οι επιστημονικές θεωρίες έχουν το πλεονέκτημα να τίθενται υπό έλεγχο, μέσα από εμπειρική έρευνα. Οι περισσότερες θεωρίες δεν είναι ευλογοφανείς υποθέσεις, αλλά υπόκεινται σε εμπειρική έρευνα. Μέσα από τον έλεγχο διαπιστώνεται η ορθότητά τους.
π.χ. όλοι οι κύκνοι είναι άσπροι (δείγματα κύκνων- όραση)
Αν σε ένα επαρκές δείγμα άσπρων κύκνων βρεθεί ένας μάυρος, διαψεύδεται η θεωρία. Το ίδιο παράδειγμα στο μάθημά μας αποτελείται από παιδιά και περιβάλλοντα. Η υπόθεση είναι τμήμα της θεωρίας.
Μέσα από τη θεωρία της κοινωνικοποίησης θα δούμε ποιό από τα δύο (περιβάλλον-γονίδια) επηρεάζει τη συμπεριφορά του παιδιού.
Η προσωπικότητα του παιδιού αρχίζει μετά τη γέννηση.
θεωρίες: -συνδέονται μεταξύ τους λογικά. Είναι σύνολα απόψεων που δεν είναι αντιφατικές. Τεστάρονται μέσα από την εμπειρία.
Πορσωπικότητα: -γνώση
-συναίσθημα
-αξίες, στάσεις, πεποιθήσεις
Συστηματική κατάρτιση εκπαιδευτικών με την ίδρυση Ακαδημιών. Η κοινωνικοποίηση είναι διαχρονική έννοια.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ-ΜΠΙΧΕΒΙΟΡΙΣΜΟΣ=ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
Πείραμα Pavlov (αρχές 20ου αιώνα): Οι οργανισμοί μαθαίνουν ότι υπάρχουν αλλαγές στο σύστημα της συμπεριφοράς ενός ζώου. Βασίζεται στην ιδέα ότι τα βασικά στοιχεία της προσωπικότητας του οργανισμού (και του ανθρώπου) κληρονομούνται.
Η δεύτερη σχολή σκέψης αποδεσμεύει την προσωπικότητα. Ο πολιτισμός είναι επίκτητη υπόθεση. Δεν υπήρχε πάντα η γλώσσα. Μπορούσε να υπάρξει επικοινωνία μέσω σημάτων. Τα ζώα δεν μπορούν να δημιουργήσουν πολιτισμό.
Γλώσσα= επηρεάζω και επηρεάζομαι.
Μπιχεβιορισμός: όταν γεννιέται ένας οργανισμός έχει να αντιμετωπίσει ένα εσωτερικό και πολλά εξωτερικά περιβάλλοντα.
Αποδοχές ερεθισμάτων: σύνολο παροχών που υπάρχει από τη γέννηση του ανθρώπου. Οι αποδοχές αυτές είναι έτσι φτιαγμένες ώστε να δέχονται και να στέλνουν ερεθίσματα.
Δεν υπάρχει αφηρημένο περιβάλλον αλλά πάντα είναι σε σχέση με τις αποδοχές. Εσωτερική διαφοροποίηση ανάμεσα στα άτομα του είδους ως προς την ευαισθητοποίησηή τους στα ερεθίσματα. Όταν το περιβάλλον εκπέμπει ένα ερέθισμα και φτάνει στις αισθήσεις, οργανισμός (στο πείραμα του Pavlov είναι σκύλος) το δέχεται και το επεξεργάζεται. Έπειτα αντιδρά, αν και συχνά μένει αδρανής.
Υποδοχείς - αντιδράσεις: σχετίζονται άμεσα με το ζωτικό περιβάλλον του οργανισμου, την επιβίωσή του.
Το αρχικό ερέθισμα προκαλεί μόνο μια συγκεκριμένη αντίδραση ;
Ερέθισμα1-->Αντίδραση1
Από μόνο του δεν θα μπορούσε το αρχικό ερέθισμα να προκαλέσει κάποια άλλη αντίδραση. Αυτό έκανε ο Palvov. Ερέθισμα1: φαγητό
Αντίδραση1: έκκριση σιέλου (για κατάποση)
Ο Pavlov μεταβάλλοντας ένα ερέθισμα κατάφερε να προκαλέσει την ίδια αντίδραση
Ερέθισμα2: κουδούνι
Στην αρχή, τα ερεθίσματα 1 και 2 εμφανίζονται μαζί. Έπειτα, αποσύρουμε το ερέθισμα1
Πορεία μάθησης: ο οργανισμός εξελίσσεται ώστε ο εξωτερικός παράγοντας (Pavlov) να προκαλεί μεταβολή του συστήματος αποδοχών.
Skinner
Δυνατότητα ανθρώπου για παρέμβαση στη φύση.
Αλλαγή στις κληρονομούμενες αντιδράσεις.
Μάθηση: αλλαγή της συμπεριφοράς=απόκλιση της συμπεριφοράς ενός οργανισμού σε μια συγκεκριμένη περίσταση από αυτή του ίδιου οργανισμού στην ίδια περίσταση. Η αλλαγή είναι συνεχής σταθεροποίηση τάσεων.
Η σκέψη του Pavlov δημιούργησε μια ολόκληρη σχολή στη Ρωσία.
Γλώσσα: σύστημα σημείων με το οποίο ο καθενας επηρεάζει τον άλλον.
Watson-ο πιο σημαντικός μπιχεβιοριστής
Ο ήχος δεν έχει καμία σχέση με αυτό που αναπαριστά.
Οι αμερικανοί μπιχεβιοριστές προχωρούν τη σκέψη του.
Palvov--> μπορούμε να παρέμβουμε στο σύστημα αντιδράσεων
Ενίσχυση-η απολαβή που έχει ένας οργανισμός όταν ελκύει την αντίδραση που θέλει ο πειραματιστής να ελκύει.
Α Παράδειγμα: Ο μικρός Αlbert μαθαίνει να φοβάται τα σκυλιά, αν και στην αρχή παίζει ευχάριστα μαζί τους. Ο πειραματιστής επεμβαίνει παράγοντας ένα ερέθισμα που προκαλεί φόβο (δυνατός κρότος). Ως όντα, δεν αντέχουμε τους δυνατούς θορύβους και ιδιαίτερα όταν είμαστε παιδιά. Παίζοντας, συνδέει το σκύλο με το δυνατό κρότο. Όταν αποσύρουμε το θόρυβο, παρατηρούμε ότι ο Albert τρομάζει.
Β Παράδειγμα: Ακριβώς το ίδιο παράδειγμα έγινε και με λουλούδια.
Οι παραπάνω συνδέσεις ονομάζονται δευτερογενείς.
Skinner
ποντίκι σε κλουβί, τροφή και μοχλός--> τον πατάς για να φτάσεις την τροφή. Το ποντίκι επειδή βλέπει την τροφή, αρχίζει να αντιδρά. Κάνει κινήσεις, ώσπου πατάει τυχαία το μοχλό. Η τροφή λειτουργεί ως ενίσχυση (απολαβή εφόσον προηγηθεί η σωστή αντίδραση).
Αρχικά η τροφή λειτουργεί ως ερέθισμα, έπειτα, αφού τη φάει το ποντίκι λειτουργεί ως ενίσχυση.
Το ποντίκι δεν έχει επίγνωση του τι πρέπει να κάνει, άρα δεν θεωρείται μάθηση. Μέσω δοκιμής και πλάνης φτάνει στη δεύτερη αντίδραση.
Συνείδηση: πεδίο εσωτερικού διαλόγου/ διαλόγου με τον εαυτό μας.
Περιορισμός αντιδράσεων σε μια: τη σωστή--> ρόλος πειραματιστή.
ΕΡΩΤΗΜΑ: Μπορούν όλα αυτά να μεταβιβαστούν στον άνθρωπο; Μπορεί ο συμπεριφορισμός να εφαρμοστεί στην ανθρώπινη συμπεριφορά;
Υπάρχουν 2 θεωρίες που εξηγούν την εξέλιξη του παιδιού
1)ΘΕΩΡΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ (=προδιαγεγραμμένες συμπεριφορές)
Μπιχεβιορισμός (1930-40, ΗΠΑ)= το περιβάλλον είναι ο βασικός συντελεστής για τη συμπεριφορά μας (αισιόδοξη θεωρία). Δεν πιστεύει στον ντετερμινισμό.
