Επάγγελμα: Βιβλιοδέτης

Επάγγελμα: Βιβλιοδέτης
Συναισθηματικό... δέσιμο!
Η τέχνη του βιβλιοδέτη είναι ακριβώς αυτό. Τέχνη. Το βιβλίο, για αιώνες, αποτελεί το κατ’ εξοχήν όχημα με το οποίο μια ιδέα διακινείται από εγκέφαλο σε εγκέφαλο, γίνεται σκέψη, άποψη, γνώμη ιδιωτική και κοινή, παίρνει σάρκα, γίνεται κίνημα, επανάσταση, μεταρρύθμιση, η ίδια η εποχή της.

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΠΑΝΟΣ ΑΝΤΡΕΟΥ



Από τον παλαιολιθικό άνθρωπο μέχρι τον Γουτεμβέργιο, τα νοήματα κατέβηκαν απ’ τα τοιχώματα των σπηλαίων, συσκευάστηκαν σε λέξεις, έχασαν βάρος, κέρδισαν ταχύτητα και κοινό και βαλσαμώθηκαν στο χρόνο. Για τον Κινέζο Bi Shenk το 1040 μ.Χ., μια σκέψη για να γίνει λέξη (κι απ’ εκεί βιβλίο) απαιτούσε την κατασκευή 29 βασικών τυπογραφικών χαρακτήρων από πορσελάνη. Για τον Γουτεμβέργιο, τέσσερις αιώνες μετά (το 1450 μ.Χ.), η παραγωγή 180 συνολικά αντιτύπων της «Βίβλου του Γουτεμβέργιου» προϋπέθετε πέντε χρόνια αγώνα και την εφεύρεση μιας επανάστασης που άκουγε στο όνομα «τυπογραφία». Η ταλαιπωρία μιας ιδέας και του κρανίου που την κυοφόρησε μέχρι να αξιωθεί να γίνει βιβλίο, έλεγε δύο πράγματα για το ίδιο το βιβλίο... όσο και για την ιδέα πίσω από και μέσα σ’ αυτό: Ότι αξίζει. Κι ότι αντέχει.
Για να υπηρετήσεις την τέχνη, χρειάζεται να τη δεις σαν παιδί σου. Να την επενδύσεις με το ίδιο συναίσθημα, την ίδια αγάπη, το ίδιο μεράκι. Να πάρεις την ιδέα απ’ τη σύλληψή της, τον πόνο του τοκετού, και μέσα από τα σπάργανα να της δώσεις σχήμα. Αυτό είναι κάτι που ο βιβλιοδέτης γνωρίζει καλά...

ΧΑΡΗΣ ΚΩΣΤΕΑΣ

Οικογενειακή υπόθεση
Ο κ. Χάρης Κωστέας μπήκε στο επάγγελμα από σφήνα, σε ηλικία 20 χρονών. Γέννημα του 1946, με καταγωγή από τη Δευτερά, στην οποία και διαμένει, μυήθηκε στη βιβλιοδεσία από τον θείο του Τάκη, την τέχνη του οποίου και κληρονόμησε από το 1969. Με την απώλεια του κ. Τάκη, την επιχείρηση αναλαμβάνει ο πατέρας του κ. Χάρη, ο Γιάννης Κωστέας. Πατέρας και γιος δούλευαν μαζί μέχρι το 1976, χρονιά κατά την οποία ο κ. Χάρης χάνει τον πατέρα του. Μέχρι το 1972, το βιβλιοδετείο βρισκόταν στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου στην παλιά πόλη, οπότε και μεταφέρθηκε στη νέα του διεύθυνση στην οδό Ουζουνιάν, πίσω από το ξενοδοχείο Holiday Ιnn.
Κατά το πρότυπο του επαγγέλματος, η επιχείρηση μέχρι και την εισβολή του 1974 λειτουργούσε ως βιβλιοδετείο καθώς επίσης ως βιοτεχνία κατασκευής τσαντών και βαλιτσών.

Για ένα μεροκάματο
Χρειάζεται, λέει ο κύριος Χάρης, να έχεις «πολύν μεράκι, αγάπη τζιαι υπομονή» για να σταθείς σ’ αυτή την τέχνη. Βασικό κομμάτι του «τελετουργικού» της βιβλιοδεσίας είναι η τοποθέτηση των τύπων, των γραμμάτων δηλαδή, και των σχεδίων. Η τοποθέτηση των γραμμάτων γίνεται με τη χρήση ψηφίων τα οποία πρεσάρονται αφού θερμανθούν, πάνω σε φύλλο χρυσού ή ασημιού. Μιλάμε για τη χρυσοτυπία ή ασημοτυπία. Αυτό γίνεται με τη χρήση πρέσας χειρός ή στατικής. Η πρώτη, ωστόσο, χρειάζεται ιδιαίτερη μαεστρία, απότοκο χρόνων εμπειρίας.
Κάτω από στατική πρέσα, αλλά με προηγούμενη προετοιμασία των ανάλογων κλισέ, αποτυπώνονται σε επιφάνειες βιβλίων και τα σχέδια της αρεσκείας του πελάτη. Τα κλισέ κατασκευάζονται εκτός και στοιχίζουν κατιτίς περισσότερο...
Ο κ. Χάρης αναλαμβάνει μεταξύ άλλων τη βιβλιοδεσία ενός εντύπου από την αρχή ή την επισκευή παλαιών, φθαρμένων έως κατεστραμμένων σκληρόδετων βιβλίων.

Επάγγελμα υπό εξαφάνιση;
Η τέχνη του βιβλιοδέτη, υποστηρίζει ο κ. Κωστέας, δεν υποκαθίσταται από το εργοστάσιο, τη μηχανή ή τα φθηνά εργατικά. Ουσιαστικά μιλάμε για χειροτεχνία, κάτι που θέλει αγάπη, μεράκι, μαεστρία και υπομονή. Δεν μπορεί να σταθεί κάποιος στο χρόνο αν δεν διαθέτει αυτό το πακέτο. Το επάγγελμα, υπογραμμίζει, θα υπάρχει όσο υπάρχει το βιβλίο και αυτοί που το αγαπούν. Όσο για τον ίδιο, όπως μας λέει, τη συνέχεια της τέχνης του βλέπει στο πρόσωπο του γαμπρού του Μιχάλη, ο οποίος τον βοηθά στο μαγαζί.

Γιατί στην παλιά πόλη;
Παλιά η ζωή, οι δουλειές, η κίνηση είχαν κέντρο και σημείο αναφοράς την παλιά πόλη. Εκεί εξάλλου βρισκόταν και ένας βασικός συνεργάτης των βιβλιοδετείων, τα τυπογραφεία. Μεταξύ άλλων εκεί είχαν τις εγκαταστάσεις τους η «Πρόοδος», τα τυπογραφεία Σταυρινίδη, Ζαβαλλή, Νικολάου, Βιολάρη, Καίλα κ.ά. Τυπογραφεία και βιβλιοδετεία ήταν, και σε κάποιο βαθμό παραμένουν, δύο ξέχωρα αλλά αναπόσπαστα κομμάτια της ίδιας αλυσίδας που λειτουργούν αρμονικά σε πλήρη συνεργασία.
Μεταξύ άλλων, ο κ. Κωστέας έκανε δουλειές για τυπογραφεία, εφημερίδες, βιβλιοθήκες, δικηγορικά γραφεία και πολλούς άλλους αφοσιωμένους πελάτες, αρκετοί εκ των οποίων είναι φανατικοί συλλέκτες.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΝΤΟΡΑΧΟΣ

Από τη βιολογία στη βιβλιοδεσία...
Γέννημα του 1955 στον Ταχτακαλά, ο κύριος Κώστας Κοντόραχος διαδέχθηκε
στο επάγγελμα τον πατέρα του. Το βιβλιοδετείο το δημιούργησε (επίσημα) ο Αιμίλιος Κοντόραχος το 1960 στην οδό Αισχύλου, στην παλιά Λευκωσία. Από το 1957 μέχρι το 1960 το λειτουργούσε ως κινητή επιχείρηση, δηλαδή επισκεπτόταν επιτόπου τον ίδιο τον πελάτη (αυτό γινόταν κυρίως για κρατικές υπηρεσίες, π.χ. κτηματολόγιο κ.ο.κ). Συνέβαινε μάλιστα, τον τότε καιρό, να μένει έως και ένα μήνα εντός της υπηρεσίας, μέχρι να διεκπεραιωθεί η εργασία της βιβλιοδεσίας. Αυτό ήταν προφανώς κάτι που υπαγόρευε η ανάγκη τήρησης του απορρήτου, καθότι μιλάμε για διοικητικές υπηρεσίες κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Από το 1965 και εντεύθεν το βιβλιοδετείο μεταφέρθηκε στην παρούσα του διεύθυνση στην οδό Αχιλλέως και άρχισε να λειτουργεί παράλληλα και ως κυτιοποιείο.
Το εντυπωσιακό με την περίπτωση του κυρίου Κώστα είναι το πανεπιστημιακό πτυχίο βιολογίας που βρίσκεται αναρτημένο, παραμελημένο, σε κάποιον τοίχο του μαγαζιού. Σπουδαστής όντας από το 1975 έως και το 1980, στο επάγγελμα μπήκε αμέσως μόλις κατέβηκε στην Κύπρο μετά την αποφοίτηση. Η ζωή το έφερε και τη δεδομένη στιγμή που του δόθηκε η ευκαιρία να διοριστεί το απέρριψε, παραμένοντας αφοσιωμένος στην τέχνη που του κληροδότησε ο πατέρας του.
Στο βιβλιοδετείο πρέπει να σημειωθεί ότι, από το 1970 έως και σήμερα, εργάζονται επίσης η κ. Νίκη και κ. Χρυστάλλα, οι οποίες είναι βαθιά μυημένες στην τέχνη της βιβλιοδεσίας και της κυτιοποιίας - προϊόν της πολύχρονης πείρας και της εξειδίκευσης.