Τάση συμπεριφοράς που εκδηλώνουμε κάτω από ορισμένες συνθήκες περιβάλλοντος.
Άρνηση συνείδησης: συνείδηση--> i)ψυχολογική οπτική
ii)άλλες (ηθική,θεολογική,φιλοσοφική)
Συνείδηση στην ψυχολογία= επίγνωση ενός αντικειμένου, προσώπου, συμπεριφοράς, εαυτού (αυτο-συνείδηση), ικανότητα του οργανισμού να εκδηλώσει στον εαυτό του την ύπαρξη κάποιου ερεθίσματος.
Ο οργανισμός που δεν έχει την ικανότητα συνείδησης θα αισθανόταν πράγματα αλλά δεν θα είχε την επίγνωση, την ικανότητα να κάνει αναφορά σε αυτό που βιώνει. Δεν θα είχαμε επίγνωση του κόσμου και της ύπαρξής μας σε αυτόν (αυτο-συνείδηση και ετερο-συνείδηση). Δεν θα μπορούσαμε να ελέγξουμε τη συμπεριφορά μας (αυθόρμητη)
Μπιχεβιορισμός: ανάμεσα σε ερέθισμα και αντίδραση.
Το ερέθισμα οριοθετείται από μας πριν αντιδράσουμε σε αυτό, το καταγράφουμε ως ερέθισμα.
Επίγνωση= νοηματοδότηση ερεθίσματος--> Μόνο ο άνθρωπος έχει αυτή την ικανότητα, τα ζώα όχι.
Οι ιδεολογίες (=συστήματα πίστης σε κάτι) μας επιτρέπουν να περιορίσουμε τα διλήμματα. Λειτουργούν ως μηχανισμοί συρρίκνωσης. Οι ιδεολογίες προσδιορίζουν τη δράση μας μονοσήμαντα, περιορίζουν τα διλήμματα.
Μπιχεβιοριστές: "Δεν ασχολούμαστε με πράγματα που δεν βλέπουμε (συνείδηση) αλλά μόνο με πράγματα που μπαίνουν στο εμπειρικό μας πεδίο"
Η συνείδηση είναι λειτουργία, όχι ύλη.
Κοινωνικός μπιχεβιορισμός (Mead): Παρακολουθεί την εξέλιξη του μπιχεβιορισμού και στέκεται στο κατά πόσο μπορεί να μελετηθεί ο άνθρωπος και οι αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα και στο μυαλό του.
---> ικανότητα σήμανσης του κόσμου στον άνθρωπο.
ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ : αλληλεπίδραση με τη βοήθεια συμβόλων
Προσέγγιση δυτικής σχολής: Η γλώσσα είναι ένα σύνολο ήχων, σημαντικό στοιχείο της κοινωνικοποίησης και του μπιχεβιορισμού. Όπως υπάρχουν οπτικά, γευστικά ερεθίσματα (ύλη), έτσι υπάρχουν και ακουστικά, στα οποία αντιδρούν είτε με ηχητικές είτε με άλλες αντιδράσεις.
Μηχανικό επίπεδο: π.χ. κατάσταση υπνοβασίας (ο υπνοβάτης απαντά σε ερωτήσεις χωρίς σκέψη,δεν έχει επίγνωση του τι του λένε)
Σύμβολο: στη θεωρία του μπιχεβιορισμού σημαίναι ερέθισμα και το νόημά του. Τα σύμβολα τα νοηματοδοτούμε με τη συνείδηση (είμαστε έλλογα και όχι άλογα ζώα)
Οι λέξεις είναι αντιπρόσωποι μη λέξεων. Όταν ακούμε μια λέξη έρχεται στο μυαλό μας μια εικόνα, ένα σύμβολο. Ξέρουμε τι είναι το ερέθισμα που δεχόμαστε (ελεγχόμενος κώδικας).
Δεν υπάρχει αυτόματη συνείδηση ή γλώσσα. Έρχονται με τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης.
"Σημαντική χειρονομία"- κάποιο ερέθισμα από μια στιγμή και μετά δεν είναι τυχαίο αλλά αποκτά σημασία, έχουμε επίγνωση πού παραπέμπει το ερέθισμα αυτό.
ΒΑΣΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ MEAD
1)Αναγκαιότητα μελέτης συνείδησης.
2)Θεωρία περί συμβόλου. Βασική μονάδα είναι το σύμβολο. Αλληλεπίδραση όχι βάσει ερεθισμάτων αλλά συμβόλων. Ετσι, ονομάστηκε Θεωρία Συμβολικής Αλληλεπίδρασης.
Βασικά στοιχεία διαφωνίας ανάμεσα σε μπιχεβιοριστές και θεωρία συμβολικής αλληλεπίδρασης:
1.Περί μελέτης συνειδήσεως.
2.Γλώσσα. Πώς εξηγείται η γλωσσική κοινωνικοποίηση (εκμάθηση της γλώσσας) ;
Οι επιστήμονες θεωρούσαν (μέχρι τη δεκαετία του '50) αυτόματες τις συνδέσεις γλώσσας - συμβόλου. Μετά από το '50, ο Skinner (μπιχεβιοριστής) αναπτύσσει την εξής θεωρία : εκ φύσεως το παιδί όταν γεννιέται παράγει ήχους.
==> α) αυτόματη παραγωγή ήχων (στην αρχή ήχοι χωρίς νόημα, κλάμα ως αντίδραση για την εισαγωγή αέρα στους πνεύμονες)
β) παραγωγή ήχων ως μίμηση (το παιδί αμοίβεται γι' αυτό)
γ)επανάληψη
δ)επέκταση
Noam Chomsky--> ΘΕΩΡΙΑ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ
1.Αν αληθεύει η θεωρία του Skinner, τότε πώς εξηγείται το γεγονός ότι τα παιδιά παράγουν λέξεις που δεν τις έχουν ακούσει ποτέ ; Τα παιδιά δεν επαναλαμβάνουν απλώς λέξεις, αλλά δημιουργούν. Η γλωσσική εξέλιξη δεν είναι παθητική υπόθεση αλλά έχει το στοιχείο της αυτενέργειας.
2.Αν υποθέσουμε ότι έχει δίκιο ο Skinner για τη μίμηση, πώς τα παιδιά συντάσσουν φράσεις ; Πολύ πιο έντονο το στοιχείο δημιουργικότητας γιατί το να μιμηθούν φράσεις ολόκληρες είναι δύσκολη διαδικασία. Το παιδί δομεί τη γλώσσα του, τη δημιουργεί μόνο του, δεν λειτουργεί η μίμηση στην πολύπλοκη συντακτική δομή.
Ο Chomsky εισάγει το στοιχείο της δημιουργικότητας και της εγγενούς γλωσσικής πρόσληψης (L.A.D.)
Το παιδί αρχίζει να γίνεται χειριστής συμβόλων όταν ακούει έναν ήχο και φαντάζεται μια πραγματικότητα. Οι ήχοι του παραπέμπυν κάπου (εξομοίωση πομπού - δέκτη)
Γενικά για την αλληλεπίδραση:
Προϋποθέσεις για να την κατανοήσουμε:
1.Επίδραση του ενός πάνω στον άλλον. Δεν ταιριάζει σε ατομικά περιβάλλοντα, μόνο σε ομαδικά. Υπάρχουν οντότητες οι οποίες βρίσκονται στο περιβάλλον μιας άλλης και δρουν η μια πάνω στην άλλη (δράση-αντίδραση). Η ομάδα αποτελεί ένα είδος προϋπόθεσης για την αναπαραγωγή της ζωής.
2.Υπάρχουν βιολογικές ανάγκες στη ζωή των υποκειμένων (ορμές, ένστικτα) που για να ικανοποιηθούν απαιτούν τη συνεργασία άλλων οργανισμών. Έτσι, η ικανοποίηση βασικών αναγκών ενεργοποιείται μέσα από μια συλλογική δραστηριότητα (π.χ. κοπάδια). Δεν υπάρχει εγωιστική προσέγγιση στην ικανοποίηση των αναγκών.
ΣΥΜΒΟΛΟ
Eρ: Πώς συντονίζονται αυτοί οι οργανισμοί μεταξύ τους κατά τον Mead;
Απ: Ο παρατηρητής έχει την εντύπωση ότι τα κοπάδια ή τα πουλιά συντονίζονται σαν από θαύμα. Η εξήγηση είναι ότι υπάρχει ένα σύστημα κινήσεων των οργανισμών το οποίο τίθεται σε εγαρμογή σε αυτές τις περιπτώσεις και επηρεάζει τους άλλους οργανισμούς και συντονίζονται οι κινήσεις. Αυτός ο αντανακλαστικός τρόπος συντονισμού φαίνεται πως επηρέασε και τη ζωή των ανθρώπων, ειδικά στα προϊστορικά χρόνια. Υπάρχει ένας κώδικας στον οποίο και ο άνθρωπος είναι ευαίσθητος. Ο κώδικας αυτός ονομάζεται ΓΛΩΣΣΑ.
Σήμα Vs σύμβολο: Η διαφορά είναι ότι το σύμβολο επιτρέπει και στον πομπό και στον δέκτη να συνειδητοποιεί την κίνηση που με αυτό το σύμβολο απαιτεί ο πομπός να κάνει ο δέκτης.
Η γλώσσα είναι μη συνειδητή στους οργανισμούς (=ζώα). Δεν συνειδητοποιούν το νόημα. Η διαφορά με την ανθρώπινη επικοινωνία έγκειται σ' αυτό το σημείο. Ο άνθρωπος συνειδητοποιεί το νόημα του σήματος (=συμβόλου)
Διαφορά ανάμεσα σε Mead και μπιχεβιοριστές: Το ερέθισμα στον Mead λέγεται "σημαντικό σύμβολο" και έχει σημασία για τον άνθρωπο.
Ιστορικές και κοινωνικές διεργασίες ευθύνονται για το ποιά σημασία δίνουμε σε ένα συγκεκριμένο ήχο και είναι διαρκής.
Όταν γεννιέται ένα παιδί δεν έχει συνείδηση των ήχων που δέχεται. Ο άνθρωπος σε επίπεδο προσαρμογής είναι ατελές ον όταν έρχεται στη ζωή. Κάποια στιγμή αρχίζει να συνδέει τους ήχους που δέχεται, συνδέει ήχους με πρόσωπα ή ζώα αυτόματα (μπιχεβιοριστές, πείραμα Pavlov). Το παιδί μιμείται τους ήχους που ακούει στο σπίτι (μίμηση). Μερικοί πιστεύουν ότι δεν είναι μίμηση, αλλά έμφυτη τάση να παράγει ήχους. Αργότερα το παιδί περνάει από τη φάση της μη συνειδητής παραγωγής γλώσσας σε φάση δυνειδητής χρήσης γλώσσας. Το παιδί αντλεί αυτές τις πληροφορίες από το περιβάλλον.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΑΛΛΟΣ:
Υπάρχει ένα πρόσωπο στο περιβάλλον του παιδιού που του διοχετεύει μέσω της δράσης σημασίες, είναι ο ξεναγός του παιδιού στον κόσμο των σημασιών. Αργότερα, η έκφραση "σημαντικός άλλος" σημαίνει "κάτι διαφορετικό", ένα πρόσωπο που εισάγει το άτομο στον κόσμο των αξιών (αξιακός κώδικας). Ο άνθρωπος αυτός έχει σημαντικό προβάδισμα έναντι άλλων προσώπων σε ό,τι αφορά την επίδραση που ασκεί στο άτομο. Έτσι, ο πρωτογενής μηχανισμός (εξωτερικός) του "σημαντικού άλλου" αποτελούν την ταυτότητα του παιδιού. Συνείδηση του εαυτού και εικόνα προς τα έξω.
Ταυτότητα: εικόνα που έχουμε εμείς για το παιδί.
Αυτο-αντίληψη:εικόνα που έχει το παιδί για τον εαυτό του.
ΑΤΟΜΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ: Μηχανισμός δόμησης της ταυτότητας.
Τα παιδιά από πολύ νωρίς παίζουν με αντικείμενα που υπάρχουν στο περιβάλλον τους. Οι αισθήσεις είναι ανιχνευτές τυο περιβάλλοντος, αλλά η βασική σύνδεση με το περιβάλλον είναι τα χέρια.
όνομα=ήχος. Το σύνολο των ήχων αυτών προσδιορίζει το ίδιο το παιδί. Στην αρχή δεν καταλαβαίνουν ότι το όνομα προσδιορίζει τα ίδια γιατί συνέδεαν τους ήχους με άλλα πρόσωπα ή πράγματα. Η γλώσσα ήταν ετεροπροσδιοριστική μηχανή.
Piaget: εγωκεντρικός λόγος= η φάση κατά την οποία το παιδί μονολογεί. Ουσιαστικά είναι διάλογος, όχι μονόλογος. Το παιδί μέσω της γλώσσας χρησιμοποιεί εκφράσεις απευθυνόμενο σε άλλο φανταστικό πρόσωπο στα πλαίσια του παιχνιδιού.
π.χ.έχει 2 κούκλες και παίζει γιατρό και ασθενή ή κλέφτες κι αστυνόμους. Το παιδί παίζει και τους 2 ρόλους.
Τα παιχνίδια αυτά επιτρέπουν στο παιδί να ασκηθεί στην κοινωνική αλληλεπίδραση και να δει ένα πρόσωπο από τη σκοπιά κάποιου άλλου.
role-taking: ανάληψη του ρόλου του άλλου. Φαντάζεται τις ανάγκες του άλλου μέσω της γλώσσας= βασική αρχή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.
Κατλα τον Mead, το παιχνίδι είναι ένα πρώιμο στάδιο του role-taking. Το παιδί εσωτερικεύει δυο ρόλους και ο εαυτός του χάνεται (υπάρχει μόνο γιατρός και ασθενής), "μεταμορφώνεται" πότε στον έναν και πότε στον άλλον.
Η μάθηση της γλώσσας στην πρώτη φάση της εξέλιξης του βίου δεν γίνεται μόνο ηχητικά αλλά προϋποθέτει και τη λειτουργία οπτικών σημάτων και συμβόλων από την πλευρά του παιδιού. Οι ερμηνείες των ηχητικών και οπτικών σημάτων γίνονται στα πλαίσια της πράξης. Η εκμάθηση της γλώσσας είναι οργανικά ενταγμένη στο πλαίσιο της καθημερινής οικογενειακής δράσης.
Ο δυισμός της προσωπικότητας του ατόμου αρχίζει σε μια κοινωνική και ατομική ταυτότητα (προσωπικό και κοινωνικό Εγώ).
social self--> ο εαυτός μας όπως τον φαντάζονται οι άλλοι, ειδικά αυτοί που έχουν ισχύ πάνω μας και δεν μπορούμε να τις αποκρούσουμε εύκολα, εξαρτάται από την εξουσία που ασκούμε εμείς σε αυτούς και αυτοί σε μας. (π.χ. πολιτικές οργανώσεις)
Ο κόσμος στον οποίο μπαίνει το παιδί χαρακτηρίζεται από έξωθεν απαιτήσεις. Σαν μονάδα μπαίνει σε ισχυρούς οργανισμούς οι οποίοι ασκούν τεράστια επιρροή σ' αυτό.
Πορσωπικός εαυτός: "αντίβαρο" ανάμεσα σε κοινωνικό και ατομικό Εγώ. Δυισμός ανθρώπινης προσωπικότητας.
Ι-->προσωπικός εαυτός
Me-->κοινωνικός εαυτός
Το "Ι" υπερτερεί στις πρώτες φάσεις της ζωής του παιδιού γιατί δεν έχει διαμορφωθεί κοινωνική συμπεριφορά. Ποτέ το "me" δεν φτάνει να καλύψει εντελώς το "Ι". Ο Mead αφήνει το ενδεχόμενο, το άτομο να βλέπει τον κοινωνικό εαυτό του ως αντικείμενο κριτικής. ("δείχνω αυτό που θέλουν οι άλλοι να βλέπουν")
Ο Goffman ονομάζει την απόσταση ανάμεσα στο "Ι" και στο "Me" role distance (=απόσταση από το ρόλο)
Δεύτερη φάση της ζωής: από το play στο game. Από το ατομικό στο ομαδικό παιχνίδι.