Τα μυστικά του επαγγέλματος
Η καινοτομία που έχει εισαγάγει ο κ. Κοντόραχος είναι ότι το βιβλίο τοποθετείται σε μιαν αυτοσχέδια βάση επί της οποίας χαράζεται η ράχη και ακολουθεί η επίστρωση γόμας.
Το επόμενο στάδιο είναι η τοποθέτηση του δεμένου βιβλίου σε ειδική μηχανή η οποία το φορμάρει κυρτώνοντας τη ράχη και δημιουργώντας μιαν κοίλη επιφάνεια στη μεριά που ανοίγει το βιβλίο. Αυτό έχει εκτός από αισθητική και μια χρηστική λογική. Την άνεση στη φυλλομέτρηση και την ανάγνωση αλλά και στο καλύτερο κράτημα του βιβλίου.
Σύμφωνα με τον κύριο Κώστα, αυτά τα δύο στάδια συνήθως πολλοί βιβλιοδέτες τα παρακάμπτουν αλλά η αξία τους είναι μεγάλη.
Ακολούθως επιστρώνεται γόμα, επικολλάται το κεφαλάρι (κορδέλα) στις δύο άκρες του βιβλίου και τοποθετείται μουσαμάς στο πίσω μέρος. Το τελευταίο, σκοπό έχει να προσδώσει στερεότητα, αφού δένει καλύτερα τη βάση του βιβλίου πριν ακόμη γίνει τοποθέτηση του χαρτονιού, μπροστά και πίσω. Έπεται φινίρισμα με την τοποθέτηση πλαστικής επένδυσης ή πάκραμ στο εξωτερικό μέρος. Το πάκραμ, υλικό 4 ή και 5 φορές ακριβότερο από το πλαστικό, είναι η πλέον καθιερωμένη επιλογή. Παλαιότερα χρησιμοποιείτο και δέρμα, πρακτική που έχει πλέον εγκαταλειφθεί λόγω κόστους.
Για την τοποθέτηση ψηφίων ο κ. Κώστας προτιμά την πρέσα χειρός ενώ η τοποθέτηση σχεδίων είναι κάτι που σπάνια κάνει.

Και κυτιοποιία…
Από το 1965, εκτός από βιβλιοδετείο η επιχείρηση λειτουργεί και ως κυτιοποιείο. Αναλαμβάνει κατασκευή κυτίων παντός μεγέθους και χρήσης, είτε αυτό προορίζεται για συσκευασία δώρου, αναμνηστικού, βραβείου, βιβλίου κ.ο.κ. Τα κυτία έχουν χάρτινη βάση, με εσωτερική επένδυση από απλό χαρτί στην πιο λαϊκή τους εκδοχή και το βελούδο ή το σατέν, ως μια πιο φινετσάτη επιλογή. Για την εξωτερική επένδυση, οι επιλογές ποικίλλουν. Από ταπεινό χαρτί έως πλαστικό, πάκραμ, τσόχα ή και βελούδο.
Όπως και ο συνάδελφός του κ. Χάρης Κωστέας, ο κύριος Κοντόραχος είναι αρκετά αισιόδοξος για το αύριο. Μπορεί να μην βλέπει την επιχείρηση να συνεχίζεται από τα παιδιά του, πιστεύει ωστόσο ότι η βιβλιοδεσία είναι κάτι που θα συνεχίσει να υπάρχει όσο υπάρχει το βιβλίο. Δεν υπάρχει εξάλλου κατά την άποψή του η ζήτηση εκείνη που θα καθιστούσε βιώσιμη την επένδυση στη βιβλιοδεσία σε κλίμακες βιομηχανίας, συνεπώς κάτι τέτοιο καθηλώνει την όποια προοπτική σε μεγέθη βιοτεχνίας… ευτυχώς.

πηγή: περιοδικό Πρωτεύουσα