Συνείδηση: του κόσμου ("άλλοι", προηγείται χρονικά)
του εαυτού (αυτοσυνείδηση)
Συνείδηση του κόσμου: συνείδηση της εικόνας που έχουν οι άλλοι για το παιδί. Το παιδί συνειδητοποιεί τι είναι για τους άλλους. Προηγείται η αντίληψη των άλλων, υπάρχει πριν καν το παιδί αντιληφθεί τον εαυτό του. Συνειδητοποιεί τον εαυτό του μέσω της αντίληψης που έχουν οι άλλοι γι' αυτό. (=αντανακλαστικότητα)
Αυτοσυνείδηση-αυτοαντίληψη-αυτοεκτίμηση
Η αυτοσυνείδηση είναι η βάση για την αυτοαντίληψη και την αυτοεκτίμηση. Είναι μεγάλο βήμα για την εξέλιξη του παιδιού, συνειδητοποιεί ότι είναι μέρος του κόσμου.
Η αυτοαντίληψη στηρίζεται στην αυτοεκτίμηση αλλά δεν ταυτίζεται με αυτήν. Η αυτοαντίληψη είναι η εικόνα του εαυτού μας.
Η αυτοεκτίμηση είναι η αξιακή πλευρά του εαυτού μας, η αξία με την οποία εμείς πιστώνουμε τον εαυτό μας. Η αυτοεκτίμηση μας παραπέμπει στην αυτοπεποίθηση, στην εικόνα δηλαδή που έχουμε για τον εαυτό μας. (θετική, αρνητική,ουδέτερη κλπ)
Αυτοσυνείδηση: περιγραφική. Όταν αρχίζει κανείς να περιγράφει τον εαυτό του φτάνει στην αυτοαντίληψη.
Το βασικό ΕΠΙΤΕΥΓΜΑ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ είναι η άποψη ότι η συνείδηση των άλλων ή του εαυτού μας δεν είναι έμφυτα, είναι "εισαγόμενα". Παρεμβαίνουν οι άλλοι και προσδιορίζουν και την εικόνα και την αντίληψη του εαυτού μας. Οι "άλλοι" διαφοροποιούνται ως προς την επιρροή που ασκούν πάνω μας. Ισχυρότερη έχουν τα πρόσωπα - κλειδιά της ζωής μας (γονείς,φίλοι)= "σημαντικοί άλλοι"
Α' φάση: οι γονείς μας είναι οι "σημαντικοί άλλοι"
Β' φάση: (πιθανόν) ο δάσκαλος και οι παιδικοί φίλοι
εφηβεία: συνομήλικοι, φίλοι, ομάδες που εντασσόμαστε.
μετα-εφηβεία: σύντροφοι, καθηγητές (πανεπιστημίου)
Σε κάθε φάση προστίθενται κι άλλοι, δεν αναιρούνται οι προηγούμενοι.
Όταν τα πρόσωπα αυτά χάνονται για οποιονδήποτε λόγο, αισθανόμαστε αποσύνδεση. Δημιουργούνται αναταράξεις και κενά στην αυτοαντίληψη και την αυτοεκτίμησή μας γιατί ειδικά η αυτοεκτίμηση στηρίζεται σε αυτά τα πρόσωπα. Είναι ασταθής (η αυτοεκτίμηση) και εξαρτάται από τη συμπεριφορά των άλλων.
Κατά τον Mead, η αυτοαντίληψη και η αυτοεκτίμηση είναι προσωρινότητες, διακυβεύματα και εξαρτώνται από τις σχέσεις μας με τους άλλους. Οι άλλοι καθορίζουν την αυτοεκτίμηση. Αυτό συμβαίνει στα πρώτα χρόνια και αργότερα δυσκολότερα. Από τη στιγμή που αποκτούμε συνείδηση του εαυτού μας δεν είμαστε τόσο ευάλωτοιες των άλλων, έχουμε τη δική μας άποψη για τον εαυτό μας. Επομένως, στις μεταγενέστερες φάσεις υπάρχει και ο εαυτός μας ως παράγοντας για την αυτοαντίληψη και την αυτοεκτίμηση. Αργότερα, με βάση τις θετικές αντιλήψεις μπορούμε να αντικρούσουμε τις αρνητικές αντιλήψεις των άλλων.
ΟΜΑΔΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ- GAME
Game= οργανωμένο και ομαδικό παιχνίδι (αντίθετα με το Play που σημαίνει "ατομικό παιχνίδι")
Στο play το παιδί μπαίνει εναλλάξ στους ρόλους. Στο game, κάθε ρόλος ερμηνεύεται από ένα άτομο. Η αλληλεπίδραση αφορά συμπληρωματικές συμπεριφορές.
Συμπληρωματικότητα ρόλων: η γνώση του άλλου ρόλου είναι προϋπόθεση για να παίξουμε τον δικό μας σωστά, δεν είναι αυτόνομοι οι ρόλοι.
ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΟΣ ΑΛΛΟΣ- GENERALIZED OTHER (Κοινωνική συνείδηση)
Δεν είναι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά ένα λειτουργικό σύνολο πολλών ρόλων.
Το ερώτημα που προκύπτει κατά τον Mead είναι:
-Πώς καταφέρνει το παιδί και μαθαίνει να συντονίζει τη συμπεριφορά του με πολλούς άλλους ώστε η δράση του να εντάσσεται ομαλά στον καταμερισμό εργασίας ανάμεσα σε άλλους;
(Απ.:) Το παιδί το μαθαίνει αυτό ασκούμενο σε περιβάλλον ομαδικού και οργανωμένου παιχνιδιού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα= αθλητικές ομάδες. Ομάδα με περισσότερους από 2 ρόλους. Το αποτέλεσμα της ομάδας φαίνεται από την έκβαση του παιχνιδιού. Το αποτέλεσμα είναι ομαδικό, το "χρεώνεται" όλη η ομάδα. Η αίσθηση της ενότητας είναι η ουσία του ομαδικού/ οργανωμένου παιχνιδιού. Στο οργανωμένο παιχνίδι ο παίχτης γνωρίζει το ρόλο του, τους άλλους ρόλους (για να συντονιστεί μαζί τους) και αγωνίζεται για το κοινό αποτέλεσμα, για κοινή υπόθεση. Αυτό επιτυγχάνεται όταν ο παίκτης συνειδητοποιεί πόσο ρόλο παίζει στην ομάδα η προσπάθειά του.
-Γιατί είναι μάθηση να συμμετέχει κανείς σε ομαδικό παιχνίδι;
(Απ.:)Στο ομαδικό παιχνίδι δεν αρκεί να γνωρίζεις μόνο το δικό σου ρόλο αλλά και των υπολοίπων. Για να παίξεις πρέπει να γνωρίζεις και να προβλέπεις πολλούς ρόλους ταυτόχρονα (role-taking). Πρέπει να ανακαλείς στη συνείδησή σου πολλούς τρόπους δράσης και να μπορείς να βλέπεις τα πράγματα από τη σκοπιά της ομάδας - να υιοθετείς συνείδηση συλλογικότητας, να ξεπερνάς τον εαυτό σου στους δυαδικούς ρόλους και να λειτουργείς στην ομάδα.
Κοινωνική συνείδηση= βλέπω τον εαυτό μου σε ομαδικούς ρόλους.
Αφηρημένη οπτική γωνία: αφορά τη συνείδηση όχι μόνο του ενός αλλά όλων των ρόλων.
Από ατομική σε συλλογική οπτική γωνία.
Η άσκηση στο οργανωμένο παιχνίδι είναι άσκηση στο κοινωνικό εγώ ("Me")
-Με βάση τη θεωρία του Mead, η οποία προϋποθέτει αρμονία, πώς μπορούν να κοινωνικοποιηθούν άτομα σε συγκρουσιακό περιβάλλον;
(Απ.:) Στο παιδί, μέσα από την οικογένεια, δημιουργείται η αίσθηση ότι συμμετέχει σε μια ομάδα. Στο βαθμό που η οπτική γωνία της οικογένειας είναι σαφής και ενιαία δεν υπάρχει πρόβλημα κοινωνικοποίησης. Το παιδί υιοθετεί την αρμονία. Ορισμένες ομάδες διατηρούν το μοντέλο της αρμονίας της οικογένειας.
Συγκρούσεις εξουσίας/ εντάσεις μέσα στην οικογένεια δημιουργούν στο παιδί διλήμματα και σύγχιση ως προς το τι είναι ομάδα και έχει προβλήματα ταύτισης και αυτοαντίληψης / ανασφάλεια των πραγμάτων. Αν υπάρχουν διαφωνίες λέγεται συγκρουσιακή ομάδα.
ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ MEAD
Δεν δίνει την έμφαση που χρειάζεται στα φαινόμενα σύγκρουσης μιας ομάδας και δεν επιτρέπουν την ταύτιση της οικογένειας και της κοινωνίας στην οποία ανήκει.
Απόσταση του εαυτού από την κοινωνική αντίληψη.
GOFFMAN- ROLE DISTANCE
Απόσταση από το κοινωνικό "me" από την άποψη της κοινωνικής οπτικής των πραγμάτων. Δεν προκύπτει αυτόματα αλλά μέσα από βιώματα κοινωνικοποίησης.
Αντισυμβατική συμπεριφορά.
Το στοιχείο της σύγκρουσης επιτρέπει στο άτομο να δει από περισσότερες οπτικές γωνίες, να φανταστεί μια διαφορετική εξέλιξη των πραγμάτων.
Ο Mead ασχολήθηκε με την αλληλεπίδραση σε μικρές ομάδες (οικογένεια, σχολείο), όχι της κοινωνίας, εξ ου και η αδυναμία που προαναφέρθηκε.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ
ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ - FREUD
Θεωρία που δίνει πολύ μεγαλύτερη έμφαση στο υποκείμενο ("Ι") και όχι στο περιβάλλον. Λαμβάνει υπόψη και το περιβάλλον αλλά ξεκινά από δυνάμεις που βρίσκονται μέσα στο υποκείμενο και είναι ο κινητήριος μοχλός για την εξέλιξη του παιδιού.
O Freud δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα παιδιά, μελετούσε ασθενείς που έπασχαν από υστερία (ειδικά γυναίκες).
Μέθοδος ανάμνησης : -->σύμπτωμα "υστερίας"
-->ανάμνηση εμπειριών από παιδική ηλικία
O Freud πιστεύει ότι οι ρίζες της ασθένειας άρα και της προσωπικότητας βρίσκονται στην παιδική ηλικία, γι' αυτό και ενδιαφέρεται για τα πρώτα χρόνια.
"Ομαλή" εξέλιξη φάσεων
"Ανώμαλη" εξέλιξη φάσεων
Ψυχική και σωματική εξέλιξη. Η ψυχική ζωή περνά από φάσεις:
1η φάση: μετά τη γέννηση όπου προκύπτει ένας νέος οργανισμός στη ζωή. Ο οργανισμός αυτός δεν έχει συνείδηση αλλά έχει επιθυμίες, δεν είναι tabula rasa.
"Es" ή "Id"= ασυνείδητο. Η συνείδηση δεν είναι έμφυτη (συμφωνεί με τον Mead). Το παιδί είναι ένα αδιομόρφωτο σύνολο από ορμές. Οι ορμές αυτές είναι ερωτικού χαρακτήρα (libido).
Η πηγή της ικανοποίησης των ορμών αυτών είναι τα περιβάλλοντα (=οικογένεια, κυρίως μητέρα)
Σχέση στοργής με την οικογένεια : ικανοποίηση της libido
Το περιβάλλον ορισμένες φορές για πολλούς λόγους αρνείται να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του παιδιού, επομένως το παιδί έχει και βιώματα ικανοποίησης και βιώματα ματαίωσης.
Παρεμβατική πολιτική του περιβάλλοντος σε σχέση με τις επιθυμίες.
2η φάση: δημιουργία του Εγώ ("ich"). Το παιδί μπορεί να μιλάει, να εκδηλώνει τις επιθυμίες του και να αντιλαμβάνεται τις αντιδράσεις των άλλων απέναντι στις επιθυμίες που έχει εκδηλώσει. Οι επιθυμίες γίνονται αντιληπτές από το ίδιο το παιδί.
Ich Vs Es-->το es δεν είναι συνειδητό, το ich είναι φάση της ικανότητας διαπραγμάτευσης με το περιβάλλον.
Freud--> τα παιδιά γεννιούνται εγωκεντρικά (es), ενδιαφέρονται μόνο για την ικανοποίηση των ορμών τους. Αργότερα αντιλαμβάνονται ότι οι ανάγκες δεν ικανοποιούνται πάντα. Δεν βιώνουν όλη αυτή τη σειρά των συμπεριφορών που θα εκδήλωναν πιο παλιά, κάτω από άλλες συνθήκες.
-Το Εγώ διαπραγματεύεται με το περιβάλλον την ικανοποίηση των ορμών. Πώς γίνεται αυτή η διαπραγμάτευση ;
(Απ.:) Με 2 τρόπους, λέει ο Freud:
1. Βλέποντας ότι δεν γίνεται κάθε επιθυμία του δεκτή από το περιβάλλον, επιχειρεί να παρουσιάσει κάποιες από αυτές τις επιθυμίες του με τρόπο συμβατό με τον κώδικα της κοινωνίας. "Μεταμφιέζει" την ορμή του με κοινωνική ορθοφροσύνη, την παρουσιάζει έτσι ώστε να γίνει αποδεκτή από το περιβάλλον, να αποφύγει τη "λογοκρισία" των ορμών.
2.Προσπαθεί ευθέως να παρακάμψει το περιβάλλον.
Διεργασία του Ich: επεξεργασία ματαιώσεων - νομιμοποίηση της ματαίωσης. Παρουσιάζεται η ματαίωση σε εμάς με τρόπο που να μην μας αναστατώνει.
Εξωστρεφής και εσωστρεφής διαδικασία στο Εγώ.
Κάποια στιγμή φτάνουμε σε μια κρίσιμη φάση, όπου μια επιθυμία αφορά τη συναισθηματική κατάσταση.
Το αγόρι (με αυτό ασχολήθηκε κυρίως ο Freud) ερωτεύεται τη μητέρα του (συναισθηματική προσκόλληση).
Η επιθυμία αυτή προσκρούει σε ένα εμπόδιο που δεν μπορεί να παρακαμφθεί (ύπαρξη πατέρα).
Δημιουργείται οιδιπόδεια σύγκρουση.
Εμφάνιση πατροκτονικών καταστάσεων. Ο πατέρας συχνά δείχνει ζήλια γιατί νιώθει παραγκωνισμένος - μητέρα ως αντικείμενο πόθου.
Ηλέκτρειο σύμπλεγμα (αντίστοιχο του οιδιποδείου για τα κορίτσια)
Λύση--> ταύτιση με τον πατέρα (εικονική εξομοίωση)
3η φάση: Το Υπερεγώ (ubor-ich). Αναγκάζεται το παιδί να ταυτιστεί με τον πατέρα, έτσι όπως τον εισπράττει ως ιδανική μοεφή, είναι κάτι παραπάνω από το Εγώ. Ταυτιζόμενο με τον πατέρα, το παιδί ταυτίζεται με τις κοινωνικές νόρμες.
-Πώς ταυτίζεται το παιδί με την κοινωνία κατά τον Freud;
(Απ.:) Μέσω της ταύτισης με τον πατέρα (βλ. 3η φάση). Η οιδιπόδεια σύγκρουση βγαίνει σε καλό κατά τον Freud γιατί είναι ο μόνος τρόπος κοινωνικοποίησης.
Αν δεν υπάρξει ταύτιση με τον πατέρα έχουμε ανώμαλο ψυχισμό. Συμπτώματα μαζοχισμού (επιδίωξη τιμωρίας / πόνου για τον εαυτό του)
Κοινωνία ή κοινότητα.
οικογένεια: μεγάλη αξία ως κοινωνικός παράγων. Μέσα στην οικογένεια υπάρχουν επιδράσεις από μητέρα και πατέρα.
Από το Es στο Ubor-Ich-->Το παιδί ρυθμίζει τη συμπεριφορά του με βάση τη βούληση των άλλων.
-Πώς και γιατί υπάρχει αντικοινωνική συμπεριφορά;
(Απ.:)α) ασθενές Υπερεγώ.
β)Καθήλωση στη φάση του οιδιποδείου
Μαζοχιστική διάθεση: λύτρωση μέσω της τιμωρίας.
Ubor-Ich--> συνδέεται με την αγωγή. Πώς οι κοινωνικοί κανόνες εισάγονται στη συνείδησή μας.
Υπερβολική έμφαση στη libido.
Ενδοβολή: εισαγωγή κοινωνικής νόρμας στη συνείδησή μας. Γραμμική σχέση ανάμεσα σε παιδί-πατέρα-κοινωνία (αρμονία.)
ΜΟΝΤΕΛΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
α)Μπιχεβιορισμός
περιβάλλον
μάθηση = αλληλεπίδραση ερεθισμάτων - αντίδρασης
β)Συμβολική αλληλεπίδρασηγλώσσα
ατομικό/ ομαδικό παιχνίδι
συνείδηση = χρήση συμβόλων // αυτοαντίληψη - αυτοεκτίμηση - προσωπικότητα
(Αρνητικό) κοινωνία --> αρμονικό σύνολο
Δεν υπάρχει πάντα η έννοια του γενικευμένου άλλου.
γ)Freud- Ψυχανάλυση
ερεθίσματα ερωτικού χαρακτήρα
libido
στάδια εξέλιξης του παιδιού (πιο σημαντικό το 1ο στάδιο)
δ)Εξελικτικές θεωρίεςΟι θεωρίες που επιχειρούν να δουν την κοινωνικοποίηση του παιδιού μέσω ενός διδύμου εξέλιξης
i)βιολογική ii)πνευματική (κυρίως γνωστική)
Piaget--> βασική φυγούρα στις θεωρίες αυτές.
ελέξιλη (development)-->αλλαγές σε 3 επίπεδα.
1.βιολογικό : σωματική διάπλαση
Ο ρυθμός αλλαγής δεν είναι πάντα ο ίδιος.
2.πνευματική συγκρότηση
Ήχοι - εξέλιξη εγκεφάλου
Αλληλεπίδραση με τις σωματικές αλλαγές, οτιδήποτε έχει σχέση με νόημα, γλώσσα, σχέση, έκφραση συναισθήματος και βούλησης.
3.συμπεριφορά - πράξη
Οι αλλαγές δεν είναι ορατές, απλώς συνάγονται.
Συμπεραίνουμε ότι έχουν γίνει αλλαγές.
Προϋποθέτουμε: το χρόνο (για τη μεταβολή)
τις φάσεις / καταστάσεις (που περνά)
ενιαιότητα του οργανισμού (το ίδιο πρόσωπο)
Piaget--> γνωστικές δομικές θεωρίες.
Προσπαθεί να δώσει μια αναπαράσταση της πορείας του ατόμου μέσα στη ζωή
Χρειάζεται υλικό (=μονάδες αναπαράστασης) για την αναπαράσταση.
Ο Piaget είναι ο τελευταίος θεωρητικός.
Δομές δράσης--> σχήματα, πλαίσια δράσης που χρησιμοποιεί το παιδί σε μια ηλικιακή φάση και μετά αλλάζει.
Παίρνει μια συγκεκριμένη χρονική φάση και μελετά τις δομές δράσης και τη συμπεριφορά του παιδιού.
Εξέλιξη του Piaget
Συνεχής κατασκευή δομών εκ μέρους του παιδιού, το οποίο υποκείμενο δρα στα πλαίσια αυτά των δομών δράσης.
Αρχικά-->κληρονομημένες δομές δράσης.
(π.χ. τρέμουμε από το κρύο)
Κατά τον Piaget, το παιδί δεν έρχεται στον κόσμο tabula rasa, αλλά με κληρονομημένες δομές δράσης. Αυτές αναττύσσονται μέσω σωματικής ωρίμανσης. Από το απλό περνάμε στο πολύπλοκο.
Μέσα σε αυτό το προσκήνιο εμφανίζεται η γνώση (μοιάζει με τη συμβολική αλληλεπίδραση).
-Τι είναι γνώση;
(Απ.:) Είναι μια μεταβολή στο επίπεδο της πνευματικής συγκρίτησης, η οποία επιτρέπει τις αλλαγές στη συμπεριφορά. Το παιδί ελέγχει τη γνωστική του συμπεριφορά. Βλέπει τη γνώση πάντα σε σχέση με την πράξη.
-Πώς γίνεται ο μετασχηματισμός των απλών δομών σε πολύπλοκες ;
(Απ.:) Διαφοροποιείται από τους νατιβιστές (=υποστηρίζουν ότι υπάρχει κάτι μέσα μας που βγαίνει προς τα έξω)
Νατιβιστές: όλα είναι θέμα κληρονομικότητας.
Piaget--> Βιολογική ωρίμανση (εγκέφαλος) και με τη βοήθεια των ικανοτήτων σκέψης (κύτταρα). ΔΕΝ είναι αποτέλεσμα κληρονομικότητας. Η σκέψη χρειάζεται (βιολογικά) όργανα. Υποδομή τους ο εγκέφαλος.
Ο Piaget δεν δέχεται πως η σκέψη θα έρθει με την ωρίμανση του εγκεφάλου. Βάζει και το κοινωνικό στοιχείο. (-->ικανότητες σκέψης)
Κατηγορίες σκέψης: λέξεις, γλώσσα
"γαμπρός" εγκέφαλος
"νύφη" γλώσσα
=> σύζευξη αυτών των 2, απαραίτητα για τον Piaget
Απλές αντανακλαστικές δομές : σύνθετες.
Μέσω του περιβάλλοντος (κυρίως οικογένεια) ο εγκέφαλος αλληλεπιδρά με τη γλώσσα. Η σύζευξη αυτή δεν συμβαίνει σε ακινησία, αλλά προϋποθέτει τη δράση-> πράξη (ενεργό υποκείμενο)
Στο σημείο αυτό βλέπουμε τη σύνδεση του Mead και του Piaget
ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΣΚΕΨΗ
4 φάσεις στην εξέλιξη του παιδιού. Ο Piaget δεν ήταν τόσο "σκληρός" στον τρόπο σκέψης του. Οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά κάθε σταδίου συνέχιζαν να υπάρχουν και στα επόμενα. Κάθε σκαλοπάτι προϋποθέτει το προηγούμενο.
α)Αντανακλαστική νοημοσύνη
Εκδήλωση δομών δράσης που κληρονόμησε από το περιβάλλον
νοημοσύνη-->τη δικαιολογεί ως πολυμορφική έννοια. Δεν σχετίζεται πάντα με τη γλώσσα και τη σκέψη. Είναι η ικανότητα του οργανισμού να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος.
"επιλογές"-->στάδιο εξελιγμένης νοημοσύνης. Τι έχουμε και κρίνουμε ποιά επιλογή είναι η καλύτερη.
Με αυτά που έχει αποκτήσει προσαρμόζεται στο περιβάλλον.
Το βρέφος δεν έχει επιλογές, μόνοο εκδήλωση κληρονομημένης δράσης.
Με αυτό το στάδιο ερχόμαστε όλοι στη ζωή. Διαρκεί περίπου 1 1/2 χρόνο. Δεν είναι απόλυτος γιατί κάθε παιδί έχει τα δικά του χρονικά όρια.
β)Αισθησιοκινητική νοημοσύνη
Ανάπτυξη πολύπλοκων δομών.
συντονισμός π.χ. κρότος - αναταραχή σώματος
δεδομένα των αισθήσεων ---------->κινήσεις ορανισμού
π.χ. το παιδί βλέπει ένα αντικείμενο. Τους πρώτους μήνες της ζωής δεν κάνει καμία κίνηση να το πιάσει. Αργότερα, απλώνει το χέρι.
Συντονισμός κίνησης με τα δεδομένα των αισθήσεων. Τα χέρια είναι το μέσο ανακάλυψης του κόσμου.
Το παιδί εξασκείται αυτόματα. Κίνδυνος κατάποσης αντικειμένων --> προστασία από το περιβάλλον.
Στο τέλος του 2ου σταδίου περίπου αποκτούν γνωστικές ικανότητες.
Άσκηση- λογική και πλάνη - οδηγίες ενηλίκων.
γ)Συγκεκριμένες νοητικές λειτουργίες
Επεξεργασία των δεδομένων των αισθήσεων. Δεν έχουμε ακόμα αφηρημένη σκέψη. Αν δεν είμαστε συγκεκριμένοι, το παιδί δεν καταλαβαίνει τι εννοούμε (π.χ. δύσκολες λέξεις). Υπάρχει δυσκολία στην εξήγηση-->αφηρημένες έννοιες. Δεν έχει, ουσιαστικά, ωριμάσει ο εγκέφαλος του παιδιού.
δ)Ανεπτυγμένη νοημοσύνη
Αφηρημένες νοητικές λειτουργίες.
Υπάρχει αφηρημένη σκέψη-->κατανόηση των λειτουργιών αυτών
11 ετών εως εφηβεία. Ανάπτυξη κριτικής σκέψης
Φάση ηθικής εξέλιξης--> κατανόηση ηθικών κανόνων. Δεν συνδέει πλέον πρόσωπα και έννοιες.
Η θεωρία σε επίπεδο διδασκαλίας που είναι πιο εφαρμόσιμη και κατανοητή είναι αυτή του Piaget.
Περιβάλλον σχολείου (=πεδίο κοινωνικοποίησης)
Επιρροές εμπρόθετες με προγραμματισμό αλλά και ελεύθερες επιρροές.
Περιβάλλοντα κοινωνικοποίησης
-μακροπεριβάλλοντα (εκπαιδευτικό σύστημα)
-μεσοπεριβάλλοντα (σχολείο)
-μικροπεριβάλλοντα (παιδαγωγική σχέση)
δομή (εκπ. δομή) --> ρόλος --> ταυτότητα --> πραγμάτωση --> προδιαγραφή
i)Τι είδους σχέση είναι η παιδαγωγική σχέση ; Με ποιές σχέσεις μοιάζει; Ποιά τα χαρακτηριστικά της;
ii)Δραστηριότητα εκπαιδευτικού : όρια και δυνατότητες.
iii)Ταυτότητα εκπαιδευτικού. Επαγγελματικά προσόντα που απαιτούνται για να γίνει κάποιος εκπαιδευτικός.
i) Πρώτα ορίζουμε τον όρο "σχέση"
Κοινωνική σχέση : δυνατότητα αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε δυο πρόσωπα, καθένας από τους οποίους είναι φορέας μιας δραστηριότητας.
Προδιαγραφές : αποφάσεις τρίτων, κανόνες για τη συγκεκριμένη σχέση που έχουν παραχθεί από τρίτους (θεσμικοί "τρίτοι" που έχουν εξουσιοδοτηθεί)
Δεν μπορεί να υπάρχιε σχέση χωρίς ιδιότητα.
Προδιαγραφές : -θεσμικές (π.χ. βουλή)
-πολιτισμικές (αλλάζουν μέσα στο χρόνο)
Πολιτισμικές : κανόνες που ορίζουν τη συμπεριφορά μας, οι οποίοι δεν πηγάζουν από κάποιον εξουσιοδοτημένο θεσμό για τη διαμόρφωση κανόνων. Πηγάζουν από την παράδοση.
Οι κοινωνίες συγκροτούνται και μένουν συγκροτημένες μέσω των πολιτισμικών κανόνων. Δεν μπορεό μια κοινωνία να στηριζτεί μόνο σε θεσμικούς κανόνες.
Ο σημερινός εκπαιδευτικός δέχεται επιδράσεις από θεσμικούς κανόνες λόγω της σχέσης του με την κοινωνία.
Μορφές "πίεσης" από την κοινωνία (γονείς). Οι προδιαγραφές αυτές αφορούν και την παιδαγωγική σχέση.
Τι είναι αυτό που κάνει την παιδαγωγική σχέση;
α)θεσμική / επίσημη παιδαγωγική σχέση (σχέση σχολείου - μαθητών)
β) άτυπη παιδαγωγική σχέση (μη θεσμική). Όλες οι υπόλοιπες σχέσεις που ασκείται αγωγή χωρίς την παρέμβαση κρατικών μηχανισμών. (.π.χ. οικογένεια)
Μερικές φορές η παράδοση έρχεται σε σύγκρουση με τους θεσμούς (π.χ. σωματική ποινή στα σχολεία). Συγκρουσιακή σχέση θεσμών - παραδόσεων.
Μαθητής <--> εκπαιδευτικός (αμφίδρομη σχέση)
Αλληλεπίδραση.
Χαρακτηριστικά παιδαγωγικής σχέσης:
-Ασύμμετρη σχέση από πλευράς εξουσίας. Ο εκπαιδευτικός είναι πόλος εξουσίας, ο μαθητής όχι. Το περιεχόμενο της διαπαιδαγώγησης δεν προκύπτει από μια διαπραγμάτευση αλλά αφορά τον εκπαιδευτικό. Εξουσία δεν σημαίνει πάντα αυταρχισμός. Μπορεί να σημαίνει δύναμη ικανοποίησης αναγκών.
Ο εκπαιδευτικός επίσης έχει τη δύναμη να θεσπίζει κανόνες. Ορίζει τη συμπεριφορά των μαθητών.
- Ο εκπαιδευτικός ελέγχει την τήρηση αυτών των κανόνων.
- Δικάζει (γίνεται κατάχρηση εξουσίας)
"Κριτική παιδαγωγική": Κριτική στην παιδαγωγική εξουσία και τις υπερβολές της.
-Ποιότητα επικοινωνίας στο σχολείο. Ευθύνη του δασκάλου είναι να μην γίνεται ο μαθητής αντικείμενο αρνητικών εμπειριών.
Χρεώνεται το αποτέλεσμα της μεταβίβασης της γνώσης.
Συμβατική μάθηση (συνδέεται με την επίσημη παιδαγωγική σχέση - κύριο αντικείμενο του σχολείου)
Κοινωνική μάθηση (σχετίζεται με την άτυπη παιδαγωγική σχέση)
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ - SOCIAL LEARNING
Διαφοροποιείται από τη συμβατική σε ό,τι αφορά το άτομο στα πλαίσια της αλληλεπίδρασης.
Αντικείμενο κοινωνικής μάθησης: σχέσεις, πράξη (=δράση), ρόλοι
Η κοινωνική μάθηση είναι υπόθεση και τωνμαθητών και των εκπαιδευτικών. Οι συμμαθητές και οι δάσκαλοι είναι φορείς αλληλεπίδρασης.
Μορφές εξουσίας (αρμοδιότητα) εκπαιδευτικού
α)Νομοθετική= θέσπιση κανόνων
β)Εκετελεστική = εφαρμογή κανόνων
γ)Δικαστική = διαιτησία (αν τηρούνται οι κανόνες)
Αυταρχισμός διδασκάλου --> κατάχρηση αρμοδιοτήτων
Δεν συνειδητοποιεί την τριπλή αρμοδιότητα (π.χ. χαμηλή βαθμολογία)-->ασυμμετρία
Η βούληση του εκπαιδευτικού είναι εκ προδιαγραφής ισχυρότερη από του μαθητή.
Ο εκπαιδευτικός έχει εξουσία στον μαθητή σε επίπεδο γνώσης, βούλησης, αντίληψης (που έχει ο καθηγητής για το μαθητή)
Ψυχικές αρετές και γνωρίσματα εκπαιδευτικού:
δικαιοσύνη, αντικειμενικότητα, ουδετερότητα, επιείκεια,ακεραιότητα-->ταιριάζει στο προφίλ του δικαστή==> ταυτότητα του εκπαιδευτικού.
Ρόλος και ταυτότητα ΔΕΝ είναι το ίδιο
Ρόλος : περίγραμμα δράσης ενός προσώπου που είναι κάτοχος μιας θέσης είτε τυπικής είτε άτυπης.
Δράση διδασκάλου-->παραπέμπει σε ιδιότητες δασκάλου
i)Στην ιδανική τους μορφή ποιές είναι οι ιδιότητες που έχει ένας εκπαιδευτικός;
ii)Στην πραγματική τους μορφή ποιές ιδιότητες ισχύουν;
Τομείς δραστηριότητας - περίγραμμα ρόλου του εκπαιδευτικού:
-Διδάσκει. Γι' αυτό χρειάζεται : γνώση γύρω από το αντικείμενό του (επιστημονική επάρκεια) και διδακτική επάρκεια (=μεταδοτικότητα, επικοινωνία με τους μαθητές ώστε να μεταφέρει σωστά τη γνώση)
-Συντονίζει την επικοινωνία. Δίνει και αφαιρεί το λόγο από τους μαθητές, προσπαθεί να εξασφαλίζει ομαλές συνθήκες επικοινωνίας στην τάξη = παιδαγωγική επάρκεια. Αν δεν μπορεί να συντονίσει το μάθημα καταφεύγει στον αυταρχισμό ή γίνεται θύμα.
Παιδαγωγική επάρκεια / ικανότητα: διαχείριση της δυναμικής της ομάδας (ψυχοκοινωνική γνώση ή παιδαγωγική)
-Αξιολογεί τις επιδόσεις των μαθητών. Προϋποθέτει γνώση και αντικειμενικότητα.
-Κρίνει (δικάζει). Αποφασίζει. Ουδετερότητα, αμεροληψία. Κρίνει και τους μαθητές και τον εαυτό του.
-Γενικότερη δράση: ήθος/ ηθική. Συνταγματικός πατριωτισμός: υπέρ των αξιών της δημοκρατίας. Πρέπει να έχει καθαρό ποινικό μητρώο.
Εφαρμογές πεδίων:
-συντονισμός: κάθε ομάδα απαρτίζεται από πολλά άτομα. Στο χώρο του σχολείου εκδηλώνονται διάφορες συμπεριφορές εντός ή εκτός κανόνων. Θέμα πειθαρχίας και ποινής.
-Πρέπει να τιμωρεί ο δάσκαλος ; Και πώς;
Η επιβολή της ποινής είναι η γ' φάση της εποπτείας και της εκπαίδευσης.
Κανόνες που ισχύουν σε μια τάξη
Αποκλίσεις από τους κανόνες - παραβάσεις.
-Σε τι οφείλεται η παραβατικότητα; Είναι λάθος του δασκάλου ;
Αντιμετώπιση της απόκλισης---->προϋποθέσεις για την ποινή.
-Αποτέλέσματα ποινών; Έχουν ; Πότε;
α)Κανόνες
β)Απόκλιση / αντικανονική συμπεριφορά / παραβατικότητα
γ)Κυρώσεις / αντιμετώπιση απόκλισης
δ)Νέα κανονικότητα / επαναφορά ή νέα τάξη/ status quo
Πειθαρχία : προσαρμογή των ατόμων σε σύνολα κανόνων που υπαγορεύουν τη συμπεριφορά τους.
Ποινές / κυρώσεις στο σχολείο:
Φάσεις : 1η Κανόνες (κανονιστικό πλαίσιο)
2η Αποκλίσεις (ανεπιθύμητη συμπεριφορά)
3η Κυρώσεις (μέτρα)
4η Επαναφορά στην κανονικότητα
Το αν θα υπάρχουν ποινές στα σχολεία δεν μπορεί να αποφασιστεί μόνο λαμβάνοντας υπόψη τις ίδιες τις ποινές. Πρέπει να υπολογιστούν και οι υπόλοιπες φάσεις.
Κύρωση: πρόκληση ενός δυσάρεστου βιώματος σε κάποιον άλλο με πρόθεση
Αν οι κυρώσεις είναι άδικες, το παιδί αποκτά φόβο για το σχολείο.
-Υπάρχουν κανονισμοί στα σχολεία ; Πώς ορίζεται η κανονικότητα στα σχολεία;
Ο δάσκαλος εμπειρικά και ερασιτεχνικά γνωρίζει τους κανόνες του σχολείου και δρα υποθετικά. Ο εκπαιδευτικός καλό είναι να μην αναλαμβάνει από την αρχή ευθύνες μέχρι να ενημερωθεί, να κοινωνικοποιηθεί. Στην Ελλάδα αυτό δεν συμβαίνει.
-Υπάρχει πλαίσιο κανόνων ; Ποιός το προσδιορίζει ; Συμμετέχει ο εκπαιδευτικός ;
Αυτή τη στιγμή, η πλειοψηφία των ελληνικών σχολείων δεν έχουν πλαίσιο κανονισμών (status quo)
Συμμετοχικός και ετεροκαθοριζόμενος κανονισμός
Εσωτερική (σχολείο) ή εξωτερική (υπ. παιδείας) θέσπιση
Ι Ι
ν ν
Συμμετοχική ή Μονομερής θέσπιση
Παιδαγωγικά συμφέρει να συμμετέχουν οι μαθητές στη θέσπιση και να είναι εσωτερική.
Η στάση των μαθητών γίνεται πιο θετική όταν οι κανόνες δεν επιβάλλονται αυταρχικά στο σχολείο από εξωτερικό παράγοντα.
Ευθύνη δασκάλου: υπάρχει περιθώριο ελευθερίας να δημιουργεί κανόνες ο εκπαιδευτικός μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Κάθε εκπαιδευτικός καλείται να συζητήσει με τους μαθητές του ή να αποφασίσει μόνος του το σύστημα κανόνων.
Το πλαίσιο από μόνο του δεν εξασφαλίζει προσαρμογή
-Τι είναι αυτό που την εξασφαλίζει ;
(Απ.:)2 πράγματα:
1.Πεποίθηση (συνειδητοποίηση) ότι αυτόπου ορίζει το πλαίσιο δεν αφορά μόνο το σχολείο αλλά και τον μαθητή (ταύτιση απόψεων σχολείου - μαθητή). Η δέσμευση του μαθητή ότι θα τηρήσει τους κανόνες να προέρχεται από την πεποίθηση ότι είναι χρήσιμο. Η ιδανική κατάσταση γιατί δεν χρειάζεται παρέμβαση του δασκάλου για να τηρηθεί η κανονικότητα. Θεωρείται αυτόνομη η τήρηση των κανόνων.
2.Δέσμευση μέσω του φόβου. Ο μαθητής ακολουθεί τους κανόνες από φόβο (χαρακτηριστικό ακατάρτιστου εκπαιδευτικού.)
-Πώς αντιμετωπίζεται η απόκλιση ;
Από το νόμο υπάρχει δυνατότητα ποινής. Όμως αυτό δεν εξαλείφει την αντικανονικότητα του σχολείου. Την αναστέλλει προσωρινά.
Παιδαγωγική επάρκεια : να ξέρει ο εκπαιδευτικός πότε να τιμωρεί, πότε και ποιούς.
Είναι φυσιολογικές οι αποκλίσεις των μαθητών γιατί εόναι υπό διαμόρφωση πολίτες.
Αυτός είναι και ο ρόλος του σχολείου : να μυήσει τους μαθητές στην ύπαρξη και την τήρηση των κανόνων οι οποίοι έχουν προκύψει μέσα από διαδικασίες.
Αν οι μαθητές προσαρμόζονται από φόβο θεωρείται αποτυχία του εκπαιδευτικού γιατί θα βρίσκονται συνέχεια σε ανταγωνιστική διάθεση.
Συναίνεση για κανόνες - τήρηση από πεποίθηση - επιτυχία δασκάλου.
Λειτουργία κυρώσεων:
α)Υπόδειξη ότι η συμπεριφορά του είναι εκτός κανόνων
β)Σύνδεση αντικανονικότητας με κάτι δυσάρεστο (μπιχεβιοριστική λογική)
--->Η επιβολή κυρώσεων ακολουθεί λογική φρονιματισμού.
Επαναφορά στην κανονικότητα: ένα από τα ενδεχόμενα της κύρωσης
Άλλο ενδεχόμενο είναι η αλλαγή του κανόνα. Έτσι, ο μέχρι σήμερα παραβάτης μπορεί να γίνει κανονικός.
Ομιχλώδης κανόνας --> φόβος
Όσο λιγότερες κυρώσεις τόσο μεγαλύτερη επιτυχία του εκπαιδευτικού.
Διδασκαλική αυθεντία: κύρος εκπαιδευτικού, πίστη μαθητών, αξία που δίνουν οι μαθητές στο δάσκαλο, στον ηθικό, εκπαιδευτικό και γνωστικό τομέα.
Διδασκαλική αυθεντία:
α)γνωστική διάσταση
β)παιδαγωγική διάσταση
γ)ηθική διάσταση
Γνωστική διάσταση: Οι μαθητές σχηματίζουν πεποίθηση για τη γνωστική ικανότητα του εκπαιδευτικού μέσα από τις ερωτήσεις και την εμπειρία.
Παιδαγωγική διάσταση: Κατά πόσο ο εκπαιδευτικός μπορεί να διατηρήσει την πειθαρχία μέσα στην τάξη.
Ηθική διάσταση: αφορά όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.
Η διδασκαλική αυθεντία κινδυνεύει από 3 περιπτώσεις:
1.ανεπάρκεια στη γνώση του περιεχομένου του μαθήματος
2.ανεπάρκεια συντονισμού τάξης και μεταδοτικότητας
3.χαμηλή αξία του εκπαιδευτικού στα μάτια του μαθητή
α)Ανταπόκριση του εκπαιδευτικού στα 3 προηγούμενα επίπεδα
β)εφαρμογή αρχής ρεαλισμού. Δεν πρέπει να προβάλλεται μια πληθωρική εικόνα των ικανοτήτων του εκπαιδευτικού. Δεν πρέπει να φαίνεται παντογνώστης. Ρεαλισμός και μετριοφροσύνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου